History of the localities of Zanjan and the Parthian era And the destroyed neighborhoods of the age

The history of the localities of Zanjan and the Parthian era and the destroyed localities of the era of Amir Kabir (first part) Dr. Mohammad Khaleghi Moghadam

History of the localities of Zanjan and the Parthian era

And the destroyed neighborhoods of the age of Amir Kabir

(first part)

Problems of Islamic capitalism and Asian urban societies

From: Dr. Mohammad Khaleghi Moghadam

Specialization: urban sociologist

And yes, the historical age of the old neighborhoods of Zanjan city and based on documented historical documents reaches several thousand years ago, or even according to history, for example, it reaches the Parthian and Medes period, in which Zanjan and only one "village-like neighborhood" existed on the edge of Zanjan River during the Medes era. but the other neighborhoods of Zanjan have been formed in later dates and in different subsequent governments, but Zanjan became a city only when "Ardeshir Babakan Sasanian" took power and overthrew the "Parthian government" which was only in the "Sasanian government" There was two villages of Zanjan, located on the edge of the Zanjan River, where the "Mad government" managed one or two villages or "agricultural taxes".It was taken from it, but at the beginning of the Parthian period, the existence of two Zanjani villages on the edge of the Zanjan road and above the Zanjan railway, it is certain that in the last hundred years, with the drying of agricultural lands, these two Parthian villages were built until Ardeshir Babkan Sassanid expanded it in a strategic point and Zanjan Road was the foundation and the "initial core of Zanjan's urbanization" and before that, Vaznjan was only one or two small agricultural villages, or it was a tax-paying village to "the Madan government" or "the Parthian government", which is documented as "it became a city in the Sassanid era." "And it is the documents of the history of Nozhat al-Qulub or the historical document of Fatuh al-Baldan and Fatuh, etc., and the place and neighborhood of the old city of Zanjan during the 700-year period of the Parthian government, or during the 420-year period of the Zoroastrian Sassanid government, and the only two southern neighborhoods of the city of Zanjan and located on top of its two hills. It was located on both sides of Saadi street in the south, and since the historical period when the two Zoroastrian neighborhoods were formed and attached to the edge of the Zanjan River bed, the first of them are the Zanjan neighborhoods. Or, the early urban areas of Zanjan were located in a place that passed through the Izanjan River valley and the Sassanid fortress, and it had the coordinates that the Zanjan River River was located in this place. "The old neighborhood of Zanjan"It was added that Ndavamrozeh has 40 to 50 neighborhoods or it was at this geographical point which was tangential to the edge of the Zanjanrud river and it also had a rocky depression and two rocky hills or it was located on the edge Sardar Atropat) is a military general of Darius III of Achaemenid who revolted after the conquest of Iskandar, and according to the travel book of Klavikho and Darius III of Achaemenid, while escaping from the hand of Alexander the Great, he lived in this ancient neighborhood of Zanjan and was at peace for a few days, or in the house of Kodkhoda of that rural village. The ancient "Zand" had settled there for a few days and his commander was also called "Atropat" and later he fell out with Alexander the Great, and in order to drive out Alexander's soldiers from this region of Iran and the seat of his government, he took out the hegemonic city of "Great Mad" and Hamedan to the mountain seat of Shahr Takht. Suleiman "Gharb Zanjan" and transferred! which is called "the capital of the small Medes Atropatkan" and "Azerbaijani dictionary" and from that historical period "chief of Atropat" So, Ardeshir Babkan Sassanid took a special action by establishing the said military fort between the two old neighborhoods of Zanjan, or by establishing his own government fort in the middle of these two old agricultural villages of Zanjan, and took them out of the stage of a purely agricultural village and into the stage of two urban neighborhoods. Zoroastrian" entered! After that date, Voznjan entered the "stage of urban civilization" and because the names of both villages were "Zand and Pazand" or they had such a title on the edge of the Zanjanrud river! And so the name of these two villages became an excuse that after that date and this city was called "Zandigan"! Or with two Zoroastrian neighborhoods of the 420-year Sassanid era and it was called "Zandigan", which later became "Zandijan and Vezjan". Vozjanjan became a city until the advent of Islam, and it was only a small city with two neighborhoods. It was Mezborwandak, the width of two city neighborhoods, or south of Saadi Street, and it was as wide as the area of ​​15 shops, but it was the same length as the two Zoroastrian neighborhoods in the west and east of Kohandej in the Sassanid era. Was! Or there was a neighborhood on the top of Zanjan Road, south of Saadi Street and south of Ferdosi Street, Zanjan and Daraza, and "another neighborhood" from south of Saadi Street and south of Sadr Jahan Street, or there was a neighborhood on both sides of the railway square and Drazi, or there was a neighborhood on the way to Khayyam Street, which was two long Sassanid settlements. but both of them had small neighborhoods and populations, or during the 420-year period of Sassanid rule, they had a small population, but the "function of its military fortress" and the developments of the region were high, and also the width and length of the two urban neighborhoods of Zanjan during the Sassanid era, or "the twin and elongated neighborhoods of that Sassanid city"–It was a city and in addition to the settlement of slum houses or its small hill or its small houses with low and high hills, the long alley of the old Zoroastrian neighborhood of Zanjan and had such a situation, or during the Sassanid period, from that area and an agricultural city, Khizuba had built 9 alleys with stairs and 9 The alley was facing downwards and the stairways and it opened towards the Zanjan river and its agricultural lands or it went down towards the "agricultural plots" of the river bank and like "Abadi Masuleh" it was a "stepped Sassanid town" and it opened to the working nets of those agricultural plots Or, it was a big village next to Qezl Ozen, but its architectural structure was bigger than the model of Tarem villages on the edge of Qezl Ozen, and at the same time,The political centrality of all those villages of Tarem or the villages of Mahneshan had its way and its responsibility, and in addition, its establishment on two long hills and the Daru wall at the edge of the Zanjan River, a type of its original body structure and its original architecture had distinguished it, and it was an opportunity to protect the castle from flooding or protecting the government castle. He did it, or he took responsibility, or "protection of water supply" with two fountains, or "protection of drainage".On the edge of the rocks of two old Zoroastrian settlements, Rami protected it from the flooding of the Zanjan River, which in the past was abundant and flowed from the upper plains of Zanjan River, or it flowed from the middle of the hills around Zanjan River, or it flowed from the slopes of the numerous ravines, and in large quantities. The flood flowed and entered the river bed at the place of Zanjan Gorge and Maldareh, and brought pressure towards the narrow gorge at the edge of Zanjan, or in the 25 km course of that river, from the beginning of its path and up to the threshold of the rock wall of Zanjan and in the two southern villages of Zanjan, but there was no damage to The houses did not lead to the city's military fort, and in the past, the western gate of the western Zoroastrian neighborhood of Zanjan was called "Dawaze Takht Silman" and in the current location "Dawaze Qaltoq" and south of Ferdowsi Street, which today is called Seyed Sattar Alley and the gate of the neighborhood. Eastern city of Zanjan, or the long neighborhood in the eastern part of the city.Hamedan Gate was "Hamedan Gate" or "Hekmatane Gate" and in addition, the rock wall and the middle castle and the moat behind it, and the same urban area or the houses of the two former Zoroastrian settlements, protected from floods and enemy attacks in the fields of Prab, and in addition, for the entrance of the farmers to the Bastar Jaliz The work of the river, or for their own agriculture, they had at least 9 stepped alleys and had a structure similar to Masuleh, and in addition, during the Seljuk period, between 434 and 455 AH, or on top of this Sassanid fortress, three alleys were built like "El Shukl" and were connected to two squares built by Seljuk blacksmiths in Zanjan. They built a guild mosque for blacksmiths or a guild mosque for potters and potters, a guild mosque for blacksmiths, two guild mosques for goldsmiths and shawl weavers, and a Juma mosque in the same Sassanid city, in addition to two other alleys from the Takht Suleiman Gate area.Zandigan began and they moved to the middle of the Seljuk market, which was the length of the Seljuk market in the new neighborhood and in the western and eastern flat areas, unlike the bed of the "winding alley in the turn of the Sasanian era".And this barrow was on the smooth path of the Seljuq alley and the right and smooth path that crossed the eastern bazaar of Zanjan, or it was located on the top of the uneven alley of the Sasanian era, or it was located on the smooth western and eastern bed of the city and it was designed by the Seljuks, and in the south of the same Kohandezh, they built the modern and Khayyam streets of Zanjan. that the passing cars of all the provinces, the trains of the provinces and the buses pass through that line of the narrow valley of Zanjan River, and unlike the past when all the camel caravans had to enter the city for accommodation and shopping, but today, with the performance of Miran caused by the dried up bed of Zanjan River, and the past speed and pulling this Three highways or railways or highways, private cars and all vehicles in the bed of Zanjan Road pass at high speed, or all vehicles and trains passing through the Zanjan Road Strait and the facilities of the past traditional market complex of Zanjan have been destroyed and have had an undue effect on the economy of the city and the traditional bazaar of the last thirty years, and only the train horn Via Agirtrili Vatobus andA private car can be heard or it can be heard on the crossing of Zanjan Road, and it shows the mistake of the inexperienced governors of contemporary Khamsa, and while the functioning of the former governments, contrary to the way of Anan and Ashtaghan, this commercial city was important, and in Tibadia, its Sassanid ruins and the complex of the traditional market of Zanjan and the opposite effect on the development Varshad Tejarat and the old bazaar of the city are occupied by its young people, and it should be added that its ruins were called "Sardar Kulog" during the Pahlavi period (or the ruins of Sardar Zulfiqar Khan) and in addition, during the Pahlavi period or during Ramadan iftar days, cannons were fired at the ruins there. And also in the south of that area, there was a "big water spring" and it came out from under the Sassanid palace, and it was called "Bagh Khan Luq" or "Garden of Khans ruling Zanjan".It used to be called the vegetable market of the city's inhabitants, but now the mouth of the big spring has been closed, and it used to flow into Zanjan River, and in the Sassanid period, a channel from that spring was connected to the "Sasanian mill" of the Zoroastrian neighborhoods, which was its "mill" And it was on top of Pasha Khan's caravanserai, and it was active until 40 years ago. In the Seljuk period, they washed their carpets and dyed cream in the extra water of that spring and sold them in the market in the Seljuk era caravanserais. Also, on both sides of these two large springs of the Sassanid era and "Kariz" Haider was located in the east of the Sassanid settlement, which flourished the Zoroastrian fields or irrigated them more prosperously, as well as "Kariz" and "Qara Bolagh Spring" or "Top Aghaj Spring" in its west.He irrigated his fields and gave irrigation to the agricultural nets above Zanjan River and Roung, which all five springs or Karizmezbor flowed into the Zanjan River valley. In addition, Ardeshir Babkan also had a special policy in the construction of the Mezboro dam, and the "subsequent governments of Iran" In the preservation and development of Zanjan's traditional bazaar complex" or "the policy of destroying the employment of its residents"They didn't follow him, and he had asked his advisers for a special opinion, so finally he built a strategic location of Kohandej above the same spring. And they also had clear and clear water, which was from the underground spring water, they did not drink the polluted river water, and moreover, every passing commercial caravan was forced to pass by the path and side of those two springs, or pass through the bend of a narrow valley of Zanjan River, or pass between two ranges of hills. In the past, either a commercial caravan or a military caravan crossed the Rav, and then, while drinking drinking water and providing food and fruit, they brought from the villages of Farun Taram, on the way and through the said narrow canal, and they gave the trade taxes of their caravans to the Sassanid soldiers, and today, they give part of the ruins and the remains of the ancient fortress of Mezborud. It is opposite the endowment office of Zanjan, which was once a stone caravanseraiIt was during the "era of Shah Abbas II" that an old Sassanid fort was built in front of which the caravans of Europe and Isfahan moved to the Abbasid caravanserai on the edge of Zanjan Road and brought goods and camels down, which had a courtyard and many rooms. It was Safavid, which today has been divided into several different parts, and a part of it has been converted into the building of "Safaviya Traditional Rostavan" on Khayyam Street, and a part of the said caravanserai has also been converted into "Shahr Endowment Office" and another part has been turned into "Relief Committee Office" and previously At the same place of the 230-year rule of the Safavid rulers, and at the same crossing of Zanjan Budoya, there was a Safavid caravan in front of its door, and among those Safavid rulers, it was also the place of rule of "Agha Khan Moghadam", who was "Khan Taifeh Moghadam".The city was Maragheh, and according to one of the history books of the Safavid era, he brought a part of the Moghadam clans of Maragheh to Zanjan as his own soldiers, and on the advice of the Safavid kings, he did not use the Afshari soldiers of Zanjan, but the same tribes of the Moghadam tribe after the Safavid era in the countryside. They settled north of Soltanieh

The history of the localities of Zanjan and the Sassanid era and the destroyed localities of the era of Amir Kabir (part two) Dr. Mohammad Khaleghi Moghadam

History of the localities of Zanjan and the Sassanid era

And the destroyed neighborhoods of the age of Amir Kabir

( Part II )

