بلدیه تهران وتاریخ آن، از دوره قاجاریه (بخش اول )وتا سال  معاصر 1399شمسی

از : دکتر محمد خالقی مقدم _ جامعه شناس شهری

تاریخ تاسیس بلدیه تهران، که امروزه "شهرداری تهران "نامیده میشود ، به سال 1286 هجری بر می گردد  وقبل از آن هم  به سال چهارم سلطنت  ناصری برمی گردد (مورخ 1265 هجری ) که نهاد مزبور بخشی از " دیوان احتسابیه" قدیم ایرانیان بود  وتا مرگ محمد شاه وآغاز سلطنت ناصرالدین شاه  دیوان قدیمی اش  ادامه یافته بود  ودر ایام دولتهای سابق ایران  " پدیده اداری بنام بلدیه "  در دیوانسالاری ایرانیان  نبود  ویادر پایتخت های ایرانیان وشهرهای ایران  وجود نداشت وتنها یک " مفهوم اداری "  وبنام " محتسب " ویا " دیوان احتسابیه "  وجود داشت که محتسب مزبورهم  ،مامور" امورحسبه شهرها " بود  وبا شهر داری فرق داشت  وبخشی از نظام کلانتریها ویاداروغه های شهرهای ایرانی بودند  ولی در دوره ناصری  ، واین نوع " نظام اداری جدید " وبا تبعیت از" دیوان سالاری غربی"  در شهر بزرگ تهران ، شکل گرفت  وبعد از سفر ناصر الدین شاه به فرنگ ، این نوع نظام اداری جدید " در تهران پیدا شدوهرچند مدتها  هم وهنوز بنام " اداره احتسابیه جدیدتهران " نامیده  می شد   که "هدفش پاک کردن معابر تهران " واز زباله ها وپهن اسبانی بود که حیوانات گاری کش ویا اسبان وخران بارکش شهری در معبرهای تهران می ریختند  ویا هدفش حفر نهری  از رودخانه کرج وبه محلات تهران بود که کانال نهر مزبور از مسیر بلوار کشاورز تهران  می گذشت  وبطرف میدان بهارستان ویاکاخ نگارستان بالای آن  ومحلات جنوبی اش آبرسانی می شد  وهر چند ناصر الدین شاه  وقبل از این تاریخ " دیوان احتسابیه  قدیمی " را اندکی تغییر داده بود  ، وچرا که  بنا به نوشته کتاب سه جلدی " الماثر والاثار " دوره ناصری ، ودر سال ، 1275 هجری ، ناصر الدین شاه ، در این سال " میرزا محمود خان کاشانی " راو بعنوان " آحتساب آقاسی تهران " تعیین کرده بود  و یک نوع "عنوان شهر داری تهران "درآن  تاریخ بود  ویااز ناصر الدین شاه " لقب " احتساب الملک "  مزبور راو برای پست سازمانی مزبور  گرفته بود  واو هم تعدادی از " عمله های تهران " را و در " دیوان احتسابیه جدید خود " استخدام کرد  که نظیر" رفتگران کنونی شهرداری تهران "عمل می کردند  که کار کرد "آن دایره مزبور"   هم سازماندهی عمله های احتسابیه مزبور  یاوتقسیم آنها  در محلات مختلف تهران بود ویا جهت تمیز کردن  کوچه های تهران  واز پهن اسبان وخران بارکش  بود  ووی از سال 1275 هجری الی 1281 هجری  "مسئول  احتساب الملک  تهران " شد  ودر این سال 1281 هجری  ناصر الدین شاه " چراغعلی خان سراج الملک " را وتا سال 1286 هجری " محتسب جدید دوم تهران " نصب  کرد  وتا هنگام سفر ناصر الدین شاه به فرنگ و ونصب یک نفر فرنگی ودر راس این "دایره اداری " کارکرد های اداری آن  دیگر تحولات زیادی یافت   ولذاتغییر سازمانی بوجود آورد  ویاابعاد جدیدی و بر" وظایف سازمانی آن  اداره جدید "افزوده شد و از این رو  ،پایه های اولیه بلدیه تهران را بوجود آورد که "مفهوم بلدیه " هم واز واژه ویاکلمه بلد عربی   می باشد    وبه معنی شهر ویا شهردار ی کردنش می باشد  که در دوره رضا شاه  و بر عنوان  وتابلو این " دایره سازمانی جدید " عنوان گذاری شد ولی از سال 1317 به بعد و بعد از تاسیس فرهنگستان ایران و در سال 1314ش وبا مصوبات آن در ضرورت  تغییر الفاظ عربی وزارتخانه ها ویاادارت و عناوین شهر ها ویااستانها واز ا"لفاظ عربی قدیمی " وبه "الفاظ فارسی"  ولذا"واژه بلدیه تهران ویاشهرهای دیگر ایران  هم ، واز سال 1317 ش به بعد ، به " واژه شهرداری تهران " تغییر واژه گذاری گردید   وقبل از سال 1300 ش هم وبنام "اداره جدید احتسابیه " نامیده می شد  واز سال 1276هجری  وبا" یافتن وظایف اداری جدید" در تهران ، و از" دیوان احتسابیه قدیم ایران " تفاوت سازمانی یافته بود  وبلکه اداره جدیدی شده بود  که یکی از این وظایفش ، کشیدن نهر بزرگی از رودخانه کرج  به تهران بود  که در سال 1267هجری از مسیر بلوار کشاورز وبهجت آباد کنونی  می گذشت  که قبلا محلات مزبوروجود نداشت وتنها اراضی باغات خارج قلعه قدیمی  تهران  بود ند واز آنجا   وارد داخل قلعه تهران شده واز بالای کاخ نگارستان ( درمحل  فوقانی سازمان برنامه وبودجه کنونی  ) داخل شده و وارد "کاخ شاهی" می گشت  که ص 90 کتاب الماثر والآثار به این موضوع اشاره دارد   ونیز"وظیفه دوم سازمانی اش "  هم " تسویه وتصفیه شوارع ومعابر دارالخلافه تهران  از آ لودگی ها " بود  و"وظیفه سوم سازمانی "   نیز شوسه کردن ویا تحجیر ویا سنگ فرش کردن  کوچه های منجر به " ارگ سلطنتی تهران " بود  که اسبان شاه ویاخانواده اش و از مسیر کوچه های پر گل ولای ودر ایام بارانی وبرف تهران  حرکت نکنند  وبلکه راحت، مسیر پیمایی بکنند که درراستای وظایف سازمانی " اداره احتسابیه قدیمی ایرانیان " نبود  ولی از سال 1267هجری به بعد بوجود آمده بود  وبه هر دو موضوع مزبور نیز ، باز ص 90 کتاب " الماثر والآثار " اشاره دارد وبعلاوه"موضوع بعدی اش "  نیز احداث میدان توپخانه  ویاحجره های اطراف این میدان وبرای سکونت واستقرار توپچیان ناصرالدین شاه است و یادر محوطه بالای ارگ سلطنتی قاجاریه بود که "اداره احتسابیه"مزبور وبا کمک " اداره بنایی ومعماری سلطنتی " و تواما انجام می شد  که ص 18 "کتاب الماثر" به آن موضوع اشاره دارد  ونیزمحوطه سازی ساختمانی مزبور و در دوره  محمد ابراهیم خان وزیر نظام  انجام شدکه رئیس توپخانه تهران بود وبرای زیر مجموعه  نظامی او ساختند   وبعلاوه به نقل ص 88 کتاب الماثر والآثار " وظیفه شوسه کردن  برخی خیابانهای تهران   را دنبال می کرد که معادل " دایره خیابانکشی وآسفالت کردن  کنونی شهرداری شمرده می شد واین سیستم  در دوره تاریخی مزبور پیدا شد  ولی آسفالت کردن ویاپدیده قیر ریزی  خیابانها واز دوره تهران دوره رضاشاهی  آغاز می شود  ویا باپیدایش چاههای نفت مسجد سلیمان ویاتصفیه آن  در آبادان بود  ولی قبلا شوسه کردن خیابان ویاکوچه های تهران  ، مفهومی صرفا به سنگ فرش کردن خیابانهای شهری ،اطلاق می گشت واز جمله شوسه کردن خیابان چراغ گاز شرق توپخانه  ویا هدف برق دار کردن این خیابان  بود ویا تنظیف وتصفیه مسیرمعبر مزبور واز آلودگی ها شمرده می شد که مسیر عبور سلطنتی بود  ولذاص 88 کتاب آلماثر به آن اشاره دارد که چگونه 