Problems of Islamic capitalism and Asian urban societies

From: Dr. Mohammad Khaleghi Moghadam

Specialization: urban sociologist

The Qajar tribe and clan changed themselves, next to the Juma Qajar mosque in Zanjan or next to Qajar Qajar's treasury, they built Soltanieh and 67 shops in Qajar's treasury, and in 1266, they destroyed all the old inhabitants of Zajan, during the 50 years of the Nasrid era, and only in Qajar families remained in Zanjan, and two other tribes from the suburbs of the city and its villages, who came to Zanjan or arrived in Zanjan in the last 120 years, and they had forgotten all the past 2700 years of Zanjan, and only with the signs of the Qajar family installed on the walls, streets, and mosques of the city and the historical interpretation. They interpreted the cultural heritage and the contemporary people did not know what happened in the past in this town or in its neighborhoods? And the historical reports of at least 20 European tourists show that at least 50 years after the event of 1266 AH, Zanjan was destroyed or its previous inhabitants were killed, and after the age of Mozaffari, the inhabitants of the surrounding cities or its villages moved to the city again and again. Most of them and in front of the invaders and the Afshari people of the surrounding areas of the province and the inhabitants of their towns, build an "Afshari mosque of their own tribe" in Zanjan or build them near the castles of the 9 Afshari Khans in Zanjan, even though the said houses were city dwellers, in their own castles, and all kinds of musketeers, guards, or servants. They had their own or they had their own in the same castle building as in the urban khanate building. One of the clans of Afshar cities also decided to build mosques and inns in Zanjan, and when the caravans came to sell their goods and fruits in Zanjan or to sell their own cheese and butter in Zanjan or in During the days of stay, sell those kahalas and pray in the same Shiite mosque of your Afshari tribe! And then the return trains and trains will take them back to the villages of the five Afshar cities around Zanjan, and therefore "Zhuper's travelogue" Against the Ottoman invasion of western Iran, or after the escape of the last governor, Sultan Hossein Safavi, from Zanjan, it became "Dar al-Hokuma Afshari Zanjan", which was left over from the Sassanid era, or it was one of the 9 important military fortresses of Zanjan, and it was ruled by Zulfiqar Khan Afshar and in a conflict with Zandiyeh was killed, but his son, Vanazir Hasanqoli Khan Afshar, and during the period of Muhammad Shah, distanced himself from the rest of the Afshari khans of Zanjan province, or he separated from his clans, and this time he co-existed with the Qajar khans of Zanjan in order to preserve the rest of his land ownership interests, or in coexistence with the Qajar family. Keep Zanjan! But the rest of the important Afshari families of Zanjan province were also killed in the wars of Iran and Russia and the wars of Herat and Hamra, whose names are Nazir Ali Mardan Khan Afshar or Amanullah Khan Afshar or Ali Murad Khan Afshar etc. 9 castles of the Naseri era and were killed in 1266! Either Amir Kabir was killed during the 9 months of cannon fire and 9 Zanjan forts were destroyed or vandalized, and the destruction of Zulfiqar Khani fort and the remains of the Sassanid era was also the most important of them, or 48 strongholds of the strong caravansary in Zanjan were also destroyed, or the strong mosques of Afshar Zanjan were also destroyed, or The houses of all 23,000 Afshari people in Zanjan were destroyed, or the neighborhoods of the Afshar people around it and in the areas of Zanjan were not destroyed, or they were all destroyed in the 11-month attack of the reign of Naser al-Din Shahu, and Amir Kabir Qajar was able to destroy all the houses of the city of Zanjan by firing English cannons. Or collapse! And only a part of Zulfiqar Khan Tower was left, which is referred to as "Zulfiqari Tower" in the Naskh al-Tawarikh book. Either after Nader Shah's murder, the coalition against the great Afshar tribe had expanded, or they were trying to make policies after Nader Shah's murder, and in addition, the Afghans and Wazbeks, who had been hit by Nader Shah and helped them, and they were all united, or after Nader Shah Afshar's murder, Or, after the massacre, all the children of Nader Shah had once again found a new and organized intellectual formation, and they were able to act or take revenge against the unfortunate people of Afshar Zanjan in their revenge! Their only crime was to gather around Durnader Shah Afshar and to expel Afghans from Iran, or to expel Uzbeks or Ottomans and Russians from Iran! But this time, with the murder of Nader Shah and all the unfortunate clans of the Afshar Zanjan tribes, they had become angry and resentful of other Iranian tribes! None of them participated in the war to expel the Afghans or the Ottomans from Iran, nor did they participate in the 22-year war, but they all wanted a share in the legacy of humiliation after the murder of Nadershah Afshar! Or after the murder of Nader Shah, they had an important intellectual conflict, and by gathering around the Qajar and Zandiye families, they wanted to take revenge on the Afshars of Zanjan! Or take revenge from them by attacking Zanjan! And because of the bloody conflict between the two nephews of Nader Shah Afshar, both with each other and in the "Saman Arkhi village of Bana B" in Zanjan, it happened and more was caused, and the rest of Nader Shah's family was also completely destroyed, or the grandson of Koresh and Shahrokh Afshar and the local government of Mashhad were in a deadlock. The Arabs of South Khorasan, who were in Dartabs, Waqain, Bastam, and Birjand, with the cooperation of the Qajar family and Shahrukh, his descendant, destroyed the road, and Agha Mohammad Khan Qajar and Nader Shah Rao's grave were brought out from the grave, and besides, "Allahyar Khan Uzbek" He had also attacked the city of Zanjan in revenge for the rare attack of Shah Afsharba on Uzbekistan, or with the help of Afshar Zanjan's forces alone, or, according to Dar al-Irfan Khamsa and Jammal al-Tawarikh, he had destroyed some of the city facilities of Zanjan, or he had arrested and kidnapped some of the inhabitants of Zanjan. which are included in the book Majamal al-Tawarikh and the book Dar al-Irfan Khamsa and Yes, during the 2000 years of the history of Zanjan and this fortress of Zanjan, it had created various problems for the inhabitants of Zanjan, because the place of rule of all the different governments was opposed to each other, or there were political periods in the axis around this fort, which In other periods of history, they were against him! Or they would face the opposition of other Iranian people! Zoroastrians were the names of two small rural tribes who, from the Zoroastrian Parthian period, had mistakenly chosen their agricultural village on the edge of the Zanjan river or on both sides of the Zanjan railway square, but they did not know that the choice of two rocky hills above the Mezboro railway was the route of various caravans. military or on the way of commercial caravans and various warring tribes of Asia, they run in this narrow valley sometimes, and how is it bitter for the location of their rural settlements? Or how is it ominous? Or how has the two thousand year old lifestyle disturbed them since the time of Ardeshir Babakan and later? Or has it deprived them of the current primary city services? Or is it unfortunate to choose the dangerous edge of the Zanjan river valley and for your agricultural village? Also, what kind of cultural, religious, or military calamities will this village-neighborhoods bring upon them in the 2000 years old? And while 66,000 other Iranian villages had not made such a political mistake in choosing the right place to live? Or in the way of using a river? Hadn't Iranians faced such a disaster for their agriculture? Or did it happen to any Iranian village that this unfortunate Zoroastrian villager came to the top of Zanjan river? Or has he brought in the last two thousand years? Who have fallen from the good city life? And during this period, they have been deprived of good urban, agricultural, and industrial services! And they have also been deprived of agricultural services in the area above Zanjan River, and only the whistle of trains, trolleys, or buses of all provinces can be heard today in the dried-up crossing of Zanjan River! And while in the era of camels and caravans, they were forced to come to the city and its historical caravansers to buy or supply necessities, and the villagers also brought their products to Zanjan, but today it has become the opposite due to the wrong actions of the officials. Or only during the two thousand years of Zanjan's historical life, and only the war of Wajdal happened in the rough streets of this unfortunate city of Zanjan, or did it take place next to the small houses and slums and the side of their roofs? Or has it created various problems in the deprived areas above the Zanjanrud river and for their residents? Or has it been created in all the political governments of the past? Or has it fueled the fact that contemporary Iranian cultural heritage tourists are still oblivious to the historical phenomenon of this "disadvantaged urban neighborhood of Zandigan" that is called "their village". Now, is it the name of a large modern city of the country or has it become the name of the center of the province? And since in the beginning of the Parthian period, the Iranian villages and the branches of the rivers, each had a special title to call the title of their own village, or they had chosen among 66 thousand villages, but The illiterate villagers of these two Zoroastrian villages also wanted to choose the name of their village or village residence from the words "Zand Avesta" and "Pazand Avesta"! Or because of their illiteracy, they thought that they had chosen the "most suitable word" for their rural residence! Later, they saw that these two words and what huge calamities Weber brings to them? Therefore, the village of Zand and Pa Zand, which combines the city of Zandigan and the two Zoroastrian neighborhoods of Zanjan, has its origins, and in the later historical periods, other areas of the city were added to them and created the current urban areas of Zanjan! Or the production of enameled bowls and plates of the Seljuk era? Or the agricultural tools of the villages or the way of writing books? Or the way of sending couriers or the administrative system of the offices of the Seljuk era in Zanjan and the administrative offices of the mentioned Kohandej, and all of them were the product of the education of the inhabitants of those two Zoroastrian neighborhoods. Before, the Seljuk Turks had a simple civilization across the river, or In the pastures of Mavaral-e-Nahru near Sihun and Jihun, they had a simple primitive herding civilization! But after coming to Zanjan and due to the cultural mixing with its inhabitants, the Zoroastrian neighborhood of Zanjan happened and their culture rose! In addition, the sacred places of their neighborhood were also left in the minds, or they had taught the Seljuk Turks the place of the Sassanid "Water Mill" in the village of Pazand in Avesta, Zanjan. It was in the west of the southern village of the city and outside the Sassanid fortress with its own powerful and boiling water called "Chashme Bagh Khanlaq". Should Mir Bahauddin Bridge be built on Bijar Road? Or will he build the mosque and water reservoir of Mir Baha? Or what Mir Bahauddin will build a bath and a castle? Or will he make the mines of two blacksmith fields in Zanjan? that the directors of Mr. Baghai cultural heritage of Zanjan have acted and during the presidency of Mr. Ahmadinejad, they have put the name and signboard of Mir Bahauddin square on the blacksmith market of Zanjan? And while the two mentioned fields were built by the blacksmiths of Zanjan during the Seljuk era and by Khwaja Nizam al-Mulk Tusi with the national budget of the Diwan Stifae of Iran, who helped the Turkish Seljuk soldiers in the opening of the Byzantine Empire, the conquest of Georgia and Armenia, and the iron harpoon sword or horseshoes and horseshoes. They built it, or it was built within 30 years of Khwaja Nizam al-Mulk, and also the title of Sayyid Muhammad or Sayyid Salman bridge and on the river Zanjan Rodham is like this, or it is because of this that the inventions are the usurpation of the titles of the Qajar period. Only Sayyid Salman was a simple merchant in the Qajar era, but The title Was it changed by the Qajar dynasty and the title of the Sassanid Bridge was renamed as Seyyed Muhammad Bridge or Sardar Bridge? And yes, the inhabitants of the two Zoroastrian villages of "Tengeh Zanganeh, Roudzanjan" during the Parthian government did not have any political headaches, but they farmed easily like all the villages of Iran! And they were satisfied with their jobs or they were also benefiting from agriculture! And they didn't have the pain of Zoroastrianism or Islam either! But the pain of these two Zoroastrian villages of Zanjan started during the period of Ardeshir Babkan, when he overthrew the "Parthian government" with his skillful cleverness and his "old soldier of the Sassanid army" in the middle of these two. He founded the poor Zoroastrian village in the south of Zanjan! And take taxes from all the commercial passers-by in this special strait of Azerbaijan, or take a "commercial and commercial ransom" from the commercial caravans and the commercial pass of the small and narrow Zanjan pass! Or get a "professional right of way"! Or do you get news of military convoys passing by sometimes, and since the same date, these two Zoroastrian villages of Zanjan and Sarar fell into the trap of not being able to profit from their agriculture without pain? In addition, they were caught in the political turmoil of the reign of 34 Sassanid kings, both directly and indirectly? Or couldn't they benefit from their crops and agriculture at the top of Zanjan River? Or in different days after Islam and still benefit from city services? Vazira military fortress was in the middle of those two urban neighborhoods and a "sensitive place" and it caused trouble for them! Venice was facing all kinds of problems because of its neighborhood with that "military fortress"! But before that, they didn't have a history and a headache! There were only two simple Zoroastrian villages south of Zanjan city, or only during the period of the Medes, they gave simple agricultural taxes, or at least they were considered villages and not considered cities! But with the establishment of the same military fortress of Ardeshir Babkan and in the middle of these two agricultural villages of Zanjan and "Zangan" In the political dictionary of the Sassanid government, it became a regional political taxing area, and therefore the mentioned two villages of Zanjan, this time, were also considered as "second urban districts of the early Zoroastrian people", and therefore, the city of Zanjan was born at the beginning of Ardeshir Babkan's rule, and the "Taxation Circle" The same military fortress between two villages was given a political definition or a regional definition! Or with some titles of country divisions and new definitions! For example, the origin of the word (Khore Zanjan) and the origin of the word Rabz Zanjan or the word Sharestan Zanjan or the word Tasuj Zanjan or the word of the subordinate villages of Zandigan and all these words were born in the Sassanid era and gave the name of different areas of the city of Vastan a new political definition, and its name is "Khore Sassani" With the centrality of the upper neighborhoods next to Zanjan River and at the beginning of the Sassanid government, it came into existence andKhore Zandigan of Azerbaijan "was named! Or the employees of the Sassanid Zangan military fortress and the executive officer of that tax target -Became regional administration! Or they found a plurality of employees! Or they found a division of administrative work! And in the recent era, the province of Khamsa was found by the government of Zandiya as the governorate of Khamsa, which did not have the power to conquer this region of the Afshars, or the state governance of Khamsa was realized, which was equivalent to the "state governorship of the Timurid era", or it was invented by the political circles of the government of Zandiya. Or this time, Voznjan was given the title and nickname "Khamse Azarbaijan" because the said word appears in the book Golshan Murad Asr of Zandiye, or it appears for the first time, or it is written in the book Hadayek Al-Akhbar Naseri for the first time! Therefore, the name of these two villages above the Zanjan River will be called "Zandigan Province" or "All the neighborhoods of Zanjan"! But after the passage of two thousand years from the history of the city of Zanjan or from the history of the civilization of Zangan, these two urban neighborhoods are still deprived of various urban benefits, and during the Qajar era, they were also deprived of a type of "native regional rule" that at least other provinces were not deprived, or despite this type of Political names are prohibited! And only its current inhabitants and the political, financial and urban traumas have drawn their names! Yes, these two old Zoroastrian villages of Zanjan, by adding a military fortress to the body of its two neighborhoods, became the seat of a "special political administration" or "permanent government building" and above the railway. He became Zanjan or from the period of Ardeshir Babakan and entered his "stage of urban life" and visited the aforementioned military castle with three "hegemonic gates" and another with the "Takht Suleiman gate" and another one with the title " It was nicknamed Zanjan and the population of the Sassanid neighborhood and during the said period or during the 420 years of the Sassanid government, there was not much population change, and only in some days, the inhabitants of the surrounding villages were collected and sent to the Sassanid wars and the Roman wars, but "Zandigan city" did not have much political turmoil during the reign of 34 Sassanid kings! Or its neighborhoods were not more than two urban neighborhoods! And only during the period of Bahram, the aforementioned Sassanid tomb and Sassanid fortress were found and major repairs were made! And probably during his period, the location of two "Hekmatane Gate" and "Takht Suleiman Gate" and above the roof of Zanjanrud was given a place, which some sources refer to, and the length of the neighborhood. May it be more than before! And the houses and houses of the population of the two villages in the east and west of Kohandezhmezbor have expanded a little more and the population of the neighborhood has been expanded or its length has increased on both sides of these two old neighborhoods of Zanjan and more! In addition, the ruling seat of the Sassanid castle or its rooms, towers, and storages were also buried and overhauled during the Bahram period, which is mentioned in the historical documents of the Sassanid dynasty, but how it was done is unknown! For example, in this historical period, it is said that some people say that Ardeshir Babkan named the castle as "Shahin" and for example in the book of Hamdullah Mustofi, it is stated that Ardeshir Babkan named it as "Sassan Shahin", but the Arabs after conquering them They called it "Zandigan city" which means "city of Zoroastrian heretics". It is because during the Arab attack, the inhabitants of the two mentioned neighborhoods, or the soldiers, scribes, and tax assessors in the Sassanid fortress of Zanjan, resisted or, contrary to the way other cities surrendered, they resisted the Arab attack, and therefore, according to historical sources, the Arabs and the city of Zanjan and the city of "Moftuh al-Anouh" "They considered their lands and confiscated them, or for the same reason, the agricultural lands around Zanjan River were confiscated, which belonged to the agricultural property of the inhabitants of the two districts east and west of Sassanid Kohandej, or their houses were also confiscated in the south of Zanjan and for the benefit of the Arabs who attacked the city, or for the benefit of the Bani family. The Umayyads were confiscated! So, in about 132 years and during the Umayyad era, the same two neighborhoods of Zanjan, unlike other cities in Iran, which had surrendered early, but the Zanjanis did not own any farmers, nor did they own the gardens and lands of their two villages in Zanjan Road! And maybe they will survive! and only as "agricultural slave" And during the same 132 years, they lived or did Zanjan and "agricultural slavery" for the Arab rulers living in the military fortress! Therefore, according to p. 81 of the Book of Conquest of Countries or Book of Al-Futuh, "Bara bin Azeb" and the commander of the Arabs for about 132 years, and this Sassanid military fort made prisoners and "opened up Al-Anwa" or the agricultural lands south of the city of Zanjan or its financial benefits, and for 132 years, it was at the disposal of the Umayyads. After the fall of the Umayyads, and according to other historical sources, about 120 years later, they took the commercial taxation of passers-by and messengers in Zanjan for the benefit of the Abbasid family, and the benefits of the two villages of Zanjan, this time with the help of Qasim Ibn Rashid Abbasi. May it be the mosque of Ahangaran Do Square Ahangaran Zanjan! Or in the first 4 centuries of Islamic Al-Boyeh and Jastanian, that only one Al-Achiqi mosque was built by the Arabs, or was it behind the Sassanid fortress? Or the mud and clay mosque was built by them, and later Tarimi rulers settled in Zanjan and prayed there, the "Jestanian family of Tarem" were also poor, or they did not have money to build a solid mosque in Zanjan, until in 252 AH, Imamzadeh Ibrahim and with the help of The Alevis of Tabaristan marched to Zanjan, and because of the deep dissatisfaction of the Zanjanians and the Arabs of the two mentioned neighborhoods in the first two centuries, the Sassanid Khondej and Sakneh of the two mentioned neighborhoods were taken out of the hands of the Abbasid dynasty and the ownership of the lands of the two villages around Zanjan Road was taken out of the hands of the descendants of Qasim bin Rashid. Historical sources and ruled in Zanjan for two years!Ushar Turk clan or Afshar Turk clan , which were a branch of Ghaz Turks in the north of Khwarezm, came to Zanjan and used to have herd lands there, and in addition, they were political allies of the Ghaz Seljuk Turks, and they also used to have pastures around the Khwarezm river and suitable pastures, but with Tughrel Seljuq and did not come to Iran, or they were a branch of Qarluq Ghaz tribe, or under the guidance of Tughrel and Ebrahim Yenal, they entered Tarem, Vezjan, and Tabriz region, and part of it was "Ushar clan" or "Ushar clan" or "Uchar clan" They settled in Zanjan, which means the agile, agile and bird-like people, which later became the " Afshar people" .They came to the west of Zanjan, and the same issue is mentioned in the book of Hafez Abro, and only Zanjan was a half-ruined town during the said historical period, or it was subordinate to Soltaniyeh, the capital, which was 25 kilometers east of Zanjan, until Shahrukh Timuri and the governorship of Soltaniyeh took Vezanjan to "Jhanshah Qara Quvinlu". It is said that he was from the Turkic peoples of Azerbaijan, and in addition to that, he had become Vezjanjan in the middle of Shahrukh Timurid's rule and the ruler of Soltanieh, and his policy was to make the Mongols leave the city of Soltanieh, and so he moved the seat of his governorship out of the city of Soltanieh. And transferred to the half-ruined city of Zanjan! And because "Zanjan Seljuk Bazaar Complex" Also, the semi-ruined neighborhood of Yokhari Bash was a ruin, so it needed a deep reconstruction, which required a lot of money, and for this reason, he decided to place or establish a foundation in the open space and desert area of ​​the current National Bank of Zanjan and the headquarters of his government. Build "Zanjan Bazaar Karakovinlu" and establish your Karakovinlu bazaar! Or in the neighborhood of "Ashaghi Mahalle Zanjan" and establish a foundation! It started from the entrance of the "Small Qayseriya Qaraqinluz Zanjan" and went to the west side of the city and continued that during the 50 years of the rule of the Qaraqinlous and that western market of Zanjan was built or completed, or to the "Seljuq Bazaar Complex" He added that it extended to Ferdowsi Street, and after that, "Karaquinlu Bazar Complex" and "Ashagha Bash neighborhood in Zanjan". He formed in Zanjan, with the benefit of 90% of the people of Afshar and conflicted that he did not meet with the good fortune of the people of Afshar in Zanjan, and in addition, Fatah Alishah tried to remove the special Qajar Juma imam from the city of Zanjan, and the Juma imam accepted by the people of Afshar in Zanjan was also removed or replaced. Say that people are praying in the mosque of Hojjat and Friday prayers! Or does he pray without Fath Alishah's permission! And it was not completely successful, because they destroyed most of the neighborhoods of Zanjan during the mentioned period, the southern neighborhoods belonging to the Parthian and Sasanian eras are 2,700 or 2,400 years old, in addition, the neighborhoods above Ahangaran Square and Imam Street are 1,000 or 1,100 years old from the Seljuk and Al-Jestani eras, as well as the lower bazaar neighborhoods of Zanjan. It is also 600 years old, and in addition, the neighborhoods above Imam Street and on both sides of Zainabiyah Street are also

anjan Seljuk era Friday market and mosque and its destruction by the Mongols and Amir Kabir

Zanjan Seljuk era Friday market and mosque and its destruction by the Mongols and Amir Kabir (first part) Dr. Mohammad Khaleghi M.