6000 تومان  بودجه در بارقاجار و به این وظایف شهری و در دوره مزبور " اختصاص داده شده بود وبعلاوه" وظایف دیگر سازمانی اش "  نیز  تعمیر ومرمت کردن برخی قصور سلطنتی ناصری  بود ویا با کمک  " عبدالله خان معمار باشی " بود که مسئول " اداره بنایی ارگ " بود که بعنوان" معاون عمرانی شهرداری "ودر دوره سابق  عمل می کرد  ویا درسال 1267 هجری ،عمل می کرد  و بعلاوه " احداث انبار جدید توپخانه مبارکه تهران " و در سال 1268 هجری بود  وبعلاوه " ساخت وساز میدان سبزه میدان تهران ودردوره ناصری" بود   که در سال 1269 هجری اتفاق افتاد  وهمچنین " احداث  انواع عمارات  باغ دوشان تپه ناصری ودر خارج شهرتهران بودویا در همین سال 1269 هجری بود  ونیزلازم به یاد آوری است که  ساخت وساز میدان سبزه میدان قدیمی تهران و در سال 1269 دوره ناصرالدین شاه اتفاق افتادو بخاطر آن هدف  بود  که از دوره زندیه   به بعدو در این میدان بیرون ارگ سلطنتی تهران  ویا درمدخل بازار تهران ، سبزی وتره بار فروخته می شد وگاهی هم  در وسط آن  محوطه، جگرگی ویاکاه فروشی انجام می شد  ویا انواع مرغ وخروس ودر محوطه شهری مزبور می فروختند  که چهره زشتی و به معبرگاه مزبورمی داد ویاجهت  ورود شاه وهمسرانش  به بازارمی داد ویا میدان کثیفی  وجهت ورودی به "معبر بازار تهران " بوجود می آورد  ولذااین محوطه کثیف شهری وتا دوره مرگ محمد شاه  قاجار ادامه یافته بود   وگلوبندگ ویاورودی آن محله بازار را به درون ارگ سلطنتی را کثیف می کرد که تخته پل بزرگ بر روی خندق قلعه ارگ داشت ولذاناصر الدین شاه وبعد از مرگ پدرش دستور تغییر کاربری شهری آنرامی دهد ویا و به اداره احتسابیه دوره خودش می دهد   وهمچنین دستور" تعمیر ویانوسازی عمارات مبارکه درون قلعه سلطنتی را به آنها می دهد  که از دوران پدران بزرگش و در درون ارگ تهران ساخته شده بودندولی در حال ویرانی بودند ویابر اثر مرور زمان فرسوده  ودر حال تخریب بودند  وچراکه بقایایی از قصور عهد زندیه تهران  بودندویاازعصر آقا محمد خان قاجار وعصر فتحعلیشاه ومحمد شاه باقی مانده  بودند وهمچنین دستور تعمیر بروج وبدنه ارگ سلطنتی بالای بازارتهران را  به اداره مزبورمی دهد وبعلاوه به نقل منابع تاریخی مختلف ،دستور " احداث انبار فراشخانه دولتی ویاسنگ فرش کردن کوچه های متصل به ارگ را به آنها می دهد که فرخ خان ودیگران به آن اشاره کرده اند   ونیز در سال 1272 هجری دستور " تاسیس عمارات جدید راو در درون اندرون سلطنتی "رابه آنهامی دهد  که در دوره حاجی علی خان حاجب الدوله بود که حاجب سالار سلطنتی وی شده بود  واز جمله ساخت وساز عمارات جدید  درون ارگ متصل به میدان توپخانه مبارکه ،ویا انبار فراشخانه  را می دهد  که دستور داد تابه سبک  ومدل عمارات کلاه فرنگی ساخته شود  که مسیو ریشار مهندس فرنگی در تهران وبرای معیر االممالک   ساخته بودویاآن  نوع ازمدل عمارت را ساخته بود وبعلاوه کتاب  "سفر نامه فرخ خان امین الدوله " هم ودر برخی از صفحاتش  وبه سنگ فرش شدن برخی ازکوچه های غربی  ارگ قاجاریه تهران  ودر دوره مزبور اشاره داردوهمچنین در سال 1299 هجری، ناصرالدین شاه  به آنها دستور ساخت  برخی از"عمارات فرح آباد شرق قلعه تهران "را می دهد  که خوب مهندسی نشده بودند ولذا متوقف ماند که "سیستم شهرسازی وشهرداری عصر ناصری تهران "را نشان می دهد  وهمچنین ،دستور ساخت "تکیه دولتی "را به آنها می دهد  که در بالای  میدان سبزه میدان کنونی تهران بود  وهمچنین دستور ساخت وساز عمارت بزرگی را ودر وسط میدان اسب دوانی تهران می دهد ویادر خارج  غرب قلعه تهران را به آنها می دهد  وبعلاوه ناصرالدین شاه و برای جلوگیری از ورود سیلهای دشتهای شمال قلعه تهران وبه داخل شهر تهران دستور ساخت سیل بند تهران را وبه بلدیه می دهد  که گاهی  سیل مزبور و برخی از محلات داخل قلعه  تهران را تهدید می کرد  واز این رو دستور "ساخت سیل بندی" و در خارج "در وازه دولت کنونی تهران "را می دهد  که از مجرای خندق تهران وبرخی از در وازه های تهران ، نشت مینمود و شهر را تهدید می کرد   وبعلاوه  به  نقل ص 99 کتاب الماثر والآثار  وی به اداره بلدیه دوره خودش ،دستور شوسه کردن  را ه سلطنت آباد  تهران رامی دهد  که یک قصر تابستانی شیک  بودو در این محله تهران ساخته شده بود  که در سال پانزدهم  سلطنت وی بود که عکس قصر سلطنت آباد وی نیز ودر کتاب مرات البلدان وجود دارد وبعلاوه جاده سازی شهری وشوسه کردن آنرا" مسیو گاستگر مهندس" می سازد  که  که یک مهندس نمساوی ( یا اتریشی) بود  واین  جاده کشی سلطنتی تهران  که مابین دوقصر زمستانی وتابستانی وی  می باشد  وبعدا بنام " جاده قدیم شمیران " نامیده می شد که امروزه "خیابان دکتر شریعتی "نامیده می شود  واز " دروازه شمیران خارج قلعه تهران  شروع شده وتا قصرهای  سلطنت آباد  ویا صاحبقرانیه ویااقدسیه زنش وتا قصرکامرانیه فرزندش  میباشدکه تا پای کوههای بلند شمیران ادامه داشت  وعلاوه از شوسه شدن معبروجاده مزبور ، گلهای فرنگی  رز وغیره هم و در دوطرف جاده سلطنتی مزبور می کارند و تا طراوت آنرا زیاد تر بکند وبرای این کارنیز ، باغبانهای اروپایی راو در "اداره باغبانی احتسابیه  تهران "استخدام کرده بود  که امروزه "فضای سبز شهرداری "خوانده می شود وبقایای آن سیستم اداری برای نظام فضای سبزشهری است  ویااولین گلخانه  آن بلدیه عصر ناصری و،در محدوده دروازه دولت تهران وتقاطعش با خیابان شاهرضای سابق می باشد (ویعنی خیابان انقلاب کنونی که در دوره رضا شاه ساخته شد وقبلا مجرای خندق شمالی تهران بود ) که منابع تاریخی  گذشته به آن گلخانه بلدیه عصر ناصری وباغبانهایش اشاره دارد وتا کالسکه سلطنتی وی وهمسرانش ودر جاده شوسه مزبور وتنها از مسیر گلکاری شده مزبور حرکت بکند وبعدا رضا شاه  نیز ودر سال 1305 شمسی" جاده سلطنتی دوم تهران را"  می سازد   ویا با تبعیت ازروش  وی ساخت " ویادرمسیرمابین دو قصر زمستانی وتابستانی کاخ مرمر وکاخ سعد آباد شمیران خودش ساخت  که به تاریخ آن در مقاله خیابان ولی عصر تهران اشاره کرده ام ولی برعکس وی  وبجای گلکاری دوطرف جاده مزبور، تنها  دستور کاشت درختان چنار بلند را می دهد  ویادر دو طرف جاده خیابان پهلوی رامی دهد که امروزه خیابان ولی عصر نامیده می شود  واز این رو درختان کج ویابلندش و نظیر تونل سبزتابستانی  عمل می کردند و سایه عمیق و بر مسیر عبورومروراین جاده سلطنتی دوم  وطولانی تهران می انداخته که متاسفانه امروزه و بر اثر ندانم کاریها ، وبسیاری از درختان  کهنش قطع شده اند  وتنها شهرداران شهر محلات ویا خوانسار واین نوع  ازمدل شهر سازی  خیابان ولی عصر تهران  را پیاده کرده اندویا در دوره شهر داری اشان و در دوره مزبور پیاده کرده ویادر خیابانکشی شهرهای مزبورخود  پیاده کرده اند   که زیبایی خاص ویاتماشایی به این دوشهرایرانی می دهد  ونمونه دیگرش  هم در جاده کشی میان دو شهر جمعه بازار وفومن پیاده شده که" نمونه ویژه وخاص شهر سازی معاصر ایرانیان " را به تماشا می گذاردوخیابانهای شهریار نیز از این مدل است     وبعلاوه ناصر الدین شاه ودر سال پانزدهم سلطنت خود  دستور تعمیر قلعه بزرگ ودوم تهران را وبه "اداره احتسابیه تهران " می دهد ویابا معاضدت میرزا موسی خان وزیر تهران می دهد وزیرا که در ایام طولانی سلطنت وی  جمعیت شهرتهران  زیاد شده بودند واز این رو در داخل قلعه قدیمی وکوچک تهران ، جمعیت سابق نمی گنجید  ونیز  در سال شانزدهم سلطنت خود، دستور ساخت  دریاچه بزرگی راو در جنب قصر دوشان تپه شرق تهران خود را به آنها می دهد  که از آب قنات پر بکنند وبعلاوه در سال 17 سلطنت خودهم  به پرسنل آنها دستور ساخت "جبه خانه دولتی "را ودر" میدان مشق تهران "می دهد  که در باغات شمالی خیابان سپه تهران  واقع بود وبعلاوه در سال هیجدهم سلطنت خودنیز ،دستور ایجاد " باغ گلشن تهران " رابه آنها می دهد   که در محدوده مابین توپخانه قدیم تهران  ودولتخانه مبارکه واقع  بود  که در آن محوطه شهری تهران  ، دریاچه بزرگی بسازند  که از آبرسانی " قنات خاصه شاهی " پربشود  وسپس از مجرای انهارمختلفش ، واز محوطه ارگ سلطنتی تهران  بگذرد وبه حوض میدان سبزه میدان تهران وارد بشود که یک نوع "نقشه کشی  ویژه فضای سبز سازی شهرهای ایرانی است"ونسبت به شهرسازی کشور های دیگرجهان فرق دارد  ولی ماها وبدلیل غرض ورزی خاص به شاه مزبور، وحتی در دانشکده های شهر سازی ویاباغبانی  خودنیز نقشه کشی ایرانی آنانرا انکار تاریخی می کنیم ویا"اداره میراث فرهنگی" هم هویت تاریخی سابق آنرا منکر می شود   وسپس این سیستم "طراحی آبرسانی سنتی تهران " و از کانالهای مختلف آبرسانی  تهران حرکت کرده ، وبقایای مجرای  انهارش وبه  محلات جنوبی تهران سرازیر می شدند  ونظیر انهار کشی باغ فین کاشان بودند   وبعلاوه در ساخت وساز"مهندسی  باغ گلشن تهران " ویادریاچه مصنوعی آن  " وبا مهندسی ویژه علمی ،کانالهای آبرسانی ویژه بریده بودند  ویا باغچه های خاص ودر اطراف آن ساخته بودند  ویا درختان خاص وگلکاری خاص  داشت که نمونه شهر سازی معماران عصر قاجاری تلقی می شود که با "تعقل معماران وباغبان ماهر این دوره تاریخی " می باشد    که این" طرح ویژه "رابه وی  داده بودند واز جمله ساخت باغ نارنجستان تهران راویاجنب آنرا  که در آن محوطه ارگ ساخته بودند  که با باغ نارنجستان شیراز زندیه رقابت بکند  ویا طراحی مهندسی انواع  باغها راودر اطراف قصر های سلطنتی  تهیه دیده بودند  که زیبایی تهران را  زیادتر بکند ویا از زیبایی اصفهان عهد صفویه وشیراز عهد کریم خانی افزونتر بشود  ولی بی توجهی دانشگاهیان ونویسندگان  امروزین ما  که با تعصب خاص وبه مسایل گذشته می نگرند ولذا به زیبایی های شهر سازی وشهرداری این دوره تاریخی تهران  بدبین هستند  واز این روآنرا در انظار عمومی ویارسانه ها ومحافل خارجی  وتهران را بعنوان  یک شهر بی هویت  ویا فاقد پیشینه تاریخی ودر اسناد نشان می دهند ویانسبت به سایر شهر های ایرانی  و"طرح دهندگان این دوره تاریخی  شهر ها "  نشان می دهند    وبعلاوه به نقل منابع تاریخی  مختلف و درطراحی  قسمتهای  مختلف  باغ گلشن تهران که احتمالا زیباتر از باغ گلشن کرمان  ویاطبس طراحی معماری شده بود که حوضی بزرگ ویاپلیکانهای خاص داشت   وحاکمان قاجار آن چند شهر هم ، والگوی باغ گلشن شهر خود را واز روی الگوی باغ گلشن تهران اخذ کرده بودند ویا در دوره  تاریخی خودشان  ساخته بودند که امروزه در منظر گردشگران خارجی وداخلی قرار گرفته است  ولی اسناد شهر  تهران "امحاء سازی تاریخی " شده است  وبعلاوه  تاریخ می نویسدکه در قسمت غربی آن باغ گلشن تهران" هم  صندوق عدالت ناصری "را   قرار داده بودند تایاد آور تاریخ گذشته باشد تا  کسانی که تظلم از حکام ودر باریان قاجار دارند و یا عرایض شکایات خود را ودر آن صندوق عدالت ناصری بیندازند وتا شاه ببیند ونظیر زنجیر عدل انوشیر وانی عمل بکند  تا شاکیان ودر بیرون قصر تیسفون ولی با تکان دادن آن زنجیر، شاه ساسانی  را واز موضوع شکایات خود با خبر بکنند     وبعلاوه در قسمت شرقی باغ گلشن  هم گرمخانه وگلخانه بود  وهمچنین   شاه دستور داده بود  تا دربیرون شرقی دیوار ارگ سلطنتی خودش و خیابان باریکی راو بنام "خیابان ناصری "بسازند  که در دوره پهلوی وبخاطر مخالفت  عمیق اشان با قاجاریه و بنام "خیابان ناصر خسرو " تغییر واژه می دهندولی در مورد ارگ زندیه شیراز ویاتاسیسات اطرافش که کم اهمیت تراز "ارگ تهران است ویاطراحی های شهرسازی  درونش کمتر بودند  " اغراق شده است  وهمچنین درمورد چگونگی  باغات سنتی اصفهان ویا قصرهایش که متعلق به عصر صفویه   می باشد ودر "تاریخ نویسی  نویسی معاصرایران " اجحاف  زیادی وبه "طراحی علمی  واولیه باغات تهران "گردیده است  که جغرافیای بی نظیری ودرمیان شهر های ایرانی دارد  وبعلاوه شهر های دیگرایرانی هم آن نوع مزیت محیطی را ندارند (والبته باتنگناهایش که  فراوان می باشد  )  ونمونه ای از باغات سلطنتی بودند  که کلاویخو ودیگران  ودر باغات سلطنتی  عصر تیموری ودر بخاراوسمرقند دیده بودندوشرح آنرادر کتابش  می دهد   وبعلاوه  در بالای این خیابان ناصری جدید الاحداث تهران   نیز دروازه ای بود که بیرون ارگ سلطنتی وی را وبه باغ علاءالدوله حاکم تهران وصل می کرد  ویا به باغ امین السلطان نخست وزیرش وصل می نمود که در دوره رضا شاه خیابان فردوسی تهران ودر محوطه باغ علاء الدوله وامین السلطان ساخته شد ویادر جنب شرقی باغ علاءالدوله نیز "باغ لاله زار ناصری"  وجود داشت که "باغ بیرونی شاه "محسوب می شد  ویادر شمال شرق ارگ سلطنتی مسکونی وی قرار داشت  که پر از "گلهای لاله تهرانی" بود  که نمونه اش تنها در دشت لار شمال تهران می رویند ولذاسراسر این باغ شاهی هم  پراز  لاله های سرخ رنگ بود وتا انتهای لاله زار نو که به دیواره قلعه دوم