Zanjan Seljuk era Friday market and mosque

and its destruction by the Mongols and Amir Kabir

(first part)

Problems of Islamic capitalism and Asian urban societies

From: Dr. Mohammad Khaleghi Moghadam

Specialization: urban sociologist

And all of them had become baboons, so it was their right that such a calamity should befall them, and even the descendants of those unfortunate victims would not dare to ask them a question about the philosophy of killing their forefathers? And besides, not only the soldiers of the Qajar tribe, who by the order and insistence of the great Amir They would kill and destroy all the houses of the unfortunate people in the 9th to 12th of the month, or they would be surrounded by cannons 24 hours a day, and most of the women would have abortions due to the constant roar of those cannons, and in addition, the Qajar army, and they were equipped with 8000 modern rifles, the son of Mashhad Sir, did the chef ask the British to kill the unfortunate people of the Turkic or Shiite religion of a province? Or kill him at the beginning of his ministry? And some people praise him in their books or write in their letters that he was the great Amir and the greatest reformer of the century? Or should they write in the press and contemporary history schools that no president of the previous centuries of Iran was able to do his work? And what happened to the people of Zanjan in the said historical period? Or what was the reference to the aforementioned 23 thousand unfortunate people? Or to the people who were killed in other cities? Or they were killed under the title of Babi? For example, 2000 people were killed in Niriz, or 2000 people were killed in Barfarosh, or 37 people were killed in Tehran, or in Yazd, Jafabad, Isfahan, etc., which came from the cruelty and violence of the Qajar army. and tell others that the prevalence of the term (companions of the Bab of Imam Zaman) in the anti-Qajar rebellions of the mentioned period and what kind of Quranic roots did it have? Is it due to the complete religious and Quranic illiteracy of his followers, or is it due to the lack of historical and cultural information of the personnel and managers of cultural heritage, who have the right to kill One-sided and in the case of Zanjan they create? Or don't they allow questions to be asked about the oppressed of this Iranian province? Or are they not allowed to file a historical lawsuit? Or the right to raise questions in the press is not given? Or the right to clear doubts to the other side and the public opinion of the society Is it not given? Or is permission to print and speak in the media only for the benefit of oppressors, looters, and historical destroyers? Or writing articles for the press and the university is given only to one side of the dispute! Which is suspicious in the shadow of some concepts and the right of the opposite party should not be lost? Or don't get involved with two-sided religious claims? And Qajaria could not seize the property, honor and lives of the inhabitants of a province or destroy the historical identity of the people of that province! And on the contrary, take the right to question the other party! Although after many years of silence, the publication of the book "The War of Zanjan" by Mr. Parviz Fathullah is very interesting. Domestic and foreign libraries have proposed and discussed! And for the first time, the 170-year-old oppression or the right to kill and to the detriment of the people of Zanjan has been brought up, or it has been brought to public opinion again! Previously, Mahdi Bammad's book, Shahrah Rizal Mahdi, also contained some material or briefly presented it, which was dumb, and because in the past, most of the Iranian press was silent, or the authors of the book in Iran, or the licensers of the Ministry of Guidance, only gave permission to a certain number of people. Think about condemning the other party! So, was it intentionally or unintentionally and in the case of oppression of the people, was Zanjan and short? And for this reason, I would like to point out a religious point and ask Mr. Zarghami to put an end to the administrative and cultural strife of the employees of the cultural heritage department of the province and to defend the Qajar people in Zanjan, who believe that all the cultural heritage of Zanjan belongs to the Qajar people, and criticism is allowed. They will not give way to anyone! And in the shadow of my paintings, you brought them to the market of Zanjan, and over the doors of mosques, caravanserais, and reservoirs of Zanjan, and the real history of Zanjan will be forgotten! And are they merely protecting the interests of the Qajar people in the Cultural Heritage Department, or are they simply trying to discredit or call into question the true history and identity of Zanjan by pasting all kinds of placards on the door of a historical warehouse or on the door of a traditional restaurant in Zanjan? Or apply historical oppression to the same unfortunate class! And they should show Fatalishah's family to the people of Zanjan and vice versa! Or should everyone know the historical heritage of Zanjan and the result of the current actions! And while the historical documents of the cultural heritage of Zanjan are the opposite! And only the cultural heritage personnel of Zanjan and this kind of cultural pride of Zanjan are reversed only for the benefit of the Fatalishah family! Or some shopkeeper in the village of Ten Angoran, Zanjan, had a fight with another cultural heritage worker in Zanjan, and he took a sign from us cultural heritage workers and called it "Bazaar of Ten Angorans Residents of Zanjan" and put it on the wall of the upper market in Zanjan, or they stuck it on the door of his shop and All the passers-by should tell the tourists or literate writers and inculcate culture that the same market above Zanjan was not built during the Seljuk period and was only built by a few immigrants who moved to the city in recent years, who came from "Kore De Angoran Zanjan" or They came to a certain shop in the market, and then they built a market by claiming to sell cucumbers or eggplants in a shop, and that the father of their subjects in Angoran had a lot of money and gave him to build a part of the "Traditional Zanjan Market"! It is only with these paintings that the blood of 23 thousand killed and the misfortune of Zanjani Vankar becomes history! Therefore, Mr. Zarghami or his deputies "must pay cultural attention" and not allow their subordinates to make arbitrary cultural interpretations! And here, in addition to recommending to read the contents of the book "War of Zanjan", I am telling this point to the careless employees of the cultural heritage of Zanjan, and they are accused of being "cultural partners" in the shedding of the blood of 23 thousand unfortunate people of Zanjan during the era of Naseruddin Shah. In addition to their illiteracy of the Qur'an, they still do not know how the people of that time, just by the fatwa of a cleric, took a ruling from Fath Ali Shah and led to the murder of the head of the people of Zanjan. During this period of 170 years, the regime has changed, or the public officials affiliated with both regimes have changed, but the fatwa signs of killing them are still supported by the cultural heritage workers, and the name of Shaykh al-Islami Qajar will not be removed from the long street of the bazaar? To tell everyone that it is still He and Shaykh al-Islam are a whole city! It is good that he issued the fatwa to kill 23 thousand people of Zanjan! And why did the people of Zanjan refuse to pray the Friday prayer behind the appointed priest, Fethlishah Qajar? And don't let them be killed! Or it was a good thing that the people of Zanjan's Juma Mosque were also destroyed! Because they didn't want to pray behind the appointed Imam of Juma, Fath Alisha! Or do they exchange it with the Jame Shaari mosque?! So their only right was to be killed? It is a strange argument that the cultural heritage personnel have Zanjan! In addition to the claim of cultural heritage and the claim of religious authority, they also imitate all the people of the city! Who has the Sharia right or not? And here I am going to quote some historical books and the aforementioned events, including the book Naskh al-Tawarikh or Tarikh Rizal Iran by Mahdi Bammad and others, which have written documents and only over 15 to 18 thousand people of Zanjan and the people of Afshar, armed in Zanjan, and behind the head of Mulla Mohammad. Ali Zanjani prayed, and they did not go to the state Friday prayer of Fatal Shah in Zanjan, or all the people of Zanjan except for the city of Zanjan, and they did not go to the Friday prayer of Fatal Shah, who had a population of only 23,000 in Zanjan at that time, or the people of Zanjan alone and behind the head of the accepted authority. They used to pray the Friday prayer themselves, and there was a person named Mullah Mohammad Zanjani, with whom they prayed the Friday prayer, and he also studied jurisprudence in Karbala! They knew it themselves, and before the establishment of Fatalishah Friday Mosque in Zanjan, he was also their Friday imam, or when he established the Sayyed Sabza Maidan Mosque in 1240 AH under the name of Sayyed Sabzah Maidan, and Fatalishah established it as a government Friday mosque, and before that, the Afshari people of Zanjan and about 70 years behind Mullah Muhammad. Ali Zanjani and his fathers had prayed Friday prayers, which according to the book of Marat al-Buldan, had been renovated since 1173 A.H. and used as the Friday mosque of the Zanjanis during the reign of Karim Khan, or after the murder of Nader Shah. cultural heritage, they didn't know whether Shaykh al-Islami would accept or not the people of Fatah Alisha Rao? But still those Zanjan cultural heritage employees stick the word "Mujtahid" On the street of the house of Mirza Abulqasem Mirzaei or on the street of Seyyed Mohammad Sirdani and all the people of the city, they just condemn that why didn't two people pray behind them so that they wouldn't be killed? Yes, nowadays, whether the people of a city are Muslim or not is also subject to the regulations of Mr. Zarghami's Ministry of Home Affairs. ! Or has it been submitted to the opinion of the minister of guidance that they accept the one who has been accepted by the corrupt Fatalishah and the authority of the Imam of Jamaghi? And while the purpose of Fath Al Shah's conquest and the construction of the State Grand Mosque in Zanjan was not only to spread the Qur'an or religion and the Juma Mosque was built by Fat Al Shah in Zanjan, it was not that people were forced to pray behind the head of a mullah who had given him an imperial decree. The purpose behind Fatalishah's curtain was to build that government mosque of Seyyed Zanjan, or in giving orders to those two government mullahs of Zanjan and the only one, was to destroy the property and honor of the people of Zanjan, or to destroy the lands of the villages of the Afshar people of Zanjan province and other people of Azerbaijan! But the people of Zanjan had their own 40-year bloody experience in the war with the Qajar family, or they had seen Agha Mohammad Khan Qajar in the war by the Karaj river, or they had seen Agha Mohammad Khan Qajar in the war in the Karabagh region, or in the 50 thousand-man expedition of Agha Mohammad Khan Qajar to Zanjan! And they were not willing to accept Imam Juma Fatalishahi! In addition, they had experienced how, with the support of those two clerics of the Qajar government, and how the Russians forced the people of Zanjan! Or the Russians, passing through Zanjan, entered the door of any house they wanted, or during the reign of Fath Alisha and Muhammad Alisha of Qajar. When Kardand or the Russian agents wanted to spend the night in that place and Zanjan's house, they immediately put the Russian flag on the door of the Zanjani's house, and in one of the historical travelogues, it has been mentioned about this topic, and if his neighbors protested, they would be severely beaten. The servants of the same Qajar ruler of Shahr Zanjan were facing each other! In addition, with the support of the same two people, the cleric of the government of Zanjan and the ruler of Zanjan, an individual called "Ashraf Khan Makoi" and the same Qajar ruler, who was part of the family or family of Haji Mirza Aghasi, the Grand Sadr, dared to kidnap a married woman of a Zanjani Muslim member and take her to his house at night and rape her! Afshar Zanjani, who was considered an affront to the entire tribe and their ethnic culture, and keeps him at night in his house, commits adultery! And while this matter is according to the verses of Surah Nisaqran and it is a type of adultery that is forbidden by the ruler of the city! Either he does it with his unfortunate subjects, which is aggravated by the fatwa of the two government mullahs of Zanjan, or with the illegal support of the Mullah Kalbasi of Esfahan, who defended the corrupt Fathlishah, or the same Shaykh al-Islam Zanjani, who received jurisprudential advice from Mullah Kalbasi of Isfahan! And while everyone knew very well or knew or knew that if Hazrat Ali was there, he would have been punished! Or if there was Zanjani instead of Mullah Muhammad, who was considered the sharia ruler of Zanjan, and Ashraf Khan Makoi made adultery a sharia thing! But Akhund Kolbasi and Isfahan Seminary or Mullah Mullah Mohsen Naraghi or the scholars who confirmed the government of Fathalishah Qajar and could they not consider such actions of Fathalishah's appointees in Zanjan as "anti-Qur'an jurisprudential acts"? And while the people of Ghirti Zanjan were part of the Afshar tribe and they had honor zeal, and in addition to accepting the orders of the Quran and Surah Nisa and the honor zeal of the tribe was also part of their ethnic culture, which in their culture was forbidden to violate a member of the tribe and its concept was to violate the honor of all members of the tribe. And in the old culture of their Asian tribes, this type of rape was not done to a woman member of the same tribe, or until the era of the Safavid and Qajar era khans, there was no cultural custom between the Iranian tribes and it was a "non-Asian culture" which was the ruling khans of the urban Qajar and Iranian cities. And when the family of the plaintiffs and those two people approached the government mujtahid, but they refused, and this time they went to their own taqlid authority, or did they go to the time of Muhammad Alisha Qajar and ask for their sharia assignment? He, too, who had learned jurisprudence in Karbala and with the Sharif scholars, and had answered the Zanjani plaintiffs that the said ruler, according to the verses of the Qur'an, committed an act that is forbidden and is permissible according to the law, and the people of the city of Zanjan are also angry and without fear of the many Qajar soldiers and the Qajar government. Zanjan, who had built a square in Sabzeh and had a regiment or a prison and gunners, or Abdullah Mirza was built by Qajar, or he was the 11th son of Fatalishah and built the first Qajar Darul-Hokuma, or he himself and the first Qajar ruler became the same Darul-Hokuma Sabze Zanjan, and the people of Zanjan as well, according to Naskh al-Tawarikh and Ashraf Khan Makwi Or they killed Mohammad Shah Qajar, and this was while after Safaviyyah, Zanjan and Tadoreh were conquered by Alishah. And this exile was repeated or happened once again during the reign of Mohammad Shah Qajar, so this kind of forbidden acts of the corrupt Qajar rulers were repeated in Zanjan or in other Iranian cities, including in the city of Niriz, which led to the death of 2000 people. ! Or the people of Kermanshah who fought with "Mohammed Ali Khan Makoui" in Kermanshah! or clashes in the cities of Khorasan, such as Tarshiz, or in Beshravieh, or such as the conflict with Mullah Mohammad Ali Tarshizi. There was a conflict with 400 clerics who learned lessons in Karbala, and all of them were young clerics from different cities of Iran who had religious conflicts with the imams of Fridays appointed by Fatalishahu in those Iranian cities. Or it was Sheikh Ahmad Ahassai who told them that due to the great oppression of Fatal Shah in Iran, the emergence of the Imam of the Time is near and you should wait for the emergence of the Imam of the Age, and those 400 young clerics of Karbala had also learned the word "Bab of the Imam" from those two teachers. In other words, be "friends of the Imam of the time"! Or you and the tyrannical rulers of the Qajar city and do the best! Therefore, this word was invented in the Qajar era and became popular, or the word "Bab Imam Zaman"–It became the correct Qur'an of the military jurisprudence schools of the Seljuk era, which you derived from the Qur'an and its verses and my inferences, and they did not harm the people of Iranian cities! But it was born in "Maravi Nasser Khosrow School" which was built by "Khan Qajar Marvi" during the reign of Agha Muhammad Khan, or it spread English jurisprudence, or it was popularized in "Sephesalar Qajar Qazvini" religious and jurisprudence school in Tehran, and later it was called the Faculty of Reasonable and Transferable Theology. and then he entered the courses of the Theology Faculty of Tehran University, or was taught by Ali Amini Qajarzadeh, or in "Soltaniye Jurisprudence School Courses" O Lataklo, my possessions are worthless, and the rulers (and the fatwa of usurping the property of an unfortunate Afshari subject of Zanjan) will be removed! ! Or give it in favor of a Qajar khan of that city! And while it was the other way around, and God has mentioned the same city in the Qur'an or in the mentioned verse, and the same Qajar turbaned judge, and "bribery and usurping rulers" in the real jurisprudence of the Qur'an, or the same judge or "the vice-president of Muqo, Fa" in the Qajar era and in the verse "I He has addressed us in the Qur'an, and he should not have judged against the text of the Qur'an and the judgments! Or does it violate the registration of a property deed? Or, in his claim of endowment, he claims that the text of the Qur'an is addressed by an "infidel judge", or he rejects most of its verses and "religious judgments" as non-Sharia, or he considers them as non-Qur'anic judgments, which are explicitly mentioned in dozens of "Qur'anic judgment verses" He has done it, or in the endowment administration of the Qajar era, or in the teaching of jurisprudence. It is and the people of Iran should not talk about the performance of city rulers and religious people! Therefore, the theory of Quranic jurisprudence of Shafi'i, Hanafi, Hanbali, and Maliki had "changed the content of the Quran" after the Safavid era, and the object of religious protest was the same 400 young clerics of Karbala who studied jurisprudence in Karbala, and one of them was Mullah Muhammad Ali Zanjani, who lived in Karbala. And he studied jurisprudence, who believed that the Friday prayer sermon of Iranian cities should be recited "in the name of Imam Zaman Ghaib" instead of Fatalishah! And this religious thesis of theirs also caused the popularization of the word "Bab Imam Zaman" and later caused the killing of all of them! And "Hamid Algar, European" or other Europeans also in the theory of "relationship between religion and government in Iran" and were in favor of this type of legitimacy of Fatalish in Iran, whether they were in favor of holding Friday prayers or interfering in the religious affairs of Iranian citizens. The Seljuk period had created the correct trade based on "real Islamic trade contracts" in the Islamic empire of the Asian Seljuk cities and markets. They were profiting or they were satisfied or they were profiting in the "jurisprudence" of Nizam al-Mulk and commercial profit! Or they would get real agricultural benefits! But they were not useful in the "jurisprudential theory" produced in the Qajar era! For example, they did not benefit from the jurisprudence courses of the Marvi Qajar school, or at the Sepehsalar school, or at the Qajar Soltanieh school, or at the Zanjan Abdullah Mirza Qajar school of jurisprudence, or at the Shahzadegan Darlfunun Qajar school (as well as the relationship between the government and "religion"). ) and the theory was reversed and it was just a reverse interpretation of religion, which in the past caused many riots against Qajar and today it will cause trouble to the commercial and technical companies of Europe and the urban societies of Asia! And just like the Asian city of Zanjan, 170 years ago and the initial foundations of the rise of capitalism in Asia, brought it to an intellectual, political and religious challenge! And later it was also extended to other Iranian cities such as Niriz or Barfrosh, Wizd, Isfahan, Tarshiz, Beshroi, etc., or they were also subject to the jurisprudence theory of Khwaja Nizam al-Mak Tusi, who built the real Juma Mosque in Zanjan, and was the most important political thinker in Asia. In his own era, he was either a political theoretician of the Asian empire who mixed the "religion of Islam" with the "correct policy of state administration" or a type of "great theory of Asian statehood". And he had brought it out, and his goal was to establish the Seljuk Mosque in Zanjan or the Seljuk Bazaar in Zanjan, and the same type of political and religious goal was important, and he himself saw the path of a great Asian president who should settle Asian cities with his religious theory or trade in them. Burn the city! But the same mosque was destroyed by Khwaja Nazam al-Mulk, and it was destroyed twice to destroy his Asian theory! And once it was destroyed by the shamanist Mongols, so that all of Asia, in trade and construction, became "shamanist"! And once again, it was destroyed by the "Amir Kabir Qajar Prime Minister" so that the property of a great Asian nation would be turned over to "the benefit of the corrupt class of the Asian Qajar people" and "aggressive usurpation"! Or vice versa and destroying the same 2700-year-old Asian city is like the city of Zanjan, and their deeds are different from each other! Or in the "understanding of the difference in procedure" and "the difference in theories" of the two great presidents, they were responsible for the founding of Asian governments and each of them built a "special model of the government" that one would develop a city like Zanjan in his own Islamic theory. ! or "good market facilities" and build a city in it, and so on, and in order to establish "his theory, or in the foundation of a corrupt Iranian government" called the "Qajar government", or in order to organize the wrong behavior of his managers, he kills the same government and his Zanjani compatriots, or in An Iranian city kills Barzeg! And the "supporters of the political jurisprudence of Friday prayers" in this Friday mosque, let them be angry and angry! Until they present "another theory of religious citizenship"! And once again, at the beginning of the Mongols' arrival in Iran, the Juma Mosque was destroyed! Or the theoretical gatherers of that Friday mosque were killed and killed to forget the most important jurisprudence lessons of the 16th military of Iran and it was ruined in this regard, or it was ruined in the way of holding the Friday prayer and its religious interpretation, and they accepted the theory of Yasai Genghis Khani and about trade, which in Ghazan era Khan Moghul was left aside, and once again Vamir Kabir and "opposed to that was the political thesis of Nizam al-Mulk", so they destroyed this Juma mosque in Zanjan again, and in my next two articles I will discuss in detail the theories of cultural anthropology and the "political thesis of Asia". On the contrary, Europeans have been spreading it since the Safavid period and contemporary Asian cities and they believe that the religion and text of the Qur'anic instructions should be subject to the interpretation of the government officials of that country! Or to justify the administrative system of the same country! Or should they make a new religion through the Safavid and Qajar governments? Or should the kings of 52 Asian