تهران  وصل می شد  وتا خیابان انقلاب کنونی وپشت مسیر خندق شمالی تهران قدیم امتداد داشت وباغ بزرگ وپر لاله شاهی بود که ناصرالدین شاه ودر وسط آن  باغ لاله زار خود ،نیز  یک قصر دیگری نیز ساخته بود که بعد ا این باغ  شاهی لاله زار قطعه قطعه و در دوره مظفری می گردد   ویامنازل مسکونی  کنونی  ودر آن  ساخته شده ویا در ناحیه شرقی تر آن نیز" باغ سپهسالاروزیرش "قرار داشت  (ویعنی در محوطه خیابان ظهیر الدوله وغیره ) ویا "باغ بهارستان نخست وزیر دیگرش" بود ر  ویا"باغ نگارستان شاهی" پدرش محمد علی شاه بود  ویا"باغ امین الدوله نخست وزیرش هم " وجنب آن بود( ویعنی  دراطراف خیابا ن فخرالدوله کنونی  تهران ) بود  ویادر بیرون شمال شرقی قلعه  تهران بود ومثلا  باغ شاهی فرح آبادیکی دیگر است (ودر  آنطرف میدان ژاله قدیم ویا میدان شهدای کنونی )  ویا "باغ عشرت آباد ناصری" بود که  در ناحیه شمالی ترش واقع بود ولذا هیچ نوع از خانه مسکونی ویادکانی خاص  ودر مناطق مزبور  نبود ویادر این محوطه باغات سلطنتی شمال شرقی تهران وجود نداشتند  وبهتر از  باغات زرشک اصفهان  ویا باغ بلبل اطراف چهار باغ اصفهان دوره صفویه بودند  و مادر همه این  نوع  از باغات سلطنتی تهران هم و" باغ گلشن  وسط تهران "می باشد   که در جنب آن  نیز خیابان جدید الاحداث ناصری را ساختند وآن طرفترش  خیابان ناصری بود و به "محله اعیان نشین عودلاجان تهران" وصل می گشت  ویا جنوب  همین خیابان ناصری نیز به "درب قیصریه تهران" وِ "درب مسجد شاه تهران "وصل می شد که یادگارمعماری  پدر بزرگش فتحعلیشاه بود   ویامعبر جنوبی ارگ سلطنتی قاجاریه تهران هم  بازار صندوق دار بود  که به محوطه  " محله بازار تهران "وصل می شدو معبر کوچک بیرون قلعه ارگ بود که به بازار صندوق دار معروف بود که در دوره رضا شاه و شهردارش وبنام "خیابان بوذر جمهری "نامیده شد و  آنرا وسیعتر کرده وبنام خودش می نامد ولی  بعد از انقلاب وبنام "خیابان پانزده خرداد"  تهران نامگذاری می شود  ویا معبر شمالی ارگ سلطنتی  وی نیز وبنام خیابان سپه ساخته شد ومحوطه شرقی ارگ قاجاریه  نیز وبنام خیابان شاهپورودر دوره رضا شاه   نامگذاری گشت   واین نوع ازامحائ بافت تاریخی  ویا فرهنگی  شهرتهران  ویانظام هندسی گذشته اش ودرنظام شهرسازی های  پاریس ویا لندن ورم بعد از انقلاب کبیر فرانسه هم انجام نگرفته  است وبلکه شهر سازی  اغلب آنها" ترکیب پست مدرنی "از نظم شهر سازی قدیمی  وسنتی  خودشان  وبا مدرنیته می باشد ویا حفظ بافت تاریخی قدیمی وبا آمیزه تکنولوژی های جدید ومدرن  شهر سازی امروزین می باشد  ولی شهرداری تهران ویااداره شهرسازی معاصر تهران  وبا تبعیت ازطرز فکر  مهندسان بدبین به تاریخ گذشته تهران  انجام شده است   و این نوع از بلای عظیم رابوجود آورده   ویا تنها بر سر "شهر سازی تهران" در آورده است  که "ماهیت تاریخی گذشته این شهر" را نفی بکنند  ومتاسفانه فکرهم  می کنند که در دانشکده های نوین شهر سازی تهران هم درس خوانده اند !! وبعلاوه همانطوریکه گفته شد ،در سال 1284 هجری، ناصرالدین شاه  دستور تغییر " مساحت جدید شهر" را می دهد   که در داخل قلعه قدیمی تهران بود ویا درداخل در وازه های قدیمی تهران  محدوده کوچکی بود  واز این رو  ناچارا باغات سلطنتی شمال شرقی تهران وبرای بزرگتر شدن مساحت داخل قلعه کشی دوم تهران نابود شد ویا برای بزرگی مساحت  تهران، قربانی شدند  ویابرای سکونت جمعیت اضافی تهران ، برنامه ریزی مسکونی جدید وبی قواره شد که اشتباه شهر سازی بزرگی بود ویا با توصیه برخی از پرسنل دارالفنون بود و در دوره صدر اعظمی میرزا یوسف نخست وزیر ومیر زا عیسی وزیر دارالخلافه تهران که اتفاق افتاد  و بهمراهی تعدادی از مهندسان ومعماران بلدیه قدیم تهران حدود  شهری لازم ویا مقادیر ضروری  ومساحات محاط در داخل شهرتهران را محاسبه غلط کرده  ویا بیرونی قلعه قدیمی تهران راومساحی شهری جدید نمودند  وتا در وازه های دوازده گانه وقلعه بزرگتر بیرونی جدید تهران را جایگزین قلعه ودروازه های قدیمی تهران بکنند ویا در این سال بنمایند و تا مساحت مسکونی تهران بزرگتر شود ولی "دروازه سازی" توام با عدم تدبرآن غلط بود   که دوام چندان تاریخی نیاورد  واز این رو  زود فرو پاشید  ! ولی از این تاریخ  به بعد ،تهران وبنام " تهران دارالخلافه ناصری " نامیده گشت   ویا مساحت شهری آن ومعادل سه فرسنگ وبا دوازده دروازه در دوره ناصری محاسبه گردید  که 12 دروازه مزبورهم و در دوره رضا شاه  فرو ریختند ویا در انتهای حکومت وی کاملا نابود شدند  واین بار  تهران ودر بیرون 12 دروازه دوره ناصری  خودش بزرگ شد وبار دیگر توسعه فیزیکی جهش دارویا"بی قواره بندی تاریخی"یافت  ولذابافت تاریخی سنتی خودش  را بار دیگر از دست داد ومهندس عبدالغفار نجم الملک که دانش آموخته دارالفنون بود و این نوع از " نقشه شهری  تهران " اواخرعصر ناصری را ترسیم کردهبود  ویا  در سال 1309 هجری ترسیم فنی کرده است  وقبل از وی  نیز" نقشه سنتی  شهر تهران" ودر اوایل عصر ناصری و در سال 1275 هجری  ترسیم شده  که قابل مقایسه  علمی با یکدیگر ودر" دوبرهه حکومت یک شاه واحد" می باشد   ونقشه برداری قبلی آن نیز  ودر  داخل قلعه قدیمی تر تهران وبوسیله  موسیو کرشیش اتریشی انجام شده بود که احتمالا از معلمین دارالفنون می باشد که  ترسیم کرده بود وبه بلدیه عصرناصری داده است  وقبل از وی نیز یک خاور شناس روسی ،ونقشه اولیه تری برای تهران  ترسیم کرده بود  که نقشه وی نیز  در کاخ گلستان تهران وجود دارد  ومتعلق به  سال 1269 هجری می باشدکه دراوایل حکومت ناصر الدین شاه  ترسیم شده است

وبعلاوه  به نقل منابع تاریخی ،  وقتی که ناصرالدین شاه  به فرنگ رفت ویا در همین سال 1284 هجری رفت  وبعد از سفرش  به فرنگستان ،دستور ساخت قصر شمس العماره را می دهد  ویا در شرق حیاط کاخ گلستان راداد تا دوستعلی خان معیرالممالک آنرا  بسازد ویا در چند طبقه وبه سبک قصور فرنگستان بسازدو تا شاه مزبور بتواند واز بالای کاخ چند طبقه جدید خود ،کل محوطه تهران ویا ساکنان آنرا ببیند  وقبلا کاخهای شاهان ایرانی وبدلیل" تکنولوژی سنتی" ایرانی چند طبقه نبودند وبعلاوه  در همین ایام ودر درون ارگ سلطنتی خود  دستور ساخت کاخ عمارت بادگیررا داد   ویا ساخت موزه مبارکه سلطنتی را داد  وبعلاوه  دستور ساخت حمام چهار حوض اندرونی راداد وبعلاوه  ساخت بنای "عمارت آسیای بخاری در بار" را می دهد  ویا در مابین مدرسه معلم خانه را داد  ویا "ساخت دروازه باب همایونی" را داد  که در خیابان کنونی باب همایون قرار داشت  وبعلاوه دستور احداث کاخ ویاغرس باغات کاخ عشرت آباد خود رامی دهد  که عکس  وتصویر آن قصرنیز  و در کتاب مرات البلدان وجود دارد وبعلاوه در سال 1292 هجری  دستور داد تا درب عمارت دارالفنون را به خیابا ن ناصری باز بکنند که محوطه درسی خود مدرسه ابتدا  ودر داخل خود قلعه سلطنتی قاجاریه طراحی شده بود  وتنها برای آموزش یافتن شاهزادگان وحکام قاجارشهرها طراحی شده بود که امکان ورودشان  به داخل ارگ سلطنتی  واز نظر امنیتی میسر بود ولیکن بعدا وبرای استفاده بقیه مردم و در همین سال، دربش را به خیابان ناصری بیرون ارگ بازکردند   وبعلاوه در سال 1295 دستور ساخت عمارت ییلاقی خود راو در ده شهرستانک وجاجرود را میدهد   ونیز قبلا ساخت کاخ صاحبقرانیه خود را ودر قریه ییلاقی نیاوران ویا قصر یاقوت را ودر "قریه سرخه حصار تهران"  ویا " قریه کن " داده بود  ویا ساخت قصر فیروزه را  و در آنسوی دوشان تپه داده بود  که امروزه در ناحیه پادگان افسریه است  و بعلاوه به نقل منابع تاریخی ،وجوه زیادی  هم از خزانه شاهی وجهت تعمیر ویابازسازی قصر نگارستان  پدرش داد ویاجهت تعمیر  قصرمحمدیه پدرش داد که در بهارستان ویامحمود آباد تهران واقع بودند  ویا جهت تعمیر قصر قاجارپدر بزرگش داد ویاجهت تعمیرقصر جهان نمای پدر بزرگش فتحعلیشاه در نیاوران را داد (ویا قریه نی آوران که بخاطرنشت آب کوههای شمیران پر از نیزار های بلندی بود که به آن منطقه نی آورمی گفتند  ویاجهت تعمیر  قصر قاجار فتحعلیشاه ودرسه راه پلیس تهران داده بود واز این رو در قصر سازی  اش ،ودست کمی از لویی چهاردهم نداشت که "شهر سازی پاریس" یادگار اوست  ولذا ناصرالدین شاه هم تهران را "شهر قصر ها "کرده بود  که بخاطرهوای لطیف ویا جغرافیای خوبش ،زیبایی آنرا دوچندان می کرد  ولی امروزه آثار هنری وتاریخی رم ایتالیا یاپاریس فرانسه بجا مانده است  ولی امروزه تهران شهری بی هویت ونازیبا  وفاقد بافت تاریخی شده است وبعلاوه وی در سال 1297 دستور ساخت "انبار غله تهران "را ودر محوطه داخلی ارگ سلطنتی را می دهد   که انبا ر غله یکصد هزار خروار ی سلطنتی بود که "غله دهات خالصه خود" را وبا گاری  جمع آوری می کرد وبه تهران حمل می نمود ویا برای فروشش، به نانوایی های تهران  ودر آن انبار بزرگ   ارگ تهران جمع می نمود واحتمالا این انبارغله و بعدا به ساختمان وزارت دارایی تهران  تبدیل شد ویا در اواخر دوره رضا شاه تبدیل گشت   وبعلاوه  در سال 1299 هجری دستور نوسازی "باغ شاه تهران" را در بیرون قلعه تهران می دهد ( میدان حر ) که میدان اسب دوانی وی بود  ویا در سال 1304 هجری دستور ساخت تلگرافخانه تهران راو در جنب شمال  شرقی ارگ   سلطنتی خود را می دهد  که دربش در بالای درب دارالفنون کنونی می باشد   وبه خیابان ناصری باز می شد ودر دوره رضا شاه به ساختمان پست وتلگراف وجنب توپخانه تهران تبدیل گشت  که ساختمان جنوبی وزارت مخابرات چند طبقه کنونی است که  در محوطه قدیمی  ارگ قاجاریه تهران ساخته شده است   ولذا ماهیت ویامکان اصلی ارگ تهران  امروزه شناخته نمی شود  ونیز دستور  تعمیر" اصطبل خانه "ویا ساخت "عمارت دفتر خانه مبارکه "را و در محوطه ارگ  تهران می دهد وهمچنین  در سال 1302 هجری دستور  ساخت وساز برخی از دکانها قدیمی سلطنتی خود را در تهران می دهد ویا بدست میرزا عباس خان مهندس باشی انجام می دهد   ونیز در همین سال ،ساخت "مدرسه مبارکه نظامی ناصری را و"در سمت غربی ارگ مبارکه را  وبرای آموزش نظامیان می دهد که کامران میرزا پسرش ورئیس آن مدرسه نظامی بود  وبعدا  کامران میرزا آنرا به "ناحیه امیریه تهران" برد که جزو باغاتش بود  ورضا شاه  هم آنرا به "دانشکده افسری تهران "تبدیل  نمود ونیز در همین ایام دستور ساخت "دیوانخانه عسکریه" را ودرمحوطه  خود ا رگ می دهد و یا "احداث دفتر لشکر" را در آن محوطه اداری ارگ ویا  در داخل خود ارگ قاجاریه تهران   می دهد  که جزو ساختمانهای 8 دیوانخانه دولتی ویا وزارتخانه قدیمی ایرانیان ودرداخل خودارگ قاجاریه می باشد  ونیز دستور احداث دو باب کلیسای پروتستانی ودر خیابان برج نوش تهران را می دهد    ونیز ناصرالدین شاه ودر اوایل حکومت خود، دستور ساخت مریض خانه دولتی  تهران را ودر سال 1268 داده بود و احتمالا محل کنونی "بیمارستان سیناست" که بعدا "بیمارستان احمدی" ودر دوره احمد شاه نامگذاری شد  ویا   در سال 1269 هجری، دستور ساخت" مجمع الصنایع دولتی را" ودر بازار صندوق دار تهران را داده بود که در جنوب گلوبندک تهران بود ولذا تعداد ی کارگاه سلطنتی داشت که برای شاه کار می کردند  ونظیر کارگاه ملیله سازی ویاتفنگ سازی ویا قداره سازی ودر آن ناحیه تهران  بود ونیز ص 109 کتاب الماثر والاثارو به "توسعه بازار تهران"و در این دوره  تاریخی اشاره دارند

 ونتیجتا لازم به یاد آوری است که" کارکردهای سازمانی" این اداره عصر ناصری  که امروزه " اداره کل شهرسازی تهران " ویا " اداره شهرداری های مناطق تهران" نامیده شده ودر ساخت وسازهای شهری تهران  وظایفی بعهده گرفته اند ولی در گذشته  تاریخ وبعهد ه  " اداره  احتسابیه تهران " بود ویا با همکاری " اداره بنایی ومعماری دربارقاجار " در تهران دوره ناصرالدین شاه همراه بود  ولیکن  بر خلاف  رویه عصر وی ودر گذشته  تاریخ  ایرانیان و "اداره احتسابیه قدیم  ایران وظیفه ا  ی در قبال ساخت وسازهای  شهرهای ایرانی  وبعهده خود نداشت  وبلکه این "وظیفه  سازمانی جدید" وتنها بعد از سفر ناصرالدین شاه به فرنگ  بود که شکل گرفت ویا با آوردن" مسیو کنت "به ایران شکل گرفت   واز این رو  در دیوانسالاری قدیمی ایرانیان و"نظام شهربانی شهرها " وبا" نظام شهر داری   شهرهای ایران  "   باهم تفاوت ماهوی داشتند ولذا  محتسب های شهری  قدیمی  ویا داروغه ها وسر کلانتر های شهرهای ایرانی و در عمران  وآبادی شهری فرق داشت ویا در بهداشت شهری  ویا در برنامه ریزی شهری شرکت نمی نمودند ولی بعد از اینکه  ناصرالدین شاه ودر سفر به فرنگش  " مسیو کنت دمنت فرت " را واز اتریش ّبه تهران  آورد واز او خواست که علاوه از بدست گرفتن وظیفه "ریاست پلیس تهران "  وظایف جدیدشهری هم  بعهده خودبگیرد ویا بعنوان "محتسب جدید فرنگی" تهران  عمل بکند ، ویابعنوان  رئیس شهربانی  