Muslim countries or the presidents of the same 52 Asian governments and they should "make their own religion"? Or create the desired religion of the government of their own era! Or make it in the same Asian country! And let them feed their own people or train their clergy! They only justify the actions of the government rulers of the same country and "anti-Qur'anic justification", and in addition, they justify the government clerics in the Islamic law, in court matters, in endowments, in cultural heritage, in banking, stock market, commercial transactions, and land. Let it be like this, and let the affairs of Islamic farming and mudarabah, insurance, media, pulpit, television, and prayers of the congregation of mosques be such that it is in harmony with their "new religion" and the media will continue! But don't pay attention to the real content of the "commandments of the Qur'an and the Prophet" and this type of "political thesis". Or create the desired religion of the government of their own era! Or make it in the same Asian country! And let them feed their own people or train their clergy! They only justify the actions of the government rulers of the same country and "anti-Qur'anic justification", and in addition, they justify the government clerics in the Islamic law, in court matters, in endowments, in cultural heritage, in banking, stock market, commercial transactions, and land. Let it be like this, and let the affairs of Islamic farming and mudarabah, insurance, media, pulpit, television, and prayers of the congregation of mosques be such that it is in harmony with their "new religion" and the media will continue! But don't pay attention to the real content of the "commandments of the Qur'an and the Prophet" and this type of "political thesis". Or create the desired religion of the government of their own era! Or make it in the same Asian country! And let them feed their own people or train their clergy! They only justify the actions of the government rulers of the same country and "anti-Qur'anic justification", and in addition, they justify the government clerics in the Islamic law, in court matters, in endowments, in cultural heritage, in banking, stock market, commercial transactions, and land. Let it be like this, and let the affairs of Islamic farming and mudarabah, insurance, media, pulpit, television, and prayers of the congregation of mosques be such that it is in harmony with their "new religion" and the media will continue! But don't pay attention to the real content of the "commandments of the Qur'an and the Prophet" and this type of "political thesis". and in addition to the Sharia justification of government clerics and in court matters or in the matter of endowment or in cultural heritage or in banking and stock market affairs and in commercial and land ownership affairs, and in the affairs of Islamic farming and mudaraba, insurance and media, pulpit and television, and congregational prayer in mosques, and in the case of "new religion" They "must have continuous media coverage! But don't pay attention to the real content of the "commandments of the Qur'an and the Prophet" and this type of "political thesis". and in addition to the Sharia justification of government clerics and in court matters or in the matter of endowment or in cultural heritage or in banking and stock market affairs and in commercial and land ownership affairs, and in the affairs of Islamic farming and mudaraba, insurance and media, pulpit and television, and congregational prayer in mosques, and in the case of "new religion" They "must have continuous media coverage! But don't pay attention to the real content of the "commandments of the Qur'an and the Prophet" and this type of "political thesis".–Or the non-Sharia actions of Allahvardi Khan of Armenia and Shirazara, or Gorgin Khan of Georgia and Kandahar, or the actions of the Darvish rulers of Zanganeh, the ministers of the Safavid kings, and the rulers of Iranian cities, should be justified by Sharia! Or the non-Sharia actions of endowment employees or their Sharia court, or the acts of usurpation of land by the rulers of the Safavid kings, who regularly used to confiscate and confiscate the properties of the Rao tribes, or they are contrary to the text of the Qur'an and Sharia justification, and it was like this in the Qajar period, or did such a practice continue or continue. That field of study also took place in Isfahan's Kolbasi school, which had taken the place of Isfahan's Chahar Bagh jurisprudence school of Sultan Hossein, and they did disgraceful acts of Qajar agents and killed the people of Zanjan, and defended the pulpit or preached, which was not common in Shafi'i jurisprudence during the Seljuk era! There was no such religious justification in the "Neo Hanafi Jurisprudence" of the urban rulers of the Timurid era! Nor was it common for the actions of civil servants and city officials and the children of Timur Lang! which shows the "difference of jurisprudence" between these two historical periods in Asia, and in the same historical period in Egypt, this type of "English jurisprudence" used as a tool for Islam became popular either by the Egyptian government officials or by the same members of the East India Company and entered the field of Egyptian jurisprudence. "The Muslim Brotherhood of Al-Azhar University in Egypt, which the great ambassador of England named Harding in Egypt has mentioned in his book, or he entered Iraq through the seminary of Jebel Amel in Lebanon and Syria, or he entered the seminary of Wahhabism in Saudi Arabia in the same historical period, which is "Salem Jurisprudence Leave the old Maliki of Saudi Arabia! And give a new interpretation of Islam to justify the actions of the employees of Saudi Arabia, UAE and Bahrain! Or he entered the jurisprudence of Karachi and Lahore, Pakistan, or he entered the seminary of the Muslim League of Pakistan, Kashmir and Bangladesh, or he entered the seminary of Kabul, Afghanistan, he became a Taliban, or he entered the jurisprudence of Estan Nabul and Ankara, to justify the illegal actions of the Adalat party and the development of Erdogan, and to justify the sharia or new democracy. ! Or in Indonesia, Malaysia, and 52 Muslim countries in Asia as well, and it became popular as a "new field of jurisprudence" (which spread the theory of Asian quasi-Islamic capitalism! But it was alien to the texts of the Koran, but the ideology of usurious banking or gambling stock market It makes these Asian countries culturally mixed with Quranic verses, which has created a strange mixture of "modernization of Islam" and "the rise of Asia's capitalism" or with the "old religion of healthy Asian land-owning civilization". And there is only one type of sterile political thesis that cannot grow and grow in the soil of Asia or among the hungry people of that continent, and it is only done as a tool and in the government offices of Asia and used as a tool for propaganda and to justify the administrative and banking corruption of the corrupt employees of 52 Islamic countries! Or only the reputation of the quasi-Islamic parties will take away the justice and development of Turkey! Vietnam will take away the reputation of the Muslim party like Pakistan, or the reputation of the pseudo-Alawi party of Bashar al-Assad of Syria, or the reputation of the Islamic Party of Iraq, or the Islamic Ennahda Party of Tunisia, or its Islamic sisters in Indonesia and Malaysia, who ignore the teachings of the Qur'an and the Prophet. But they look at the "religion of Islam" as a "tool"! Or they don't really believe in the religion of Islam and in Asia, while " Different types of this type of clerics have created a strange and strange concoction of Islam and Asia, and they can't overcome poverty or high cost and vast injustice with their quasi-Sharia justifications! who impose on the people of Asia and make it believable that the people do not resist! Therefore, the foundations of the initial sparks of this type of "religious resistance" against the pseudo-religious civilization of Amir Kabir happened 170 years ago or were laid in Karbala jurisprudence and about 800 young students of Karbala jurisprudence joined that theory and for the first time "Derivation of Qur'anic jurisprudence" was found in Karbala area during the period of Muhammad Shah Qajar and then it was extended to the area of ​​jurisprudence of Mulla Mohammad Zanjani school and other cities! And it was like the Ismaili movement of old and it still has different intellectual and reasoning supporters, or in this regard, unlike the religious sphere of Isfahan and other jurisprudential spheres of Iran and the "Friday Mosque of Afshar Yaznjan" The revelations of jurisprudence were made again by him, who was a new "Sheikh Hasan Juri", or he found many students, who was exiled again by Pepram Khani, an Armenian, or an envoy from the Qajar court. The obligation of Friday prayer in cities is invalid, or it is not among the rights of Iranian kings! Or even if Friday prayer is held! And the sermon named Fatalishah should not be recited! On the contrary, it should be recited in the name of the Imam of the Time and the Friday prayer sermon or read in the Friday mosque in Zanjan, Tehran, Isfahan, etc., so that by reciting the said sermon, employees will not be promised and commit forbidden acts in government offices! Or in the name of the Qajar kings and Qajar rulers, do not spread oppression and violence in the cities, or do not train a wrongful government official in not fulfilling the promise of the Qur'an, even if, in the same era, Shaykh al-Islam and Imam Juma, the appointed Fatalishah, and those kinds of actions of government officials are not considered usurpation?! Yes, today the era of the Qajar regime has been abolished or ended, but it is still in the cultural heritage of Zanjan and now, and it has become the insistence of the current cultural heritage workers to say that because 23 thousand people of Zanjan and the 48 fortifications of Zanjan were collectively disbelieved in the rain cannon incidents and while Historical documents and vice versa show that they were constantly shouting or chanting (or the Imam of the time) and therefore they are not considered to be infidels or (Babies of the Baha'i model)! Or is the shedding of their blood not considered Shariah according to Mirza Abul Qasim's fatwa? But Mirza Abul Qasim who ordered the killing of most of the people of Zanjan Rao and then ordered that most of their corpses be thrown into the ditches in the south of Zanjan city, and in the eyes of these employees, the cultural heritage is considered a type of Shaykh al-Islam! And while at the same time, the soldiers of Iran's Muslim regiments refused to kill them, or by the fatwa of these two people, they refused, including the Hamadan Shiite regiment or the Firouzkoh regiment, etc. He executed the worshipers of Hojjat Mosque in Zanjan by the order of Amir Kabir and Sheikh al-Islam, or he executed them with the strong orders and insistence of Amir Kabir! And because of dominating the southern villages of Zanjan, he has done a service to Qajar! Or, for the sake of becoming a military leader, he will leave Azerbaijan and take a higher military post! Therefore, after the massacre of the people of Zanjan, he was promoted to military rank and became the Amir al-Amraa of the Turks of Azar Baijan! And in this way, he and only three thousand Shia women and children killed an innocent Zanjani in the castle of Alimardan Khan Afshar Zanjan. There are documents that all of them were shouting or Imam Zaman. They were! that there were 3000 people massacred in the same Alimardani Castle and 7 mansions and nests in Saadi Street in the middle of Zanjan, or in the alley behind Saadi Street in the middle of Zanjan, and in addition, there were 48 other trenches in Zanjan and the collective shelter of other inhabitants of the city, including 23,000 women and children. Mass shelters were massacred, or 9 months, and the people of Shahr Zanjan and the city shelters, or with poverty and destitution, "Imam Zaman" that with each cannonball, a part of the same shelters would collapse, so all the inhabitants of the city would go under the ground, or the rest of the inhabitants of the city would also be in the 48 bunkers in groups and fearing for their lives, and some of the books of the Qajar period, such as Naskh al-Tawarikh, and the book of Roza al-Safai of Naseri or In other books of the Qajar period, they have mentioned the bitter events of Zanjan either briefly or ambiguously, but finally Hasan Ali Khan killed them either by the direct order and strong insistence of Amir Kabir Ghalib, or by the fatwa of Shaykh al-Islam Qajar, he killed Zanjan city and them! Finally, about 2,000 women and children were captured, or the poor people of Zanjan were killed, or after they surrendered, they were tortured in ugly ways, and then, according to historical documents, they were shot in the green field of Zanjan square, or they were executed en masse by the fatwa of the same Shaykh al-Islam Qajar. His documents are found in the manuscripts of the old libraries of Iran! To go to Iran-Russia wars? And because the names of the same Afshari khans are seen in the wars between Iran and Russia, they defended the cities of Azerbaijan north of Ars as jihad, and just as Nadershah Afshar, the Turk, or El Arslan, the Seljuk Turk, or Sardar Etropatkan, the Parthian Turk, also defended Azar Baijan, or the same owner. Alimardan Afshar Zanjani Castle or the owner of the same Alimoradkhan Afshar Castle or Abbasqoli Khan Zanjani Castle have been mentioned in the Iran-Russian wars, and the names of other members of the Afshar Zanjan tribe have also been mentioned in the history of the thirty-year wars between Iran and Russia, and they all caused trouble for the Russian government, or at least The other Turks of Azerbaijan should remain silent against the rule of the Russians and rule in Azerbaijan for more than 100 years, or the same Russian military would oppress Kurds and Azar Turks under the rule of Hasan Ali Khan. Who should be killed in front of the Qajar government! And later, the same Qajar rulers and the same practice of behavior did to 400 young clerics and students of Mullah Muhammad Ali Zanjani's jurisprudence. Sheikh Gurban Ali Zanjani, who was a pious and well-educated cleric of the "Afshar Qedar tribe", but he was against the ruling of the same corrupt rulers of Qajar, so he was exiled again or exiled to Iraq! who often opposed the decree of Naser al-Din Shah or other Qajar kings who forced the people! Either he opposed the order of the Qajar mullahs and the encroachment of the lands of the unfortunate tribes of Zanjan, or he supported the oppressed poor people of Qajar, or he opposed the Qajar rulers in the usurpation of their property! Verus and the corrupt Qajar rulers who were included in the disgraceful clauses of Turkmenchai and only the people of Zanjan were dying! Or did they die during the 100 years of Qajar rule, or were they just oppressed by them? Either his properties or their caravanserais were pulled up by Qajar merchants, all of whom were Qajar families, but now the cultural heritage of Zanjan and the names of these types of Qajar merchants have been installed on the heads of most of the usurped caravanserais and the slain Afsharis of the city, and finally, only the people of the city were killed Their property has been removed from their war and finally the real Friday mosque of the city was destroyed or the real Friday imam of the people of the city was killed by the Qajar Amir Kabir who was accepted as a religion by most of the people of Zanjan and today only in the traditional market of Zanjan and only photos or paintings of Qajar It has been installed or it can be seen that they have been installed as a cultural heritage of Zanjan and on the wall of the Zanjan market, which they claim to have built those caravanserais or mosques! And while before this type of Qajar style leech houses in Zanjan, they didn't have any property that has become the cultural heritage of Zanjan today! But nowadays, the government people do not even allow discussion or conversation about the said events and they do not give the writers of the city to talk about the historical past of Zanjan neighborhoods! Or do oral and written discussions in the press and collective circles! And for this reason, Mr. Zarghami must put an end to their ugly favoritism! And let the rest of the city dwellers understand the past history of Zanjan better, how they were killed by the Qajar government agents? Or for what historical reasons did it happen? Or at least be aware of the historical identity of the past neighborhoods of Zanjan! And the same rights as the people of other cities! Or in the discussion of mosques and historical places of cities, they have this kind of cultural right! But people still don't have Zanjan! Either they don't have cultural heritage because of wrong performance or it has not been given to the people of the city! To tell the writers and the history of their city or the facts? Introduce the history of their urban neighborhoods! In which areas of Zanjan did their unfortunate ancestors live? Or for what reasons were they massacred? Or the people who were in Shahr Zanjan in the previous centuries! Or who built the historical monuments of Zanjan Rau Bazaar in the Seljuk period! Or who made it? And now, those who were killed have been underground for 170 years and they do not come out to claim the ownership of the same properties from the banks or from the unknown ownership department of the Ministry of Economy. In addition, most of these types of properties are in the traditional market of Zanjan and have various types of bank loans. They have taken loans from the banks of the Ministry of Contemporary Economy for the renovation of their brick buildings or for the repairs of the same private or noble areas of their cells or for the traditional caravansers of Bazar Zanjan, and therefore it does not belong to Qajar families or Qajar merchants! But denying the rights of the Seljuk waqifs or the Qaraqwinluvia waqifs of the killed Bazar and mosques of Zanjan is not worthy of the CEOs of Iran's banks, nor is it worthy of the Iranian cultural heritage tourism bank! To remove the names of the real waqifs of the same property, mosque, and inn! Or on the contrary, call them Qajar! Or use their endowment baths, cisterns, and mosques in Seljuk Darwa, and stick the name "Qajar Tribe" on the doors of all kinds of caravansers in Zanjan to get back their bank loans! Or will they claim that the land area of ​​the old mosque and the Khawaja Nizam al-Mulk and the endowment are not shari'a? Rather, some Qajar khan has endowed it so that the names of Qajar people and the traditional places of the market can be installed, but they were not effective in the endowment of the property of the Zanjan market? Didn't they have any financial and banking participation in the noble renovation of that caravanserai during the era of Karaquinlu and the Afsharia government? Therefore, they are not the owners of any religious or financial share in the field of religious and endowment of caravansaries or traditional baths in Zanjan! Therefore, the question of the contemporaries is why the cultural heritage of the city does not allow the literate writers of the city and tourists from other cities to tell which neighborhood of Zanjan was built in which century? Or which caravanserai in Zanjan was built in which historical period, the Seljuk period, or the Jastanian period, and the Qara Quvin period, and the Safavid period. And tourists from other cities are also willing to travel to Zanjan! And the well-being of shopping and tourism in the unfortunate Zanjan will increase? Vazira is the same as a traveler from Khuzestan or Lorestan and he is comfortable in his own city! And he can buy a cultural mulberry for 100 thousand tomans at the same price or cheaper! But don't buy from the market of Angoranis living in Zanjan and other cities! Or buy expensive or useless food from a restaurant called Haj Dadash Zanjan or a traditional caravanserai in Zanjan! It is of no use to him that he only has a cultural heritage license! But the quality or price of its food is not different from other cities! Ministers are the same as other tourists and they were able to buy food in the city or buy food cheaper in Zanjan! Faraza ate his food in the same shops next to the Falak Al-Aflak Castle in Khorramabad! Or should he eat his food in some bazaar of Vakil in Shiraz! And don't let the lower bazaar of Zanjan, cultural heritage personnel believe that Mezboro bazaar in the period of 600 years ago and in the period Kora Quvin was not built, but it was built during the new administration of the current managers of cultural heritage of Zanjan, who have ruined the management of the old cultural heritage of Zanjan, so a phenomenon has developed that some restauranteurs of a certain old warehouse of Zanjan or a certain old bathhouse of Zanjan have taken a restaurant license. or they have taken the license of their restaurant away from the cultural heritage and because of the license to cook food and they believe that the history of the building was privatized or the history of the old property of Zanjan is from when the same traditional restaurant owner moved from the village of Zanjan to the city of Zanjan or By taking the cooking nut and the old history of that property, he denies my way! And because of his poor literacy and he is not interested in the old history of the streets or the old neighborhoods of Zanjan! In addition to the cultural heritage signs, it doesn't let him think wisely or understand the reason for the blood of innocent people in the city and in the same place? Therefore, I am forced to write one more time either relying on documented historical documents and the history of developments in the bazaar and the old Juma Mosque in Zanjan, or the history of the new Juma Mosque or the middle Juma Mosque in Zanjan, or the history of the old and new neighborhoods of Zanjan, relying on historical documents? The old neighborhoods of Zanjan from the Parthian period and the Sassanid period, and the new urban neighborhoods of Zanjan up to the present day, and I should say that the daily signs posted by the cultural heritage workers of Zanjan are an obstacle to understanding the history of Zanjan! I will give a historical document for each neighborhood of Zanjan. And shopkeepers who don't even know the history of their own villages or didn't know anything about the history of their village, but now with cultural heritage work permits in the Zanjan market, they believe that in the past, there was no such thing as a traditional and historical market in Zanjan! Was Alimardan Afshar Castle or Akhi Zanjani's Tomb not in Zanjan? Or was it not near his shop with a camera? Rather, he was the founder of Zanjan and he was the one who rented that market shop from the cultural heritage of Zanjan? Or did he get a license to sell food from their office? ?! Or in an old cistern and an old bathhouse in Zanjan Bazaar, and has he obtained permission to cook food and "has a cultural heritage and cooking license"? Or has he obtained permission to sell vegetables in the destroyed place and tomb of Akhi Faraj Zanjani? Or did he get a license to sell vegetables! So he considers himself as an "interpreter of the history of the old buildings of Zanjan"? or "the interpreter of the history of native clothing in Zanjan" He also knows, so he gets the opportunity to wear Bakhtiari clothes in the same place where the traditional broth of Haj Dad is cooked! He introduces to the rest of the tourists that the local clothes of the people of Zanjan are the same as the native clothes of the Bakhtiaris of his restaurant! And this type of issues and conceptualizations in Zanjan's cultural heritage management department has destroyed Zanjan's past history or has brought it to complete vulgarity, and the upper management of the Ministry of Cultural Heritage of the country should think better about that matter and reconsider it fundamentally!

Zanjan's Seljuk era Friday market and mosque and its construction and destruction by Nizam al-Mulk and Amir Kabir (third part)

Zanjan Seljuk era Friday market and mosque

Its construction and destruction by Nizam al-Mulk and Amir Kabir

( third part )

Problems of Islamic capitalism and Asian urban societies

From: Dr. Mohammad Khaleghi Moghadam

Specialization: urban sociologist

There were also other Seljuk garrisons, and Berkiarq Seljuk or the son of Malik Shah Seljuk also fought wars in this area, which was next to the Seljuk Jama Masjid in Zanjan province, whose name is mentioned in the Zanjan region and in the Seljuk era sources And in the same Sejas Zanjan, there are also tombs that have been written on the stone that were martyred in the attack of the Mongols, and also in the city of Qohud (Sain, Abhar Castle and Saru Jahan Fortress). It is one of the seven powerful families of the formation of the Safavid government, or other Turkic peoples, such as the Shamlu people or the Stajelu people, were also Turks, but they did not show compatibility with this Safavid government during the period of Shah Tahmasb, so the English Robert Shirley brothers or the members of the East India Company office in Isfahan and Kerman Wizd, Faris, and Bandar Abbas also advised Shah Abbas that he should set aside the "Afshar and Taklu people" and others in order to establish offices of the East India Company in Isfahan or in the cities of Shiraz, Kerman, Bandar Abbas, and Bandar-Lengeh, or else he would find himself in the hands of the Jolfa Armenians due to the fate of the Iranian business. Christian Georgians, he should settle the trade with Europe in the Abbasid caravansary of his period or do it with the hands of Armenian traders and European Christians and take it out of the hands of Muslim traders! And besides, he should endow most of the properties! Venice "Sadr Endowment Department" to open in Isfahan and instead of mosques and religious schools in the cities of the Seljuk and Timurid periods, who taught the Quranic teachings to the people and Islamic contracts for transactions and trade, and to make the sole and "relying" minister of Quranic education in Iranian cities, schools and mosques, and in the case of trade and transactions Islamization of the markets and hindering the growth of trade was in the hands of European Christians, for this reason, in Iranian cities during the Safavid and Qajar period, they simply built "supports" next to old mosques, and in addition, the administration of the religious areas of Isfahan, Mashhad, Raham, and the Safavid dynasty were removed from the hands of Iranian literate clerics, and they were in the hands of the "Makhund" The people of Lebanon have given a kind of "journalistic jurisprudence" in 50 religious schools and seminaries in Isfahan and Mashhad! In order to implement this type of western policy in Iran, Shah Abbas Safavi chose Isfahan instead of the capital of Qazvin. and followed by The East India Company and the Moscow Company will be messed up, or they will be messed up with the invented "Armenian Darvish Jurisprudence"! Finally, it caused the defeat of the Safavid government! Or did it cause the entry of Afghans, Ottomans, Russians, Wazbeks, Arabs from the south into Iran, and in addition, it changed the "powers of the rulers of the cities" to the detriment of the "underclasses of the city" or "the power of the Khan" or "the extent of the Khan's ownership rights" to the "loss of the people of the city" He changed the role of caravanserais or urban traders or inter-tribal trade to the benefit of Europeans, which in the old Qur'anic jurisprudence, the Seljuk Empire, the Khwarazm Shahi, and the Timurids were not Muslim, nor were there military forces in religious areas. Herat, Bukhara, religious schools of Khwarazm and jurisprudence were not traded, but in Safavid "reliance jurisprudence" and Or their properties were also confiscated by the Qajar mullahs and should be given to other Qajar families in Zanjan, and the names of the villages of the unfortunate Afshari tribes of Zanjan were usurped by the Qajar families, and some of the names of their villages were in the pages of the book Marat Al-Buldan, and some of them were in the travel book of Basir al-Mulk, who was a resident of the Qajar court, and some of them were In the memoirs of Naser al-Din Shah's travelogue, Farang has come to know how the Qajar houses and merchants were usurped, and also the Qajar kings gave the title of Shaykh al-Islami to the same Iranian city and only with the fatwa of the same "Qajar Shaykh al-Islam" and the lives of the people of that city. Could it be in danger or will they be safe? Or to any cleric who was ruled by the sharia judge of an Iranian city and by the same sharia judge's ruling, the Qajar family could confiscate or usurp the property of the same person, the Iranian people, the merchant, or his caravanserai! It was possible that European soldiers, such as Austria or others, had been drawn to military courses, political courses, history writing, and cultural knowledge at Dar al-Funun or the occasional publication of that Dar al-Funun school and the national library branched from that school, which were advertised by the English printing house of Mirza Saleh Shirazi Freemasons. And all the students of the military school or the political school or the school of Falahat Dar al-Funun were also corrupt Qajar princes who studied in the school of Amir Kabiro and other social classes of Iran were not allowed to study at Dar al-Funun! And it was such a "religion" that was different from the religion of Fuqe, Khwaja Nizam al-Mulk, the supreme leader of the Asian Muslims of the Seljuqs, and "from the earth to the sky", or from the "philosophy of the founder of his Shafi'i jurisprudence" and from the military schools of Iran and "the earth and the sky", or from jurisprudence. Neo-Hanafi that Khwaja Nasir al-Din Tusi, Sadr Azam of Halakukhan or with "Islamic jurisprudence of trade and zamindari" In the teaching jurisprudence of the religious schools of Tabriz and Sultaniyeh during the Asian empire period, Khwaja Shams al-Din Juvini differed from the jurisprudence of Ghiyas al-Din Pir Ahmad Khafi, the supreme leader of the Timurid era, who had founded at least 80 religious schools in the city of Herat, including the religious schools of Herat. There was no usurpation of people's lands or fraud in endowments or high prices in buying and selling or fraud in farms and urban trade like the religious schools of the Qajar era and religious propaganda! Therefore, in such a culture of ignorance created by the hired mullahs of the Safavid kings, it was taught in the 50 court religious schools of Isfahan, where jurisprudence was taught in the large Jeddah school or the small Jeddah school or the religious school of Sheikh Lasifullah Jabal Ameli in Naqsh Jahan Square, Isfahan, or in the four schools. The garden of Sultan Hossein Safavid was used to teach jurisprudence and "difference between the Qur'an and hadith and jurisprudential inference" Sabzeh Maidan of Zanjan massacred and poured into the ditches in the south of the city, whose documents exist in historical sources. Vari "Nadergholi Khan Garkhlo Afshar" had been feeling danger for his family for a long time, but he stepped forward to fulfill a religious and national goal and expel foreigners from Iran. The chiefs of Afshar clans of the unfortunate Afshar tribes of different regions of Iran also asked for help and with their cooperation, save Iran from the evil of its 5 neighboring neighbors. Vanhaita, with the help of the Afshar tribes and all the armed armies of the five neighboring countries, expelled them from the territory of Iran, and in addition, took 20 Asian countries, which were accomplices with the invaders, but after taking India, they were preparing Qochan and "the same Afshar army" in Fathabad. to attack China, and China had recently come under the control of the East India Company in this historical period, so after the fall of India and "European trading companies" While the report of the European traveler is the opposite! And after seeing the ruins of the Mongol era in Zanjan, he writes or reports in his book, or he is surprised by the many ruins of the Seljuk and Shafi'i mosques in Zanjan! Or he is surprised by their destruction in Zanjan! And this is the urban development of the Seljuk period, while the historians of the 3rd and 4th centuries of Hijri, after the Arab attack on Zanjan, did not mention any type of urban development for Zanjan in the first 4th century of Hijri, for example, in the books of Al-Maslak and Mamalek or in the book "Ahsan Atqasim" of Viadar Kitab. "Alag al-Nafsiya" and the book "Hudud al-Alam" etc. and in these third and fourth centuries do not have Zanjan and only empty mention of the word Zanjan in the middle of "Dictionaries of other cities" Finally, the Sultan of Darul Caliphate of Tehran ordered Amir Kabir to act like Hajjaj Yusuf Thaqafi and destroy the Hujjat Mosque in Zanjan, or to kill the Friday Imam of the same mosque, or to kill the Shiite worshipers in a mob, and not to resist the Qajar Amir, who is the ruler of the city, whether he was the Shah's uncle or not. Behind the heads of the same two clerics, they have received an order from the Qajar to pray and not turn their heads! The fatwa to kill Anan Rahm was taken from the scholars of Isfahan religious school affiliated to the East India Company, and still the Shaykh al-Islami of Ijtihad from the Kalbasi Mosque of Isfahan, who believe that these two mosques of Hojjat or the second Friday mosque of Zanjan are not Shiite mosques, but rather the Shafi'i mosque of the Seljuks and the Qaraqinlu era, and are heritage personnel. The culture of Zanjan is also subject to their jurisprudence, hence the name " There was a Qajar administrative director in Zanjan, so he has made historical distortions in the schools and cultural heritage of Zanjan, or with the transfer of the library of Amir Kabir and Nasershahi Dar al-Funun to the National Library of Iran, and this kind of national censorship of the history of Zanjan has increased. And has he not won in the mentioned period? Or do they know about the events of the days of those who were killed during the Naseri era? Or how during the Naseri period, the names of the founders of the old mosques in Zanjan were removed, or perhaps the names of the mosques named Masjid Ishaq Mir Za Qajar or Masjid Shukra Elah Mir Za Qajar? Is it because the people of Zanjan did not pray at Qajar Abdullah Mirza's Juma Mosque, and do they know about it? And it is in such a situation that Naser al-Din forced Shah Qajar and Amir Kabir to rain cannons on his house, mosques, caravanserais, or homes of the people of Zanjan for 11 months, or to destroy the Friday Shia mosque in Zanjan! On the other side of the upper bazaar, local kings and local Seljuk governors established Zanjan, or they had built the Seljuk market in the east of Zanjan with the instructions of Khwaja Nizam al-Mulk Tusiwan, or it was built with the money from the agricultural income of different villages in Iran, or with the income of trade routes and during 190 It was built in Sal and Yokhari neighborhood of Zanjan, or by different architects from different parts of Iran, or with the advice of Nizam al-Mulk Tusi, who had brought it, or the squares and two Seljuk Qaisarias of Zanjan, or the two four sides of Zanjan, or the caravanserais and the Seljuk Friday Mosque of Zanjan, or the baths and water tanks. And the commercial cellars were built in the style of the Seljuk bazaar of Isfahan and Mero, and he had seen those mosques and uninhabited buildings in Zanjan during the Mughal era! which was subject to destruction due to the Mongol attack, and the King of Qaraqvinlu was forced to "establish the new market of Qaraqvinlu" And in Zanjan, he built the base of the small Qayseriyah of Qaraqwinlu, or the base of the two government caravansaries of Golshan, or the caravansary of Malik al-Tajjar and its twin bath in the lower bazaar, which are mentioned in the book of Dar al-Irfan and its construction in the era of Qaraqwinlu, or with the establishment of the second Friday mosque in Zanjan and named He built the "Friday Five Mihrabi Mosque of Zanjan" in the lower bazaar of Zanjan, which today is commonly called the "Ayatollah Qaimi Mosque" and they believe that he built that mosque during the Pahlavi period. Or, in front of that, he built the Second Juma Mosque in Zanjan and the "Qara Qovinlu State Bath", which today is commonly known as "Haj Dadash's dining room". "Khamsa" or "Merah Al-Baldan" book and its destruction "Jahanshahi Mosque Zanjan" Are they registered as cultural heritage so that it is not known whether it belongs to the cultural heritage of the past or is it new? Or with the contemporary cultural heritage panels that have been installed on their doors? Some of them have become new passages, and probably today there is a two-yard caravanserai of Haj Fethullah and Haj Nahali in the lower market, which is the same as the caravanserai of Haj Abdul Razzaq, or according to the documentary of the book Jang Zanjan was part of the Karaqvinlu market complex, which was connected to the Werkchi square in Zanjan, or it was connected to the fruit sellers' square and the fruit sellers' bathroom in the lower bazaar. The houses of Zanjan have also been registered as cultural heritage in the name of Qajar merchants and houses in Zanjan, or they have been registered as cultural heritages, or they have been registered with the efforts of the first Qajar General Director of the Zanjan Department of Culture and Knowledge, who was appointed by Muzaffar al-Din Shah as the "General Department of Culture and Knowledge of Zanjan". It happened because of the usurpation of the cultural titles of Zanjan, or in the case of the real builders of the Zanjan market, their good names were removed, and the names of the remnants of Salihat were not mentioned, or it happened in the case of the taverns, its villages, and its mosques, and it all happened for the benefit of the Qajar family! That is nothing but Have they not created destruction in Zanjan? But with the false propaganda of the said administration, all the tourists from different Iranian cities and still traveling to and from Zanjan believe that the entire traditional market of Zanjan was built by "Qajar" or its parts and elements are "only Qajar". It was built, but there is no cultural heritage in Zanjan from the era of the 56 former governments of Iran, or from their era, and there is no endowment heritage in Zanjan! Rather, they all belong to the Qajar period, while on the contrary, during the period of Amir Kabir Qajar and all the past historical buildings of Zanjan were destroyed, or the Qajar family, in addition to usurping the property of the old Seljuk population, forced and forced Qaraqinlu Zanjan and the good traditions of the Qur'anic teachings or waqf They established or mentioned the previous endowments of the mosques in the name of their usurping Qajar family, so all the previous endowments became the personal property of the Qajar family after the massacre of the inhabitants of Zanjan and Jaro, or became part of the property of the Qajar and Zanjan bazaar complex, in addition to 23 thousand inhabitants. They also killed the unfortunate Zanjan, so today Mr. Zarghami or the Minister of Cultural Heritage of Iran can refer to the handwritten documents and manuscripts of that time and for example "The Book of the War of Zanjan" They have referred to other books and know how the market endowments of Khwaja Nizam al-Mulk Tusi and the Bait al-Mal of the Court of Appeal of Iran were made, or how in the Qajar period, his endowment came in the form of the personal property of the Qajar family, or how the commercial endowments of the Muslim prime minister of the Seljuq period in Zanjan And how did it get ruined? That its benefits did not reach any caravan passing through Zanjan? Or the income of Seljuk era caravanserais in Zanjan, which was usurped by members of the Qajar family, or was brought by the order of Naser al-Din Shah, or by the order of Shah Qajar to the Register of Deeds, or to the endowment office of Zanjan, and he taught fraud in religious endowments, or with He had given an order to the Register of Documents of the Nasrid Era and to register all the usurped properties and those killed by forging a document with the name of "the people and relatives of the wide and long Qajara family!" And they were not the ones who managed the cities, but they had the right upbringing! In addition, the former Shafi'i or Hanafi jurisprudence was also prevented from correcting the financial control of the aforementioned city rulers, or after receiving the order of the "urban ombudsman" and the "urban cargo order" or the "order of the administration of trade contracts and urban guilds" and the "trading system of Iranian markets" They didn't destroy it, or after taking the agricultural estates and the real estate administration of Iran's villages, they didn't destroy the "village agriculture and Islamic farms"! Or they didn't destroy the "farm contracts administration and irrigation courses" and the ownership of villages, poultry farming, and livestock farming during the reign of the Seljuks and Timurids! Or later From getting the endowment decree and with my jurisprudence, you brought Qajar kings and endowment contracts. Or they would not destroy God's orders in the Qur'an! Rather, he knew the meaning and concept of Asian Islamic religious and jurisprudence seminary of the Seljuk Empire or the Timurid Empire in Asia, and they respected justice for the benefit of "Asian peoples and their cities", or like Imam Juma of the cities of the Qajar period and the fatwa of killing the people of the cities of Zanjan, Niriz, Barforosh and Beshroi. And didn't they say that they didn't have a political uprising and were only upset about the aggression of the rulers of their Qajar cities and their women? Or wouldn't they have issued a fatwa to usurp the property of that unfortunate class? In addition, no cleric of the past 14 centuries had made all these Quranic verses or hadiths of our imams minister! And unfortunately, English jurisprudence, which is the basis of "legitimacy of the Qajar state and people" And it was not like that in the texts of the Qur'an! Or did he consider such legitimacy for Seljuk city rulers? Or for city judges, or for city ombudsmen, or for the benefit of urban Shaykh al-Salam, and in Shafi'i jurisprudence, military schools were not considered! Or was it for the benefit of the urban farmers or for the benefit of the chieftains who managed the countryside during the Seljuk period and the administration of the estates and plantations? And only "the invention of Isfahan Seminary is the period of Fath Alishahmi, who taught the interpretation of the Qur'an by teaching the Jews of the East India Company of Isfahan and giving it to the ignorant people of Iran, that they had "fake the Qur'an" or it was only for the benefit of the emissaries of the East India Company, who were among pseudo-marketers. There were many Muslims and wealth seekers in Isfahan, or they regularly came and went to the court of Fath al-Shah, or they distorted the religion, and all of them have arisen, and therefore the "legitimization of jurisprudence" to the "government of Fath al-Shahi" It is different from them, or the relationship between religion and the state and the political sociology of Europeans is different, or it is different in understanding the "relationship between religion and the state", or it is different in understanding the history of ownership and the way of administration of Asian cities and European cities, and it is different from two perspectives. ? Or the political views of Khwaja Nizam al-Mulk and the Qur'an and the control of the Seljuk Turkish houses and 190 years of land ownership or agriculture differed from the Asians and the money laundering considered by "Isfahan Jurisprudence" and none of the urban houses of the Mongol or Timurid era were similar to the management of the Qajar houses or the management Was it not the concept of the religious administration of the cities of the Qajar period, that the rights of the 31 ethnic groups of the province, Turks, Kurds, and Baloch, would be oppressed in favor of the "Qajar noble class" and religious interpretation? And if Khwaja Nizam al-Mulk Tusi, who was the prime minister of the Seljuk era, or "he was a political jurist" They used to have a division in Zanjan, and the same people, with the help of Khwaja Nizam al-Mulk, the Seljuk dynasty, had laid the foundation of the Sarnati mosque in the east of Zanjan, or they had laid the foundation of the Jame Mosque, the Seljuk Qaysariyya, and the Dar al-Hokuma of Zanjan, which was also the place of their rule, and the remains of the former Sassanid fortress, which was repaired They had made the desert behind Kohandajmzbor a traditional bazaar, or they had turned it into a "roofed and safe bazaar" with the benevolent religious thought of Nizam al-Mulk, or they had made it a "roofed and safe bazaar" for urban shopping, and they had made it so that caravans passing through Zanjan would be safe, or at least below A roof and a closed door of the caravanserai are sleeping! Or their property should not be looted at night by thieves! Or they can drink from our water tank in the urban caravanserai! Rao elevated or kept them safe from abuse in urban governance, and instead of coercion in the cities, they turned into responsible and disciplined city managers, so the construction complex or a good urban settlement was left in Zanjan, and it is the result of this benevolent minister that Clavikho and seeing their good works He was surprised at the construction of the mosque and caravanserai in Zanjan, but what was the result of the benevolence of Isfahan jurisprudence or the Marvi Qajar school in Tehran? And it was only the creation of English jurisprudence in the said schools that the people of Zanjan were killed, or it was only the usurpation of the endowments of the mosques of Zanjan and selling them for the benefit of the drinking of Qajar priests, or the killing of 23 thousand innocent people was Zanjan, and they also called it "Qajar Shia jurisprudence" because of their cleverness, while in the jurisprudence of Imams Shia and usurpation is usurpation and usurpation of endowments or eating people's property is also forbidden according to the verses of the Qur'an, and deriving religious rules from the texts of the Qur'an does not make a difference between Shia or Sunni jurisprudence! And the implementation or non-implementation of Quranic verses is not discussed, or is it not discussed by a government and its employees? There are only marginal disputes in the approximation of religions, but Nizam al-Mulk believed that if the Seljuq king and his urban rulers and Shafi'i jurisprudence did not implement military schools and only "religious jurisprudence, they will use their shamanism in Iranian cities and other countries!" The Shari'ah that "Kelini" did and gave legitimacy to the "personal passions of the Shahs of Al-Buyeh" and to the detriment of the people and the wealth of Kiri Al-Buyeh, or called "the assignment of public representation to "Shah Azdal-Dulah of Al-Buyeh" They were not in charge of the cities, but they did not have proper training, and in addition, the Shafi'i jurisprudence or the former Hanafi jurisprudence and the same gave correct financial control to the city rulers, or after receiving the verdict of the muhtasib or the city charge and the administration of trade contracts or market trade, it was not destroyed, so this is a wrong view. Isfahan province and commercial verses of the Quran, did it violate the verses of the Quran on endowment or malamalati, or did it violate the verses of the Quran on renting and owning land, and it was only promoted in the jurisprudence of the religious schools of Isfahan, which have no answer to them and to any Iranian people? Or they do not find out that this type of jurisprudence was invented by Isfahan mosques and in which surah of the Qur'an is there, which was given in the mosques of Isfahan and culturally, while the sociology of the political jurisprudence of Khwaja Nizam al-Mulk and the understanding of the relationship between "religionists and government officials" But it is different from the jurisprudence of Khwaja Nizam al-Mulk, whose tomb in Isfahan is still not paid attention to by anyone, or no one asks why Nizam al-Mullam built the Seljuq mosque or the Seljuq bazaar in Isfahan? And why did he build Vanishabur and Marura? Or why did he waste thirty years of his chancellorship during the reign of El Arslan and Malik Shah Seljuk so that the caravans in Iranian cities would have a safe place to stay? And on the contrary, everyone praises Amir Kabir, who built everything that Nizam al-Mulk established, and destroyed it with the fatwa of the Sheikhs of Isfahan, while the chancellorship of Amir al-Mulk and Nizam al-Mulk are not comparable to each other. The death of English Captain Lindsay, Captain Christie, and English Major Campbell, who brought his father Muhammad Shah Qajar to the royal power with English artillery and against his opponents, and Amir Kabir also became the Amir Nizam before he became the Prime Minister and colluded with England.