ورییس بلدیه تهران تواما  عمل کرده  ولذا تشکیلات بلدیه اروپایی را هم ودر زیر مجموعه تشکیلاتی  نظمیه خود سازماندهی بکند  واز این تاریخ  به بعد "مفهوم اداری  محتسب" در ایران  دگرگون گشت   وبهمین دلیل  "مفهوم بلدیه جدید "که متکی بر قدرت بودو در ایران شکل گرفت که از سال 1284 هجری به بعد نهادینه گشت    وبهمین دلیل ناصر الدین شاه ،مسیو کنت  مزبور را " نظم الملک " نامید  وکنت نیز   در راستای وظایف جدید خودش ودر دوره خودش وبرای تنظیف شهر تهران  ، وسالیانه 20 هزار تومان عوارض شهری وبرای مردم تهران تقنین کرد  ویاکتابچه ای در این زمینه تدوین نمود  وبعلاوه  او در ابتدای ورودش به ایران قهوه خانه ای و در نزدیک مسجد سراج الملک وبرای خود خریده بود  وسپس در محله ای  از تهران که امروزه چهار راه کنت نامیده می شود وزمینهایی را برای خوددر این ناحیه تهران  خرید ویا باغی را در آن ناحیه ساخت   ولی با وقوع شورش و"واقعه رژی تهران "ومجبور به استعفاء گشت  وآنگاه   اعتمادالسلطنه جایگزین او گردید   وبعد از وی نیز میرزا علیمحمد خان سرتیپ  وسپس حیدر قلی آقا سرهنگ " رئیس احتسابیه جدید   تهران  " شدندکه وظایف شهری بلدیه را ودر درون تشکیلات خود ادغام کرده بودند ولی هنوز" نام بلدیه" را بر خود نمی گذاشتند  وبهمین دلیل  ص 377 کتاب الماثر والآثار و در شرح وظیفه سازمانی واجزاء اداره احتسابیه، دوره ناصرالدین شاه تهران  می نویسد که: 277حدود  نفر پرسنل در دوره ناصرالدین شاه داشتند  که فردی بنام نایب قلی و در همان دوره تاریخی ،و نایب احتساب کل خیابانهای دولتی  تهران بود  ویا فردی دیگرو بنام میرزا ابوالقاسم  ، و"مشرف اداره احتساب" بود وسومی نیز وبنام میرزا یوسف  ، "نایب اداره احتسابیه" بود  وبعلاوه چهارمی نیز  وبنام میرزا محمد حسین ، "نایب محلات شهر دارالخلافه تهران" بود  وهمچنین  همان ص 377 کتاب مزبور  صاحب منصبان اداره احتسابیه تهران را  25 نفر ذکر می کند  ویا فراش وعمله احتساب ویا سقای محلات را هم حدود  248   نفر ذکر می کند ودر عین حال ص376 همان کتاب ذکر میکند که "چگونه در این دوره تاریخی ، اداره احتساب تهران ودر زیر مجموعه نظمیه تهران قرار گرفته بود که پرسنل نظمیه جداگانه داشت  واحتسابیه هم پرسنل جدا گانه ای داشت  ولی مدیریت واحد با نظمیه یافته بود     وبعلاوه اسناد مختلف تاریخی هم  نشان می دهد که چگونه در این دوره تاریخی  واداره احتسابیه تهران وبا " تاسیسات شهرسازی  وساخت وساز درون محلات در معرض  ادغام گشتند  و بعدا طرح صدور نقشه پروانه ساختمانی شهرها وتوسط پرسنل شهر داریها  واز همین"طرح دوره مزبور" نشات می گیرد ویا" نظارت بر ساخت وسازها ی شهری " واخذ جریمه از ساخت وسازهای بیش از حد مجوزشهری  ودر همین راستاست ویا  اخذ هزینه عمرانی شهرها واز سکنه همان شهرها  واز عوارض همین   نوع از "ادغام اداری "است که چنین نهادی ودر شهرهای قدیمی ایرانیان وجود نداشت    وهمچنین ادغام اداری دیگری هم داشت واز دو تشکیلات جدا گانه ای از " اداره کل شهر سازی "  و" اداره شهرداری معاصر بعمل آمده بود  "   که با نظام اقتدار ونظمیه زیر نظر" وزارت داخله ناصری" بهم ترکیب اداری می شدند   وعلاوه از کتاب مرات البلدان وکتاب مجدالاسلام  کرمانی ویا سفرنامه فرخ خان امین الدوله وصفحات مختلف کتاب  الماثر والاثارنیزو به چگونگی این نوع از ادغام شدن وظایف دو اداره شهرسازی وشهرداری تهران   اشاره می کنند که از دوره ناصرالدین شاه به بعدبود که  در شهر های ایرانی   وشهر تهران پیدا شد  ومثلا ص  95 کتاب الماثر و به تعمیر کوچه های ارگ تهران اشاره دارد ویا ص 99 همان کتاب ،به شوسه کردن جاده سلطنت آباد تهران اشاره دارد  ونیز ص 113کتاب  به توسعه فیزیکی بازار تهران  ویا ص 101 به احداث باغ گلشن تهران اشاره دارد  ویا ص 101 ماخذ ش وبه ساخت وسا ز خندق کشی جدید تهران اشاره دارد  ویا ص 130 کتاب  مزبور وبه ایجاد خیابان چراغ گاز تهران ویا ص 122 کتاب مزبور وبه احداث دو باب کلیسای پروتستانی خیابان برج نوش تهران  اشاره دارند  ویا ص 101 کتاب مزبوروبه احداث وخیابانکشی ناصری تهران اشاره دارد  ویا ص 108 کتاب  به خیابانکشی خیابان دولت مزبورو در دوره ناصری  می پردازد  وبعلاوه ص 93 کتاب مزبور  به احداث سیل بند شمال شهر  ویا ص 400 کتاب  مزبور به خیابان فرنگی های تهران و در دوره مزبور می پر دازد

  وبعد از ترور ناصرالدین شاه وبا آغاز سلطنت مظفرالدین شاه ، اداره احتسابیه  تهران ،هنوز بخشی از نظمیه تهران  محسوب می شد  وبهمین دلیل   منابع تاریخی دوره مظفری نیز  واز جمله در " کتاب مرآت الوقایع مظفری "  به این نکته اداری  اشاره می کند  ویا در چند مورد ،عنوان بلدیه تهران راو به عنوان" اداره احتساب وتنظیف شهر " یاد می کند  وتنها از سال 1323 هجری  به بعد ویا در اواخر عصر مظفری ودر کتاب مزبور " عنوان وزیر بلدیه "  به مسئولان آ ن اطلاق شده است واز جمله  ص 806 و815  و816 همان کتاب از" وزیر بلدیه اواخر عصر مظفری" یاد کرده  است ولی در بقیه مواردش  "احتساب الدوله"  می نامد  ویا بعنوان" وزیر احتساب وتنظیف وغیره" یاد میشوند   ومثلا ص 38 همان کتاب ودر سال 1314هجری واز عبدالحسین میرزا فرمانفرما  وبعنوان " احتساب الدوله "یاد می کند ونیز ص 42 کتابش می نویسد که : در ماه ربیع الثانی 1342 هجری ،عباسقلی خان سهم الملک امیر تومان  و به" وزارت پلیس واحتساب " نایل می شود  وهمچنین ص 80 همین ماخذ می نویسد  که : در سال 1314 هجری "وزارت پلیس واحتساب" را به محمد ابراهیم خان معاون الدوله دادند  ویا ص 58 کتاب می نویسد که: در همین سال  " اداره احتساب وتنظیفیه " را  به میرزا غلامعلی خان میر پنجه سپردند  ونیز ص 125 همین مآخذ می افزاید که در سال 1315 هجری : ومختارالسلطنه  و به " وزارت نظمیه واحتسابیه" رسید  وبعلاوه صفحات مختلف این کتاب  ووظایف این "اداره جدیدتهران " را ودر برخی از صفحاتش روشن می کند واز جمله  وی را "رئیس نرخ تهران" می داند  ویا عمل نظم دهی  به خبازخانه های تهران  می داند ویا تعدیل سنگ واوزان مغازه ها  می داند که این وظیفه سازمانی  هم وتا اواخر عصر پهلوی وجزو وظایف بلدیه های شهر ها بود ولی بعد از تشکیل اتاق اصناف وزارت بازرگانی عصر پهلوی  ایران واز  "اداره بلدیه  شهرها "جدا شده وبه وزارت بازرگانی  واتاق اصناف وتعزیرات آن واگذار گردید  ومتن صفحات 421 