تاریخ محلات زنجان واز عصر اشکانی وتا محلات تخریبی عصر امیر کبیر ( بخش اول ) دکتر محمد خالقی مقدم

تاریخ محلات زنجان واز عصر اشکانی

وتا محلات تخریبی عصر امیر کبیر

( بخش اول )

مشکلات سرمایه داری اسلامی ودر جوامع شهری آسیا

از : دکتر محمد خالقی مقدم

تخصص : جامعه شناس شهری

وآری قدمت تاریخی محلات قدیمی شهر زنجان وبرمبنای اسنادومدارک تاریخی مستند وبه چند هزار سال قبل می رسد ویا حتی به نقل تاریخ ومثلا به دوره اشکانی وماد ها می رسدکه در آن دوره تاریخی ،زنجان وتنها یک "محله قریه گونه" در لبه زنجانرود دوران مادها وجود داشته ولی محله های دیگرزنجان وبعد ها ودرادوار تاریخهای بعدی و در دولت های مختلف بعدی شکل گرفته اند ولی شهر شدن زنجان و تنها زمانی می باشد که "اردشیر بابکان ساسانی" وقدرت را بدست گرفت و"دولت اشکانیان" را ساقط کردکه تنهادر"دولت ساسانی " دوقریه زنجان بودکه در لبه روخانه زنجانرود قرار داشت که "دولت ماد" آن یکی ویا دو قریه را اداره می کرد ویا "مالیات زراعی" از آن می گرفت ولی در آغاز دوره اشکانی وجود دو قریه زنجانی ودر لبه روخانه زنجانرود وبالای راه آهن زنجان حتمی است که در صدسال اخیر وبا خشکاندن زمینهای کشاورزی این دو قریه اشکانی کشیده اند وتا اینکه اردشیر بابکان ساسانی وسعی کرد که در یک نقطه استراتژیک وکناره زنجانرود وپایه و"هسته اولیه شهرشدن زنجان "را بگذارد وقبل از آن دوران وزنجان تنها یک ویا دو قریه کشاورزی خیز کوچک بود ویا قریه مالیات دهنده به "دولت ماد" ویا به" دولت اشکانی" بود که سندمستند "شهر شدن آن هم ودردوران ساسانی" وهمان اسناد تاریخ نزهت القلوب ویا سند تاریخی کتاب فتوح البلدان والفتوح وغیره می باشد ومکان ومحله شهری قدیمی شهر زنجان هم ودر دوران 700ساله دولت اشکانی نیز ویا در دوران دولت 420 ساله دولت زرتشتی ساسانی هم وتنها دو محله جنوبی شهر زنجان ومستقر در بالای دو تپه اش ودر دو طرف جنوب خیابان سعدی واقع بود واز همان دوران تاریخی که دو محله زرتشتی مزبور وچسبیده به لبه بستر زنجان رود شکل گرفته بود واولن محلات زنجان هستند که سکنه زرتشتی مقیم همان دو محله زنجان هم ودر لبه زنجانرودوکشاورزی اولیه داشتند ومثل امروز وحرفه دیگری وبلد نبودند !ویامحلات اولیه شهری زنجان و در مکانی بود که با یک پیچ دره ایزنجانرود واز کنار کهندژ ساسانی می گذشت ودارای مختصاتی بود که رود خانه زنجان رود ودر این مکان قرار داشت ویا وِیژگی جغرافیایی دو محله شهری قدیمی زنجان بودوبعدا محلات دیگر شهری زنجان هم وبه آن "دومحله قدیمی زنجان "افزوده شد ندوامروزه 40 الی 50 محله دارد ویا دراین نقطه جغرافیایی بود که با لبه رودخانه زنجانرود همراه مماس بود ونیز با یک فرورفتگی صخره ای ودر دو تپه صخره ای داشت ویا واقع درلبه کنار رودخانه وبا گودی بستررودو لبه رود خانه بود وراه آهن زنجان نیز ودر صدسال اخیر شکل گرفته ویا در بسترخشک شده همان رودخانه زنجانرود ودر ناحیه نسبتا گود نسبت به شهر ساخته شده است وبعلاوه بستر رودخانه هم ودوباره ودرناحیه "مالدره"غرب شهر ودوباره گودترمی شود وحال ویژه ای به محل اولیه استقرار مکانی زنجان می دهد ولذا در این "نقطه جغرافیای حساس" می باشد که کهندژ قدیمی دوهزار ساله ساسانی شکل می گیرد وتا سال 1318 شمسی وادامه می یابد که اکنون هم وبقایاویا آثار این مکان وکهندژ خراب شده آن ودر ناحیه شمال غربی میدان راه آهن معاصروهنوز می باشد که اسناد ومدارک مختلف ومستند دوره های تاریخی این قدمت بنای مزبور را ونشان می دهد ویا قدمت شهری دومحله شهری جنوب زنجان را وبیان می کند! وبعلاوه در این نقطه جغرافیایی زنجان وبستر رودخانه زنجانرود شکل خاص داشت که لبه دیواره ای داشت که از دیوار صخره ای آن تپه ها وحداقل دو چشمه جوشان بیرون می زد وچشمه اختصاصی آن دو دهکده عصر ماد ویا قریه عصر اشکانی را بوجود می آوردکه بعدا محلات دیگر زنجان هم وبه آن دومحله قدیمی زنجان ودر این 2700سال افزوده شدند وآب این دو چشمه تاریخی هم پس از آبیاری اراضی جالیز کاری سکنه دوقریه ساسانی واشکانی مزبور ودر جنوب خیابان سعدی کنونی زنجان وبه رودخانه زنجان رود می پیوست ونیز دردوسوی همین قسمت دره زنجانرودهم وچند چشمه ای جوشان دیگرهم وجود داشت ویا ازپائین دیواره صخره های پائین دو دهکده تپه ای زنجان بیرون می زد ویا در اطراف دو محله قدیمی جنوب شهر زنجان وهمان دو چشمه ها بیرون می زد وبه وسعت آبیاری اراضی تحت کشت سکنه دو محله مزبور می افزود ویا درقسمت جانبی اراضی حاشیه رودخانه زنجان رود می افزود وسپس آبهای اضافی اش و به زنچانرود می ریخت وهمانطوریکه هر قریه ایرانی هم ویک ویا دو چشمه اختصاصی دارد ویا یک قنات وبرای آب شرب سکنه روستا وزراعتش دارد وهمین دو قریه تاریخی زنجان عصر ماد هم ودو "چشمه جوشان اصلی داشت ویکی بنام چشمه باغ خانلق"وبا دهنه گشاد در جنوب غربی خیابان سعدی زنجان بود که مصارف شرب دهکده ویاآب کشاورزی خانه های تپه نشین همان محله تپه های آن دو ناحیه را ودر غرب میدان راه آهن را هم تامین می نمو د و"چشمه جوشان دیگری" هم ودر قریه همجوارش بود وچشمه جوشانی وبنام" گل حاج علی" بود که مصارف آبی خانه های های تپه ای ویادر محله تاریخی بالای کاروانسری سنگی صفوی را وتامین می کرد ویا در محله تپه ای شرق خیابان سعدی را ودر دوران مادها وتامین آبیاری و یا تامین زراعی اولیه می دادوبه نقل ص 2064کتاب مرات البلدان و"اقوام مادها" از نزاد یافث بن نوح بودند ودر منابع دیگر امده است که یافث نیز ترک بود و"زرتشت "نیز یکی از پیامبران "یافث بن نوح "بود که در "گنجه آذربایجان "بدنیا آمده بود ودر کنار دریاچه ارومیه هم وفات یافته بودواولین محله زنجان هم ویکی از تیره های کوچک"اقوام ماد" بزرگ بودندکه مرکزشان در هکمتانه بود وهمچنین دو قریه کشاورزی خیز ویا زرتشتی نشین شرق وغرب میدان راه آهن زنجان هم و"تاریخ محله شهری ثانوی" دارد و"قریه اولیه ودر جنوب زنجان "وتاریخ قریه اش وحدود 2700 سال قدمت دارد که یک روستای باستانی ومتعلق به "عصر ماد"می باشد که "قدیمی ترین محله زنجان" می باشد ویا "اولین ترین محله شهری زنجان" می باشدکه دولتشان در 2700قبل بود بعدا محلات دیگرزنجان هم به آن پیوسته اند واین محله قدیمی زنجان وبرروی تپه های کناره رود خانه زنجان قرار گرفته بود وبا با خانه های زاغه نشینی ومتعلق به "عصر ماد" می باشد که با کشیدن خیابان خیام ویا با تاسیسات جدیدشهری اش ودردوران جمهوری اسلامی ومقدار زیادی از تپه باستانی آن خراشیده شده ویا با لودرهای ماشین وخراشیده شده وبرخی ادارت ویا شرکتهای صنعتی در اراضی خاکبرداری شده آن وبعد از جمهوری اسلامی شکل گرفته ولی سکنه سابق وباستانی آن ومالیات زراعی خود را ودر کناره زنجانرود خود و در 2700قبل وتنها به "دولت مادبزرگ " می دادند ویا به محصلان مالیانی در شهر هگمتانه ماد ( وهمدان کنونی می پرداختند ) ولذا تا صدسال قبل هم و"دروازه همدان" زنجان نیز و در آن محله قدیمی زنجان بود ویا "دروازه هکمتانه زنجان" هم ودر جنب این محله شهری قدیمی زنجان بود ولذا تخمین عمرمحله اش و به 2700 سال قبل می رسد ویا اولین محله شهری زنجان می باشد که "سکنه زرتشتی نشین" داشت که قبلا آداب ورسوم نماز ویا روزه گرفتن ویا نحوه ازدواج ویا نحوه مالیات زراعی سکنه خودش را وبراساس فقه بخش کتاب "زنداوستا " انجام می دادند ویا مالیات زراعی قریه خود را وبرمبنای "فقه اوستا" به حاکمان "ماد بزرگ همدان "می دادند وبعلاوه "آتشکده زند اوستا" هم ودروسط روستای تپه ای آن محله بود وبهمین دلیل هم نام قریه زراعی خود راو در آن دوران تاریخی و"قریه زند" نامیده بودند وهمانطوریکه عنوان برخی از روستاهای لبه رودخانه زنجانرودوقریه زند نام نهاده بودند ونام "زندیجان رود"واز نام این قریه باستانی اخذ شده است وامروزه در کنار ان رودخانه وروستاهای دیگری بنام "روستای کوشکن" ویا "روستای بناب " ودر حاشیه همین زنجان رود ودر مسیر این رودخانه تاریخی قرار دارند ولی تنها نام این دوروستای تاریحی" زند وپازند" ومزین بنام این رودخانه وشهرزنجان می باشند وبعلاوه دو چشمه این دو روستای تاریخی زنجان هم واخیرا وبا حفر چاههای عمیق ویا با دستکاری دهنه اش وخشکیده شده است ویا با خیابانکشی بوسیله شهر داری ودر سالهای اخیرو خشک شده است ولی در اواخر دوره پهلوی وهمه مردم شهر زنجان وجوشش آبدهی کثیر آنرا ودیده بودند وبعلاوه تاریخ "قدمت دومین محله زرتشتی" نشین قدیمی زنجان هم ودر غرب خیابان سعدی جنوبی می باشد که یک محله قدیمی دیگرزنجان وچسبیده به قریه اول می باشد که با یک رشته خانه های تپهای و"دره کوچک وسط آن دو واین دوقریه از همدیگر جدامی شدند وهمچنین عمر قریه کشاورزی قدیمی دو م نیز وزیاد می باشد و همگی در خانه های تپه ای جنوب شهرودر مرز زنجانرودزندگی می کردند وعمر این قریه هم به دوره 2400سال قبل می رسد ویا به دوره (ماد آتروپاتن ویا ماد کوچک وماد آتروپاتکان)می رسد که لقب (ماد آذربایجان ) می رسد ولغت آتروپاتکان هم ونام "سردار آترو پات) می باشد که یک سردار نظامی داریوش سوم هخامنشی وبعد از غلبه اسکند قیام کرد وبه نقل کتاب سفرنامه کلاویخو وداریوش سوم هخامنشی نیز ودر فرار از دست اسکندر مقدونی ودر این محله باستانی زند زنجان وچند روزی آسودهبود ویا در خانه کدخدای آن قریه روستایی باستانی " زند" وچند روزی اسکان یافته بود وسردار وی نیز بنام "آتروپات" بود وبعدا با اسکندر مقدونی درافتاد وبرای بیرون کردن سربازان اسکندر وازاین ناحیه ایران ومقر حکومت خود را وازشهر هگمتانه "ماد بزرگ" واز همدان بیرون برد وبه مقر" کوهستانی شهر تخت سلیمان"غرب زنجان وانتقال داد ! که آنرا" پایتخت "ماد کوچک آتروپاتکان"می نامیدندو"لغت آذربایجان واز آن دوره تاریخی "سردار آتروپات "پیدا شدکه مرکز حکرانی خودش را در تخت سلیمان قرار داد کشهر قدیمی ودر غرب ماهنشان زنجان وبربالای کوه بلقیس انگوران زنجان می باشد واز نظر جغرافیایی هم وجزو میراث فرهنگی استان زنجان می باشد وزیرا از شهر اورمیه بسیاردور می باشد ولی در دوره رضا شاه پهلوی وبه "اداره میراث فرهنگی ارومیه "داده شد وتا دوران سلجوقیان ترک و"تخت سلیمان" ومرکز "آذربایجان اولیه " بود که پایه گذار آن "لفظ آذربایجان" هم وهمان (سردار اتروپات)بود ویا بنیانگذار "ماد کوچک" بود که بعدا سردار آذر بایجانی مزبور واطاعت دولت اشکانیان را پذیرفت ویکی از سرداران نظامی انان شد ودر ابتدای دولت اشکانی هم و"خوره اذربایجان اشکانی را وپایه ریزی کرد که دوقریه کشاورزی جنوب زنجان وهم وجزو مالیات دهنده های زراعی آن "مرکز" بودند ومالیات زراعی قریه خود را وبه تخت سلیمان می فرستدند که در آن دوران وبجای "تبریز" وهمان "تخت سلیمان" وپایتخت آذربایجان بود ویا مرکز "آتروپاتکان" بود که مالیات می دادند و"دروازه تخت سلیمان "زنجان هم ودرناحیه غرب قریه دوم زرتشتی نشین بود که تقریبا در جنوب خیابان فردوسی کنونی بود " ودر آغاز دوره اشکانی هم ومردم دوروستای بالای زنجانرودنیز ومالیات زراعی وکشاورزی کشت خود را ودر اراضی جنوب راه آهن و به تخت سلیمان آذربایجان می فرستادند ونیز درابتدای حکومت اشکانیان هم و(سر دار اتروپات) ویکی از سرداران اشکانی "گردید وآنگاه اصلاحاتی در مالیات گیری ویا در خراج کتاب اوستا انجام دادکه تعلیمات آنرا و" بخش پازند اوستا "می نامیدند وبهمین دلیل هم وسکنه روستایی قریه دوم غرب میدان راه آهن نیز وخودشان را "قریه پا زند"نامگذاری کردند وزیرا مالیات زراعت قریه خود را ودرلبه کشتزارمزبور ومتصل به زنجانرودویا با "اب چشمه باغ خانلق" وبا "رسوم پازند اوستا" انجام می دادند ولذا نام قریه خود را هم و"قریه پا زند "نامیده بودند واین باروبجای همدان ومالیات زراعی کشتزارهای لبه آب زنجانرود خود را وبه "حاکمان اشکانی مستقر درشهر تخت سلیمان می فرستادند وبهمین دلیل هم و نام قریه ویا آتشکده روستایی خود را و"قریه پازنداوستا " نام نهاده بودند وتا اینکه اردشیر بابکان پیدا شد ویا اولین شاه ساسانی که اشکانی ها را "برانداخت "ویا به نقل منابع مستند تاریخی ودرحدود 1960 سال قبل و"قلعه نظامی کهندژ ساسانی زنجان "را ساخت که به نقل حمدالله مستوفی 10000گام مساحت آنست ودر پائین کوچه عطارد زنجان وتا لبه آخر خیابان خیام بود ومساحت بزرگ وبا چند حیاط تمرین نظامی سربازان وانبار جنگ ابزارها داشت ویا اردشیر بابکان ودر وسط این دو قریه قدیمی کشاورزی خیززنجان بنا نهاده بود ویا در میان دو محله قدیمی زنجان ساخت ویا در بین دو روستای سابق زنجان ساخت وبا این عمل خودش هم وآن دومحله درهم ادغام کرد که عمر روستای زرتشتی ناحیه غرب میدان آهن زنجان وقبلا 2700سال عمر سالیانه "عصر مادی" دارد ولی عمر روستای زرتشتی نشین دوم دوره اشکانی زنجان هم ودر غرب میدان راه آهن زنجان نیز وعمرمحله ای وعمر 2400 ساله دارد وبعلاوه عمر قلعه نظامی کهندژ ساخته اردشیر بابکان هم ودروسط این دو قریه کشاورزی نیز وعمر 1960 سالهدارد ویا در محل میدان کنونی راه آهن زنجان و عمر 1960 ساله داردویک قلعه باستانی نظامی مهم ودر مسیر انواع کاروانهای تجاری شرق وغرب بود که استحکام زیاد داشت و تا 170 سال قبل هم خراب نشده بود وبعلاوه در دوره های تارخی مختلف هم تعمیروبازسازی شدهبود ولذا محل حکومت حاکمان عصرهای مختلف ونظامیان 56 "دولت قدیمی ایران" بود وبا شمشیر ویا با وسایل منجنیق قدیمی وقابل خراب شدن نبود! وتنها با توپهای سنگین انگلیسی امیر کبیرودر 170 سال قبل خراب شد ویا در ابتدای عصر ناصری فروریخت که 9 ماه تمام واین قلعه را وتوپ باران می کردندکه مردم شهرزنجان وآنرا سنگر دسته جمعی حفاظت جان خود کرده بودند وبعلاوه در حنگ جهانی دوم هم هواپیماهای روسی وبخشی از بقایای آنر خرابتر کردند وتا محوطه با وسعت راه آهن زنجان وبرای تدارکات حمل 140 هزار ماشین انتقالی باشدویا مکان ذخیره توپ وآذوقه ویا مهمات به روسیه باشد که انگلیسها وامریکایی ها به روسیه می دادند ویا از راه آهن زنجان به روسیه می فرستادند وتا دربرابر ارتش آلمان سقوط نکندو بازبشتر از گذشته تخریبتر شد ولی هنوزبازهم امروزه وبرخی آثار قدیمی آن وقابل رویت می باشد که حیاط چند "گاراژ انست که قبلا محوطه استقرار سربازان ساسانیبود ویا محل حجره های خوابگاهی سربازان آنان وانبار اسلحه وخزانه انها ودولتهای بعدی بود ویا یک تپه بلند تر ودر وسط آن قلعه بود که مقر نشیمن حکمروایان ویا محل نظاره گری به بیرون وپائیدن دشمن بود وبعلاوه با دهنه یک چاه قدیمی که به چشمه گذرگاهی زیر ان تپه وصل می شد که مجرای گذر چشمه باغ خانلق وصل می شد وتا در هنگام محاصره دشمن وبا دلو وسطل وآب چاهبکشند ویا برای سربازان ودر درون قلعه اب بکشند ویا چند محوطه آسیاب ساسانی ودر دیواره غربی همان قلعه ساسانی اردشیر بابکان بود ویا در غرب همان کهندژ بود که یک "آسیاب آب ساسانی وچندین محوطه انبار ذخیره آردهم ومتعلق به انبار غله روستای اطراف در آن بودکه از روستاها وبا خورجین حیوانات واز روی سه پل ساسانی زنجانرود گذشته وبه اسیاب مزبور وبرای آرد کردن می آوردندولی همان اسیاب ساسانی هم ودراواخر عهد پهلوی ودر محوطه مزبور ودر میدانچه کاروانسری پاشاوآسیاب وی لقب گرفته بود وبا یک مجری سراشیبی آب چشمه خانلق ووارد آب "ّآسیاب ساسانی "شده وبا فشار وگردونه چوبی آنرا می چرخانید وهمان قلعه ساسانی واز نظر زیبایی قشنگتر از قلعه فلک الافلاک خرم آباد ویا ارگ بم وارگ کریم خانی شیراز ویا ارگ طبرک اصفهان بود ویا یا زیباتر از آسیاب آبی خوانسار بود ولی امروزه واغلب مخروبه شده است وبعلاوه از نظر ادوار تارخی ومذهب نظامیان وکارمندان مالیاتی وکاتبان مستقردر همان "قلعه ساخته اردشیر بابکان "هم و"مذهب پازند اوستا "داشتند ولذا اردشیر بابکان ساسانی وبا بنیان نهادن قلعه نظامی مزبور ودر بین دو محله قدیمی زنجان اقدام خاصی کرد ویا با تاسیس قلعه دولتی خودش ودر وسط این دو قریه قدیمی کشاورزی خیز زنجان وآنها را واز مرحله قریه کشاورزی محض بیرون آورده وبه"مرحله دو محله شهری زرتشتی نشین" وارد نمود! وزنجان بعد از ان تاریخ وارد "مرحله مدنیت شهری" شد وچونکه نام هر دو قریه هم "زند وپازند" بود ویا در لبه رود خانه زنجانرود وچنین عنوانی داشتند! ولذا نام این دو روستا بهانه شد که بعد از آن تاریخ واین شهررا و"زندیگان" نامیدند ! ویا با دو محله زرتشتی نشین دوران 420 ساله دوران ساسانی خودش و آنرا " زندیگان " می نامیدند که بعدا وبه "واژه زندیجان وزنجان" تبدیل گردید وزنجان هم وتاعصر ظهور اسلام وتنها یک شهر دو محله ای وکوچک بود وزیرا عرض دو محله شهری مزبورواندک بود ویا در جنوب خیابان سعدی جنوبی وبه اندازه مساحت 15 مغازه عرض داشت ولی طول درازی همان دو محله زرتشتی نشین غرب وشرق کهندژ دوران ساسانی هم وطولانی بود! ویا در بالای زنجانرود وازجنوب خیابان سعدی وتا جنوب خیابان فردوسی زنجان ودرازا داشت و"محله دیگر هم "واز جنوب خیایان سعدی وتا جنوب خیابان صدر جهان بودویا در دوطرف میدان راه آهن ودرازی محله ای داشت ویا در مسیر خیابان خیام داشت که دو شهرک دراز ساسانی بودند ولی هر دو محله و جمعیت اندکی داشتند ویا دردوران 420 ساله ساسانی وجمعیت کمی داشتند ولی "کارکرد قلعه نظامی آن "ودر تحولات منطقه زیاد بود وهمچنین عر ض وطول دو محله شهری عصر ساسانی زنجان هم ویا "محلات دوقلو و درازگونه آن شهر ساسانی" وبا عرض کم 50 متری محلاتش ویا با درازی 700 متری طولی که داشت واز درون آن دو محله ساسانی هم ویک "کوچه دراز قدیمی پیچ در پیچ" می گذشت ویاگذر کاه محله ای وبا پیچ وتابهای متعدد وسراسری بود که ساختار شهری دو محله ا ی ساسانی زنجان را نشان می دارد وبافت معماری اش یک نوع مدل روستا – شهر بود وبعلاوه استقرار خانه های زاغه ای ویا تپه ای کوچک اش ویا خانه های کوچکش وبا پستی وبلندی تپه ای کوچه دراز دومحله قدیمی زرتشتی نشین زنجان وچنین وضعیتی را داشت ویا دردوران ساسانی واز آن ناحیه و یک شهر کشاورزی خیزوبا 9 کوچه پلکانی ساخته بود و9 کوچه رو به پائین ان هم و معبرهای پلکانی بود وبطرف رودخانه زنجانرودواراضی کشاورزی اش باز میشد ویا بطرف "کرت های کشاورزی"حاشیه رودخانه پائین می رفت ونظیر "آبادی ماسوله" یک "شهرک ساسانی پلکانی" بود وبه جالیز کاری آن کرتهای کشاورزی باز می شد ویا نظیر یک "روستای بزرگ کنار قزل اوزن بود" ولی ساختاری معماری اش وبزرگتر از مدل روستاهای طارم ودر کناره قزل اوزن بود ودر عین حال و"مرکزیت سیاسی همه آن روستا های طارم ویا دهات ماهنشان راهم وبعهده خود داشت وبعلاوه استقرارش برروی دو تپه درازو دیواره دارودر لبه رودخانه زنجانرودویک نوع ساختار کالبد اولیه آنرا ومعماری اولیه اش را ومتمایز کرده بود و فرصتی بود که سیل گیری ویا حفاظت قلعه حکومتی کهندژ قلعه راحفظ می کرد هم ویا بعهده می گرفت ویا"حفاظت آبرسانی" با دوچشمه نموده ویا "حفاظت آبریزی " وبا لبه صخرهای دو آبادی زرتشتی نشین قدیمی رامی نمود ویا ازطغیان سیل زنجانرود و مصون می کرد که در ایام بهاروسیل فراوان واز دشتهای فوقانی زنجانرود وجاری می شد ویا از وسط تپه های اطراف زنجانرود جاری شده ویااز شیبهاوشیارهای متعدد وکثیر آن مجرا جاری می شد ومقادیر زیادی سیل جاری می گشت ووارد بستر رودخانه در مکان تنگه زنجان ومالدره کنره ان می شد وفشار بطرف تنگه باریک لبه زنجان می آورد ویا در مسیر 25 کیلومتری آن رود واز ابتدای مسیرش وتاآستانه دیواره صخره ای زنجان ودر ناحیه دو قریه جنوبی زنجان وجاری می شدندولی آسیبی به خانه ها ویا به قلعه نظامی شهر نمی رساندند ونیز در گذشته هم دروازه غربی محله زرتشتی نشین غربی زنجان ویک "دوازه تخت سیلمان" ودر محل کنونی "دروازه قلتوق" وجنوب خیابان فردوسی بود که امروزه مدخل پله ای کوچه سید ستار نامیده میشود وبعلاوه دروازه محله شرقی شهرزنجان هم ویا محله دراز گونه شرقی شهر هم و "دروازه همدان" بود ویا "دروازه هکمتانه بود وبعلاوه همان دیواره صخره ای وقلعه میانی آن هم وبا خندق پشتش وهمین ناحیه شهری ویا خانه های دو آبادی زرتشتی نشین سابق را ومصون از سیلاب وحمله دشمن در کشتزارهای پراب می نمود و بعلاوه برای ورودسکنه کشاورزش به بسترجالیز کاری رودخانه هم ویا جهت کشاورزی خودشان وحداقل 9 کوچه پلکانی داشتند وساختاری نظیر ماسوله داشت وبعلاوه در دوران سلجوقی هم ودر مابین سالهای 434 والی 455هجری ویا در بالای این کهندژ ساسانی وسه کوچه "ال شکل " مانندکشیده شد وبه دو میدان ساخته بازارآهنگران سلجوقی زنجان وصل گردیدودو مسجد صنفی مسگران ویا یک مسجدصنفی "کوزه گران وسفالسازان ویک مسجد صنفی اهنگران ودومسجد صنفی زرگران وشال بافان ویک مسجد جمعه هم در بلای همان کهندز ساسانی ساختند وبعلاوه دو کوچه ال مانند دیگر هم واز ناحیه "دروازه تخت سلیمان" زندیگان شروع شده وبه وسط بازار سلجوقی کشیدندکه درازی بازارسلجوقی آن محله جدید هم ودر ناحیه هموار غربی وشرقی بود وبرخلاف بستر" کوچه درازوپیچ در پیچ عصر ساسانی" واین بارودر مسیر هموارکوچه سلجوقی ومسیر راست وهموار بود که معبر بازار شرقی زنجان بود ویا در بالای کوچه ناهموارعصر ساسانی قرار داشت ویا در بستر هموار غربی وشرقی شهر واقع بود وتوسط سلجوقیان طراحی گردیده بود ودر جنوب همان کهندژ هم وامروزه وخیابا ن خیام زنجان را کشیده اند که ماشینهای عبوری همه استانها وقطارها ی استانها وکشورهای واتوبوسها از ان خط دره تنگ زنجانرود می گذرد وبرخلاف گذشته که همه کاروانهای شتری مجبوربودند و برای اسکان وخرید وارد شهر بشود وولی امروزه با عملکرد میران ناشی واز بستر خشک شده زنجان رود وبا سرعت گذشته وبا کشیدن این سه اتوبان شوسه ویا راه اهن ویا اتوبان ماشیهای شخصی وهمگی در بستر زنجانرودبسرعت گذشته ویا همه ماشیهاوقطارهای عبوری ودر عبور از آن تنگه زنجانرود وامکانات مجموعه بازار سنتی گذشته زنجان را ازبین برده اند وبراقتصاد شهر وبازا سنتی ان وودر سی سال اخیر وتاثیر ناروا داشته وفقط بوق قطار ویا آژیرتریلی واتوبوس و ماشین شخصی شنیدهمی شودویا در معبر زنجانرود شنیده می شود واشتباه استانداران بی تجربه خمسه معاصر را نشان می دهد ودر حالیکه کارکرد دولت های سابق وبرخلاف روش انان ودر اشتغان این شهر تجاری مهم بود ویادر تبدیا خرابه های آن کهندژساسانی ومجموعه بازار سنتی زنجان وتاثیر معکوس در عمران ورشد تجارت وبازار قدیمی شهرواشتغال جوانانش دارد وباید افزود که خرابه هایش در زمان پهلوی و "کولوگ سردار"گفته می شد (ویا خرابه های سردار ذوالفقارخان )می گفتند وبعلاوه در دوره پهلوی هم ویا در ایام افطارهای رمضان نیز و توپ درخرابه های آنجا شلیک می کردند وهمچنین در جنوب آن ناحیه هم ودهنه "چشمه بزرگ آب "بود واز زیر کهندژ ساسانی خارج می شد وآنرا( باغ خان لوق) می گفتند ویا "باغ خانهای حاکم بر زنجان" می نامیدند ومحل سبزی کاری سکنه شهر بود واکنون محل دهنه چشمه بزرگ آنرا و بسته اند وقبلا به زنجان رود می ریخت وبعلاوه در دوره ساسانی نیز ومجرایی از آن چشمه به "آسیاب ساسانی" محله های زرتشتی نشین وصل کرده بودند که" محل آسیاب" اش و در بالای کاروانسرای پاشا خان بود وتا 40 سال قبل هم وفعال بودوبرخی هم ودر آب اضافی آن چشمه وخامه رنگرزی وفرشهای خود رادر عهد سلجوقی می شستندودر کاروانسرهای عهد سلجوقی بازار می فروختند ونیز در دو طرف این دو چشمه بزر گ عصر ساسانی هم و "کاریز حیدر"در شرق شهرک ساسانی قرار داشت که مزارع زرتشتیان رارونق می داد ویا با رونق تر آبیاری می نمود وبعلاوه "کاریز و"چشمه قره بولاغ" ویا "چشمه توپ اغاج" هم ودر غربش"وابیاری مزارعش را بهتر می نمود وبه جالیز های کشاورزی بالای زنجان رود ورونق ابیاری می داد که هرپنج چشمه ویا کاریزمزبور هم ونهایتا به دره زنجانرود می ریختند وبعلاوه اردشیر بابکان هم ودر ساخت کهندژ مزبورو"سیاست خاصی "داشت و"دولت های بعدی ایران "هم در حفظ وتوسعه مجموطه بازار سنتی زنجان" ویا "سیاست تخریب اشتغال سکنه اش "را ودنبال ننمودند واز مشاوران خودش و ونظر خواهی ویژه کرده بود ولذا نهایتا مکان کهندژ را وبربالای هما ن چشمه استراتژیک ساخته بود وزیراگر صد سال هم و محاصره می شدند ویا محاصره نظامی قلعه کهندژ انجام می گرفت ولی نظامیان همان قلعه ویا سکنه دو محله شهری وهمچنان وهمچنان آب زلال وگوارا داشتندکه از اب چشمه زیر خاک بود واب آلوده رودخانه را نمی اشامیدند وبعلا وه هر کاروان تجاری عبوری هم ومجبور بود که از مسیر وکناره آن دو چشمه وحتما گذشته ویا در پیچ یکرشته دره های تنگ زنجانرود گذشته ویا میان دو رشته تپه ها گذشته ویا کاروان تجاری ویا کاروان نظامی خود راو عبور داده وآنگاه ضمن خوردن آب آشامیدنی وتامین اذوقه ومیوه خود که از دهات فراون طارم می اوردند خودودر مسیر ومجرای تنگ مزبور ومالیات تجاری کاروان خودشان را هم وبه سربازان ساسانی بدهند وامروزه بخشی از خرابه ها وبقایای کهندژ مزبورودر روبروی اداره اوقاف زنجان می باشد که زمانی کاروانسرای سنگی هم "دوران شاه عباس دوم" بود که در روبروی آن دژ قدیمی ساسانی ساخته بودند که کاروانهای اروپا وبه اصفهان ودرمسیر آن کاروانسرای عباسی لبه زنجانرود حرکت کرده وکالا واز شتر پائین آورده که حیاط واتاقهای متعدد داشت وکهندژقبلی ساسانی هم ودر روبروی آن کاروانسرا ومقر "اقامت حاکمان صفوی "شده بود که امروزه چند تکه مختلف شده است وبخشی به ساختمان "رستوان سنتی" صفویه در خیابان خیام تبدیل شده و وبخشی از کاروانسرای مزبور هم وبه "اداره اوقاف شهر" تبدیل شده وبخشی دیگرهم وبه "اداره کمیته امداد" تبدیل شده است وقبلا هم محل کهندژحکمرانی 230 ساله حاکمان صفوی ودر همان معبر زنجان بودویا در روبروی درب آن کاروانسراصفوی بود واز جمله آن حاکمان صفوی هم ویکی نیز و محل حکمرانی "آقا خان مقدم "بود که "خان طائفه مقدم "شهر مراغه بود ونیز اوو به نقل یکی از کتابهای تاریخ عصر صفوی و بخشی از طوایف مقدم مراغه را هم به زنجان وبعنوان سربازان خودش آورده بود وبه توصیه شاهان صفوی واز سربازان افشاری زنجان استفاده نمی کرد ولی همان تیره های قوم مقدم وبعد از صفویه ودر دهات شمال سلطانیه مستقر شدند