و451 383 کتاب مزبور ودر مورد شرح وظایف نهاد مزبور ودر عصر قاجاریه است  ویا وظیفه دیگر دوره مظفری آن واحد هم ،ا یجاد مهمانخانه در خیابان ناصری تهران  بود ویاکنترل غذا وبهداشت آن  در دوره مختارالسطنه ودر سال 1316 هجری می باشد که درعصر مظفری است و از آن دوره تاریخی به بعد ،سکونت در مهمانخانه ها وهتلها  مد اجتماعی در ایران شد  ویادر تهران  ساخت وساز مسافر خانه وهتلها  رواج یافت ویادادن پروانه ساختمانی به آنها واز وظایف شهرداری تهران شد وبجای "سکونت در کاروانسراهای شرقی"  آسیایی شد   واین بار  بسبک شهرهای اروپایی و در شهرهای ایرانی آنرا "بلدیه ایران "رواج داد  وبهمین دلیل اشاره  به ساخت وساز اولین مهمانخانه ایران وتوسط بلدیه تهران  در عصر مظفری واز جمله ساخت گراند هتل خیابان لاله زاراست  ویا در سایر شهر ها معلول این پدیده است ونیز در ص 347 همین کتاب  به آن مسءله اشاره می شود وهمچنین  مختارالسلطنه ورئیس بلدیه مظفرالدین شاه بودو لذا در سال 1316 هجری دستور داد  که سگهای ولگرد شهرر ا  سم بدهند وبکشند وبعلاوه  برخی ازوظایف بهداشتی دیگر راهم  پیاده می کرد که  مربوط به کنترل بهداشتی حمامهای عمومی ویا قصابی ها  وکشتارگاهها بود  که از" دوره کنت"  شروع شده بود وبویژه  در دوره مظفرالدین شاه ودر بلدیه ایران رواج یافته بود و در دوره رضا شاه  هم وبعنوان" دایره  صحیه بلدیه " عنوان یافته  بود ولی در پایان سلطنت رضا شاه وبا خروج شاه  از ایران ویا با آغاز سال 1321َ ش وبا تاسیس وزارت بهداشت  کنترل مورد بهداشتی شهرها نیز  از وظایف شهرداریها وبلدیه  های ایران منفک گشت   وبه وزارت بهداشت تعویض گشت وبعلاوه مشروب کردن آبرسانی محلات  طهران   نیز جزو وظایفش شده بود   ویا توسط سقا ها ومیرابهای شهرداری بود ویا با ایجاد رختشویخانه ودر برخی از محلات تهران وتوسط مختارالسلطنه بود ویا ایجاد آسیا ب بخاری  وبجای آسیاب آبی   ودر برخی از محلات تهران بود  که آب قناتشان   کم شده بودولذاص 421 کتاب مزبورو به آن مسئله  اشاره دارد  واز وظایف شهرداریها گشته  بود ولیکن بعد از تاسیس " وزارت آب وبرق  " ودر سال 1342 َ دوره پهلوی واز حیطه وظایف بلدیه ها وشهرد اریهای ایران خارج گشت و به وزارت نیرو موکول گردید  وبعلاوه  ص 230 کتاب مزبور  می نویسد که  مختار السلطنه در سال 1316 هجری  ودر دوره مظفرالدین شاه  ، ومشغول سنگ فرش کردن تمام کوچه های تهران شد ویا کتاب مزبور می نویسد که : مخارج خیابانها با دولت است   ونیز به نقل ص 341 همان ماخذ مزبورو وی در ایام رئیس بلدیه بودن خودش و در دوره مظفر الدین شاه  حکم داده بود که خیابانهای پشت خندق بیرون شهرطهران  را  ، مسطح ودرشکه رو بسازند  ونیز به نقل ص 421 همان کتاب  ،وی سرکشی به قبرستانها  می نمود که مرده شور ها ویا قبر کن ها، وتعدی به کسی  از سکنه تهران نکنند وهمگی  در دوره ریاست بلدیه وی اتفاق افتاد  واز این تاریخ اداره قبرستانها از وظایف بلدیه گشت  ودر نهایت  او در سال 1317 هجری استعفاء داد  و بهمین دلیل وبه نقل ص 512 همان کتاب ودر سال 1317 هجری ، سالارالملک " اداره پلیس واحتسابیه تهران " را بعهده می گیرد    وبعلاوه در سال 1317 هجری  وبه نقل ص  543"  کتاب مزبور  ،ریاست سپور تهران " را وبه میرزا عباس خان سرتیپ مهندس می دهند  ویا او را ملقب به "محتسب ا لملک می کنند   ونیزبه نقل ص 549 همان ماخذ ، میرزا عباس خان مهندس(رئیس سپور) در سال 1318 حکم می دهد   که در کوچه های طهران درشکه نرود وبعلاوه  حکم کرد که  سکوهای جلودکاکین را که کسبه از نواحداث کرده اند را  خراب بکنند  واحتمالا از دوره وی می باشد که"جواز پروانه ساختمانی "بوجود آمده است وبعلاوه  ص 558 کتاب مزبور می افزاید که : محتسب الممالک  رئیس سپور، قدغن کرد که تمام حمامها را وماهی یک دفعه زیر آب بزنند که حمام وآبش پاکیزه بشود ونیز حکم کرد که قصابهای طهران دکان قصابی ،را بیرون قرار ندهند وگوشت خود را داخل دکان بیاویزند و نیز ص 554 کتاب میافزاید که  : اداره نظمیه وسپور وانبار دیوانی ودر سال 1318 هجری به عین الدوله سپرده شد که با مردم برخورد خشن داشت  و یا ص 868 کتاب عصر مظفری  می نویسد که در سال 1320 الی 1322  " ریاست ذخیره عسکریه را وبه " احتساب الملک می دهند  ولی از سال 1323هجری به بعد وبه آن مسئولان  شهری مزبر  لفظ " وزیر بلدیه " اطلاق می شود  ومثلا ص 806 کتاب مزبور می نویسد که : در این سال 1323 محمد باقر خان اعتماد السلطنه "وزیر بلدیه" که مرد کم حالی بود را معزول کردند وآقا باقر سعدالسلطنه را جایگزین او نمودند  وهمچنین  ص 816 همان  ماخذ عصر مظفری می نویسد که در سال 1323  هجری "وزیر بلدیه" قپان داری در تهران  را تحت نظم  خود در آورد  ویا ص 815 کتاب مزبور  می افزاید که در همین سال " سعید السلطنه " "وزیر بلدیه" وآوردن دوچرخه وچرخ و برای بردن مال التجاره به بازارتهران را قدغن کرد    ونیز آذین بندی شهرتهران و به سبک فرنگی ها واز آثار این دوره می باشد   وبعلاوه ص 691 ماخذ دوجلدی مزبور  می نویسدکه  :در عشر ذیحجه  ، وزارت نظمیه وپلیس دارالخلافه  تهران را واز آقا بالا خان سر دار افخم گرفتند وبه سعیدالسلطنه وپسر نظام العلمای طباطبایی تبریزی دادند  وهمزمان با آن نیز  وزارت احتسابیه را از میرزا عباس خان مهندس گرفته ومجددابه مختاراالسلطنه می دهند  وعمل احتسابی او ومانند " احتساب فرنگ در تهران " بود  وهمچنین  عبدالله  میرزا مستوفی نیز در کتابش وبهمین مضامین دوره مزبور اشاره دارد  وبعدا و  با سر کار آمدن محمد علی شاه قاجار ویابا شکل گیری مجلس شوریای ملی ویابا تدوین آیین نامه های  جدید قانونی و برای بلدیه های ایران   و یا با مکانیزم کنترل مخارج آ ن و توسط مجلس  ایران و این بار  "تحول  اساسی درامور مالی  نهاد بلدیه ها  بوجود آمد  و بعلاوه در دوره محمد علی شاه هم  " وزیر احتسابیه تهران "  میرزا عباس خان مهندس شده بود  ولیکن  آیین نامه هاومصوبات  مجلس  ایران ،منجر به عزل او گشت  وناچارا وزارت احتسابیه را وبه خانواده حاجب الدوله دادند  که با عمله و100 الاغ بارکش  خود، حمل زباله به خارج تهران را انجام می داد  ویکی از کار های او  هم توسعه برق کشی برخی  از خیابانهای تهران بودواز جمله  برق رسانی خیابان باب همایون بود  ویا توسعه آن   به خیابان ومغازه های جدید الاحداث لاله زار وخیابان علاء الدوله بود  ..

 وبعلاوه اداره احتسابیه تهران" ویا " بلدیه دوره احمد شاه " وبدلیل وقوع چند ساله جنگ جهانی اول  وبا تهی شدن خزانه سلطنتی  وی  ، تحولات چندانی نمی کند  که در منابع تاریخی ذکر شده باشد  ولذا"رشد   بلدیه جدید ایران " وصرفا از سالی می باشد  که سید ضیاء الدین طباطبایی وبا کودتا یش نخست وزیر احمد شاه می شود  ویا در دوره رضا شاه وبا انقراض سلسه قاجاری ، انجمن شهر وشهر داری جدید تهران شکل می گیرد  وتحولات زیادی رادر  خیابانکشی وشهرسازیهای  دوره رضا شاه  تهران بوجود می آورد  ویا هم زمان با ساخت وساز ساختمانهای جدید وزارتخانه ها در تهران  ویا باتاسیس ساختمان جدید اداره ثبت اسناد ویا شهربانی وکتابخانه ملی وپست ودر محوطه خارج از دوایر اداری درون ارگ قاجاریه تهران است که در میدان مشق تهران عصر رضا شاهی ساخته می شوند ویا "ساختمان دوطبقه شهرداری تهران  عصر رضا شاه هم نیز درمکان  توپخانه قدیم  ساخته می شود که تحولی به شهر سازی عصر رضا شاهی تهران می دهد  ویاپرسنل دوایر وپرسنل آن بلدیه تهران  نیز در عصر رضا شاه   افزایش می یابد   ولی همان ساختمان قدیمی شهرداری تهران  ویا بلدیه آن دوران و بعد از سالهای 1340 به بعد ودر توپخانه تهران  تخریب  می شود  وبه مکان دیگر می کوچد  واز این رو امروزه در خیابان اردیبهشت ودرجنوب پارک شهرقرار دارد  ویا درچند نقطه دیگرتهران  است  که "شهر داریهای مناطق  تهران "مستقرند  

ودر نهایت باید بیفزایم  در دوره رضا شاه وپهلوی دوم  ، تعدادی شهردار برشهر تهران حاکم شدند ویاتحولات شهر سازی وخیابانکشی های دوره پهلوی را بوجود آوردند که اسناد آن و در بایگانی های  خود شهرداریهای مناطق مختلف تهران وجود ندارد ولی اینجانب وبرای گم نشدن اسناد تاریخ تحولات شهر تهران ودرطی تاریخ  177ساله بلدیه تهران    با زحمت اسناد آنرا جمع آوری کرده ام  که در "تاریخ نویسی ایرانیان " بماند   که  نهاد واداره شهر داری  تهران ودر برهه های مختلف تاریخی ایران  ،  چه نقش بزرگی ودر تحولات کالبدی وفیزیکی تهران معاصر  داشته  ویا درخیابانکشی های جدید وشهرسازی پایتخت ایران داشته  است ؟  وهمگی بدون حب وبغض سیاسی  نسبت به شهرداران  گذشته تهران  می باشد ویا نسبت به عملکرد پرسنلش و در برهه های سیاسی مختلف  می باشد  وصرفا "عملکرد عمرانی آنها" را لحاظ کرده ام ، واز این رو  سعی کرده ام که اسامی ویا اسناد تاریخی  اغلب آنان را واز درون منابع تاریخی متعد د جمع آوری وتدوین  وسازمان یابی اسنادی بکنم  وتا تاریخ هویت شکل گیری وبزرگ شدن شهر تهران عزیز و در" تاریخ نویسی ایرانیان" گم نشود  که دانشگاههای ما   ویاپرسنل این اداره بزرگ تهران و به آن  نکته  مهم علمی  توجه ندارند وهمین طور برای گم نشدن  اسناد تاریخ تحولات  " محله های بزرگ تهران  " در دوره معاصر عمل کرده ام  تا حیات شهری این محله های  بزرگ ایرانی ودر  طول  دویست  وبیست سال گذشته خودش  باقی بماند  ومحو تاریخ نویسی نشود ! ولذا بدون توقع از نهادی  ویا ارگانی  وبه تدوین تاریخ  شهرسازی  این 73 محله بزرگ تهران پرداخته  ویابه ثبت وضبط تاسیسات مهم شهری تهران  پرداخته ام که سر فصل های مصوب دانشگاهی ما  ویاارزشگذاری های دروس دانشگاههای بزرگ این شهرمهم  ایران  به آن توجه ندارند ویا  برای این قبیل از امور تحقیقی ، ازرش قایل نیستند وتحقیقات  راصرفا در امور دیگر جستجو می کنند   که جزو اهداف خود کرده اند  ودر این راستا  اسامی صدها شهردار متعد د بلدیه تهران  ثبت شده ویا در طول 177 ساله  تاریخ سازمانی معاصرآن  جمع آوری شده  ویا عملکرد اداری وعمرانی  پرسنل آنها  راو در برهه های مختلف تاریخ معاصر تهران،  تدوین اسناد ی کرده ام که مبتنی بر "اسناد تاریخی معتبر مکتوب" می باشد   ویا از برهه های مختلف این شهر ایرانی  است که نویسندگان گذشته ویا سیاحان خارجی ویا گزارشگران باسواددیدار کننده از تهران  واز مشاهات  عینی خود در تهران  مکتوب شخصی کرده اند  ولی بطور  پراکنده ومقطعی ذکر نموده اند واز این رو  این نوع  از هزاران سند پراکنده مزبور  وبصورت  غیر مدون ودر یک مجموعه  واحد نیامده است ویا هنوزتوسط ارگانی تدوین وجمع آوری نشده است  وبعلاوه  جزو اهداف گروهی ویا علمی ویااداری سکنه مسئول این شهرهم  محسوب  نشده است   وهر چند  در دوران پهلوی، تعدادی ،از کتب  مربوط به تاریخ تهران وجود دارد ،ویاتوسط برخی  ازنویسندگان حرفه  ای مطبوعات  عصر گذشته نوشته شده که اکنون درقفسه کتابفروشی ها وجود دارند  ولی اغلب  آنها  هم کتب تخصصی نبوده وتنها معارف عمومی از تاریخ اخیرتهران را درج کرده اند   ویا در دوره پهلوی  یکی ودو تحقیق نیزمربوط به شرح حال برخی از " شهرداران تهران  " نشر یافته بود  که نسخه های معدودی از آن   هم وتنها در اسناد برخی از کتابخانه های بزرگ وجود دارد ولی اغلب سکنه ایران  هم به آن دسترسی ندارند و بعلاوه  اسناد آنها نیز ناقص ومقطعی  می باشد  وتنها عملکرد برخی از "شهر داران عصر ودوره پهلوی" را شرح می دهد ولذاتاریخ شهرداری 41 ساله جمهوری اسلامی  را در بر نمی گیرد ویا" تاریخ بلدیه ایام قاجاریه "ودر آن متون  نیست   واز این رو  اینجانب وبخاطر تعهدم به این شهر بزرگ ایرانی  ویا بخاطر  حفظ اسناد ومدارک تاریخی این شهر بزرگ ایرانی  ویا جهت عدم گم شدن هویت تاریخی معاصر ش  ومجبور به سعی مضاعف شده ام  وبعلاوه با بیطرفی علمی کامل و نسبت به حساسیت های سیاسی سه دوره سیاسی متضاد تهران بزرگ  عمل کرده ویا درطی  220سال تاریخ اخیرش ، سعی کرده ام که یکی از 73 تحقیقم ودر مورد  شهر سازی  معاصرتهران  باشد  ، ویکی از آنها راهم  اختصاص به " تاریخ بلدیه وشهرداران  تهران  " اختصاص بدهم  که این "اداره جدید ایرانی " تاریخ اداری - سازمانی 177ساله در تهران دارد  که  دانشکده های مدیریت  وعلوم اداری که به مطالعه سازمانها می پردازد  وویا دانشکده های شهرسازی وعلم تاریخ  ایران ، هنوز این سازمان 177 ساله را بخوبی  نمی شناسند ودرحالیکه  تولد سازمانی اش از سال 1265 هجری  بود که این" نهاد جدید اداری ایران "پایه گذاری شد ه است  واسنادپراکنده اش  تا سال 1399شمسی را در بر می گیرد  ولذا مبتنی برصدها ماخذ وسند تاریخی جمع آوری شده می باشد ویا اسامی صدها شهر داران تهران  است ویا  در برهه های تاریخی 177 ساله این نهاد را در بر می گیرد    که امید وارم روزی چاپ بشود وبعلاوه خلاصه ای از این "مجموعه دست نوشته خودم" را ودر این مقاله اخیرم خلاصه بندی  کرده ام و یا خلاصه ای  از 73 تحقیق دیگرم  ودر مورد شهر تهران است  ویادر مورد تاریخ شهرسازی معاصر تهران ومحلات بزرگش  می باشد  وخلاصه برخی از آنها را هم ودر دهها مقاله تخصصی ام درج کرده وبرای آشنایی جویندگان و در" وبلاگ مطبوعاتی ام "ودر اینترنت گذاشته ام  که قابلیت دسترسی آ سان را وبه "جستجو گران حقایق تهران معاصر" بهترفراهم بکند  تا  تهران دلبند  را واز منظرگاه  علمی بهتر بشناسند