تاریخ محلات زنجان واز عصر ساسانی وتا محلات تخریبی عصر امیر کبیر ( بخش دوم ) دکتر محمد خالقی مقدم

تاریخ محلات زنجان واز عصر ساسانی

وتا محلات تخریبی عصر امیر کبیر

( بخش دوم )

مشکلات سرمایه داری اسلامی ودر جوامع شهری آسیا

از : دکتر محمد خالقی مقدم

تخصص : جامعه شناس شهری

وهمچنین در دوره صفویه وبه نقل کتاب دارالعرفان خمسه وشاه تهماسب صفوی نیز ودر انتهای خیابان فردوسی وجنب "دروازه گروس وبیجا ر کنونی زنجان" ویک "کاروانسری صفوی تهماسبی "ساخته بود که احتمالاامروزه به وسط خیابان فردوسی افتاده است و همچنین کهندژ مزبورمیدان راه آهن هم وبعد ازسقوط صفویه ویا در دوره حکومت نادرشاه ویا در ایام بعدی ومقر "حکمرانی خوانین چندگانه افشار" شد ونیز به نقل منابع تاریخی عهد زندیه وهمان محل حکمرانی حاکمان صفوی سابق وبعد از تشکیل دولت افشاریه ومقر خوانین افشاریه زنجان گردید وبعدا هم به محل حکمرانی "ذوالفقار خان افشارایرلو وعلیخان افشار زایر لو ویا عبدالله خان افشار اوصانلو وامان الله خان ادخلو افشار ونصراله خان افشارقره پشتلو وغیره تبدیل گشت وتا اینکه درعهد ناصری هم سکنه افشار طرفدار ملا محمد زنجانی ودر قلعه ساسانی مزبور وپناه گرفتند وبا خراب شدن "قلعه دارالحکومه افشاری در دوره امیر کبیر واین بار "دارالحکومه قاجاری" ودر سبزه میدان زنجان پا گرفت وحکومت بومی سکنه شهر نابود شد و"کارمندان وخویشاوندان ایل قاجار ودر 12 دیوان شهری زنجان واستخدام شدند ویا نام مسجد ها وکاروانسرهای قدیمی زنجان را بنام "تیره وطایفه قاجاری خود عوض کردند وودر جنب مسجد جمعه قاجاری زنجان آن ویا جنب قیصریه قاجاری وبا پول خزانه صد ساله سلطانیه و 67 مغازه قیصریه قاریه را ساختند ودر سال 1266 هم همه سکنه قدیمی زجان را از بین بردند وودر طی 50 سال عصر ناصری وفقط در زنجان خانوادهای قاجاری باقی مانده بودندوتا اقوام دیگر حومه شهروقصبه های اطراقش که به زنجان امدند ویا در 120 سال گذشته وارد شدند وهمه تاریخ گذشته 2700 ساله زنجان را فراموش کرده بودند وفقط با تابلوهای نصب شده خانواده قاجاری بردر ودیوار وکوچه ها ومسجدهای شهر و تفسیر تاریخی ویا تفسیر میراث فرهنگی می شدند ومردم معاصرش نمی دانستند که دراین شهرچه گذشته ویا در محلاتش چه گذشته است؟ و گزارشات تاریخی حداقل 20 سیاح اروپایی نشان می دهد که حداقل محلات زنجان و50 سال تمام وبعد از واقعه سال 1266 هجری ویران بود ویا سکنه قبلی اش کشته شده بودند وبعد از عصر مظفری ودو باره سکنه شهرهای اطراف ویا دهاتش به شهر کوچیده ودوباره محلات شهر وروئید ونیز اسناد تاریخی حاکی است که کهندژ ساسانی مزبور وبعداز گذشت 420 سال از عمرش وبمدت 250 سال محوطه حکمرانی خاندان بنی امیه وبنی عباس در زنجان شده بود وهمچنین بعد از سال 254 هجری هم ومقر حکومت حاکمان کوچک آل زیار وآل بویه وکاکویه وجستانیان بود ودراین قلعه ساسانی وسکونت سیاسی ونظامی کردند ویا در دوره سلجوقیان هم وتعمیر اساسی شد وبمدت 190 سال هم ومقر "حکمرانی والیان سلجوقی" شد ودر دوره مغول هم هرچندبازار وخانه های زنجان آسیب زیاد دید ولی بمدت 190 سال واغلب داروغه های مغولی ویا تیموری در آن قلعه ساسانی استقر ار داشتند وتا امنیت نعلبندی وابزار ویراق سازی اسبان کثیر جنگی مغولان ویاتیموریان نعلبندیشده ویا رکاب ویراق پیدابکنند ویا درپشت همان قلعه ساسانی واهنگران ماهرش واهن از "کوه دمیرلوی غرب زنجان اورده وشمشیروخنجر وچاقو وچارق سربازی برای سربازان مغول وتاتار بسازند ولذا در صدد نابودی کامل اشتغال شهرزنجان وهمچنان نبودند ویا دوبازار آهنگران زنجان ویا در در مغازه های کوچه آهنگری جنبی اش ودر پشت همان قلعه ساسانی مزبور وهمچنان ساماندهی برخی از اشتغالهاوانجام می شد وتا اینکه در دوره جهانشاه قراقویولو که وی ه از هفت ایلترک اذربایجان کمک گرفت وبازار محله پائین زنجان را ساخت وبمدت 50 سال فعال بود که صفویه بر سر کار امد وتا اینکه در دوره صفویه هم وبمدت 230 سال تمام ومقر حکمرانی حاکمان صفوی در زنجان بود وبعلاوه در سال 1135 هجری که آخرین فرماندار سلطان حسین صفوی واز زنجان فرار نمود ویا در برابر تهاجم ارتش عثمانی وقلعه ساسانی کهندژ زنجان را رها کرده وفرار کردکه مقر حکراندی و"استانداری صفویه درزنجان "بود واز سال 1135 هجری والی 1266هجری وقلعه ساسانی مزبور وبدست 7 خان افشاری افتاد که روسای طوایف افشاری دهات کل استان زنجان بودند ویا در مدت 130 سال وحداقل 12 "مسجد افشاری "جدید ودر زنجان ساخته بودند ویا چندی کاروانسرهای جدیدافشاری ساخته بودند ویا کاروانسراهای ویران وقدیمی سلجوقی زنجان را ونوسازی کرده بودند ویا "محلات جدید افشار نشین" دو طرف خیابان زینبیه راساخته بودند ویا بعد از فرار آخرین فرماندار صفویه ودر زنجان ساخته بودند وتا اینکه روسای طوایف افشار مزبور هم ودر جنگهای ایران روس وکشته شدند ومدت 11 ماه و 9 قلعه خوانین افشار زنجان وگلوله باران شد ویا محلات افشار نشین اطراف آن قلعه ها ویا کاروانسرهای مستقر دران محلات زنجان هم ومقر جان پناه زن وبچه و مردم طبقه پائین افشاری زنجان بود که دولت قاجاریه با آنان درگیر شد وفرضا "شاه قاجاری" ویا"امیر کبیر نخست وزیر قاجاری" ویا "امیراصلا خان قاجار"و حاکم قاجاری زنجان وِا چندامام جمعه قاجاری وشیخ الاسلام قاجاری شهر ویا روسای قاجاری حداقل 20 فوج نظامی قاجار وبا توپهایشان وبا آن 23 هزار مردم افشار زنجان درگیر جنگی شدند ونهایتا خانه هایشان را ودرعرض 11 ماه گلوله باران ویران کردند ویا تیرهای سقف آن خانه راهم بردند وان قلعه ساسانی را هم ویران کردند که بمدت 130 سال محل حکمرانی طوایف افشاری زنجان شده بود ویا بدست 8 الی 7 حاکم افشاری منطقه استان زنجان افتاده بود که بعد از فرار حاکم صفوی وحکام افشاری ودراین قلعه مستقر شدهبودند واز این قلعهزنجان وتدارکات ارتش نادری را تامین می کردند ویا ارسال نیروکرده یا آذوقه به ارتش نادر را وانجام می دادندونیز از ابتدای قدرت گیری نادرشاه افشار ودر درسال 1135هجری وتا ابتدای عصر ناصر الدین شاهادامه داشت وتا خراب شدنش در سال 1166 وبمدت 130 سال قلعه مزبور وهمچنان محل مقر حکمرانی 8 الی 7 خان بزرگ افشاری بود که امورات حکمرانی بومی چند منطقه افشار نشین پنج شهرستان افشار نشین زنجان را انجام می دادند ونظیر رتق وفتق امورات افشارهای طارم ویاافشارهای ابهر ویا افشارهای قیدار ویا خرقان وایجرود وماهنشان وغنی بیگلو وقره پشتلو وتکاب افشار را و انجام می دادند ویا بعنوان "دارالحکومه افشاری آنان "ومحسوب می شد وهمچنین در دوره زندیه وکریم خان زندهم ومقر ذوالفقارخان افشار را می خواست که تسخیر بکند که نتوانست که پدر بزر گ محمود خان ذوالفقاری بودولی تجمع اقوام افشار در زنجا ن ونگذاشت ویا قرار دادن زنجان وبعنوان "مرکز سیاسی قوم افشار" وبعد از قتل نادرشاه واتفاق افتاد واین امر در حالی بود که نادر شاه افشار ودر فتح اباد قوچان وارتش افشاری خودرا ویا ادولات نظامی خود را وآماده میکرد که بعد از فتح هندوستان وبه تسخیر چین ببرد که تازه به دست کمپانی هند شرقی افتاده بودولذا بدنبالش وتوطئه لازم و چیده شد واین بارو نادرشاه افشارقرخلو و بوسیله چهار محافظ خیمه اش وکشته شد ویکی از آنها هم وموسی خان افشار ایرلو طارمی بود( ماخذ آخرین صفحه کتاب علم آرای نادری ) که احتمالا وی علاوه از افسر نگهبان سراپرده اش وتوسط نادر شاه افشار وبعنوان اولین فرماندار افشاری زنجان وبعد از عصر صفویه نصب شده بود وبعلاوه همه فرزندان ویا نواده نادرشاه و نیز وبوسیله عادلشاه افشار برادر زاده اش وقتل عام شدند وبعلاوه برخی از سرانش هم واردوی نظامی وگنجهای متحرک نادر شاه را وغارت کرده وهمراه خود آوردند ولذا بعد از مرگ نادرشاه ودر فتح آباد قوچان مشهد وافراد ارتش افشاری بزرگ نادر وهمگی بدبخت وآواره شدند ولذا دسته جمعی تصمیم گرفتند که به زنجان آمده واین بار شهرزنجان را ومرکز قبیله افشارقرار دهند ویا بعد از 22 سال و درایام "دولت افشاریه" ومقر حکمرانی افشارهاقرار دهند وشهری که مقر ارسال نیروی نظامی خوانین بزرگ افشار وبه جنگهای نادرشاهی بود ولذا بعد از مرگ نادرشاه وزنجان "رسما مرکز سیاسی اقوام افشار" گردید ویا بعد از گذشت 180سال وازپراکندگی جغرافیایی قوم افشار در دوره صفویه واز نو احیاء بکنند ویا بعد از دوره شاه تهماسب صفوی وزنجان را دوباره مرکز سیاسی قبیله بزرگ افشاری خود وقرار بدهند وزیرا بعد ازجنگ چالدران که عثمانیها بر اذربایجان تسلط یافته بودند ویا بعد از اختلاف نظرسیاسی "قبیله افشار" و با شاه تهماسب در قزوین ویا با شاه عباس صفویه در اصفهان واغلب ایلات افشار وبدلایل سیاسی ودر نقاط مختلف ایران ومتفرق شده بودندوحاکمیت شهرهای مختلف را وتا دوره شاه عباس صفویداشتند واینجانب و اسامی قبایل افشار ودر دوره صفوی را که در 50 جلد کتابهای تاریخی دوره صفوی ذکر شده اند وجمع آوری کرده وبصورت یک پژوهش انسانشناسی در آورده ام وعلت سیاسی پراکندگی اقوام افشار زنجان وتبریزوتکاب وارومیه هم و در دوره صفویه ویا از منطقه مزبورآنست که بعد از شکست جنگ چالدران وهمه منطقه اذربایجان وزنجان بدست ارتش عثمانی ها افتاد ولذا قبیله ترک افشار هم وترجیح دادکه منطقه ایلی سابق خودرا ودر استان زنجان وحومه اش را ترک کرده وبه نقاط دیگر ایران بروند ویا مراتع خود را وموقتا ودردوران صفوی ترک کرده ویا در منطقه درگیری آور مزبور نمانده وتا در گیر جنگی وبا ارتش عثمانی نشوند! ولذا دورتر از زنجان وبه کوچ روی ایلی خود می پرداختند که من در چندین جلد تحقیق خودم وبه"نقش اقوام افشار در دوره صفوی" اشاره کرده ام ولذا شاه عباس هم مجبور گردید که بجای استفاده از خوانین افشار ودر حکومت شهر های ایرانی وتنها ازخانهای اقوام ارمنی استفاده بکند که نظیر اللهوردیخان ارمنی حاکم شیراز بود ویااز خانهای گرجی ویا خانهای سیک هندی وعرب هویزه ویا از خان قوم لزگی واستفاده می کرد که نهایتا باعث سقو ط پایتخت اصفهان وبدست افاغنه ویا عثمانی هاگردید ومثلا خانهای حاکم شهری دوره صفوی ونظیر حکومت الله وردیخان ارمنی ودر "حکومت شهرشیراز"بود ویا نظیر "گنجعلی خان سیک" هم ودر حکومت کرمان بود که شاه عباس وبجای "خان افشاری کرمان ویزد" انتخاب کرده بود ویا نظیر گرگین خان گرجی ودر "حکومت قندهار" وغیره بودولذا "خان افشاری شهر اصفهان" هم وبا رفتن شاه عباس وبه اصفهان وکنار گذاشته شد ولی در دوره خود شاه عباس وناچاراوی وبرای مقابله با خوانین کرد جنوب شهر اورمیه وناچار شدکه دوباره "طایفه قاسملو افشار" را وبه "اورمیه "بفرستند وبعلاوه در اواخر دوره صفوی هم و نادر شاه قرخلو افشارویاپدرش امامقلی خان افشار را و در دوره شاه عباس دوم و از "تکاب وماهنشان افشار"دعوت کردند که به یکی از پاسگاههای نظامی شمال کلات خراسان بروند وتا جلوی حمله ازبکها وبه مشهد را بگیرند وبعدانادرشاه افشار هم و با کمک "اقوام متعددافشار" و باعث نجات همه ایران شد ونهایتا 20 کشور را هم ودر آسیا گرفت ولی بعد ازقتل نادرشاه افشار وهمان اردوی نظامی افشاری وی ومتفرق گردید ولذا حدود 9 خان بزرگ افشاریارتش وی واین بار به زنجان آمده وسعی کردند که نظیر کردستان ولرستان وبلوچستان وخوزستان واین ناحیه ایران را و"افشارستان" قوم ترک خود بکنند وبهمین دلیل دوباره زنجان راو به مرکزیت سیاسی قوم افشاری خود انتخاب کردند ویاهرکدام سعی کردند که یک قلعه نظامی ودر زنجان ترتیب بدهند ومثل قلعه علیمردان خان افشارکه در خیابان سعدی وسط زنجان بود ویا قلعه عباسقلی خان افشار( درجنب کتابخانه سهرورد ی زنجان) بود ویا قلعه نصرالله خان افشار( حاکم ایلی دهات قره پشتلوی زنجان) بود و یا قلعه عبدالله خان اوصانلو افشارودرمیدان ارگ زنجان بود که اکنون ومحل مجتمع تجاری میدان ارگ کنونی زنجان شده است ویا قلعه علیمراد خان افشارودر حدود زینبیه زنجان بود ویا قلعه مهدیخان افشار ( ودر مکان مسجد مهدیه کنونی زنجان )بود که خان افشاری محال ایجرود زنجان بود واحتمال می رود که قلعه علیمراد خان افشارهم ودر غرب زینبیه ومتعلق به بقایای ایل وطایفه موسی خان افشار طارمی که وی بخاط قتل نادر وتوسط طرفدارانش کشته شد وبرادرش امیر گونه خان افشار طارمی ومدتها در دوره کریم خان زندهم زنده بود که هر دو در ارتش نادر شاه افشار بودند ویا "قلعه کور حسن خان افشار"در زنجان که پدر جهانشاه خان افشار شهرستان قیدار بود ودر مکان دبیرستان شریعتی زنجان بود وبعد از ویرانی اش به "قلعه چه میر بهاء" تبدیل شد وبعلاوه اعقاب ابوالحسن خان افشار اینانلو ابهرهم ( که حاکم دوره نادرشاهی شهر اصفهان بودکه کتاب عالم ارائ به ان اشاره دارد ) وی نیز در زنجان مقر نظامی داشت ویا خان افشار قورت بیگلو صاین قلعه هم که در زنجان قلعه نظامی زده بودند وبرخی از اسناد و در کتاب ناسخ التواریخ واز قلعه آنان وبعنوان "قلعه ولی محمد خان افشارزنجان " یاد کرده اند واحتمالا امان الله خان آدخلوافشار هم ویا پدرش علیخان افشار نیز که در جنگهای ایران وروس شرکت داشتند وهمگی در زنجان قلعه داشتند ولی مهمترین قلعه نظامی زنجان ودر دوره مزبور ومتعلق به "ذوالفقار خان افشار" بود که از سوی روسای 9 قبیله افشار مناطق مختلف استان وبه ریاست وحاکمیت کل زنجان ودر ابتدای دوره زندیه انتخاب شده بود وبعلاوه ریاست قبیله افشار ایرلو منطقه قولتوق وغیره هم با او بودولی این بار ومحل حکمرانی سابق صفویه را وبه محل اقامت خود اختصاص داده بود که آنرا ودر دوره ساسانی وکهندژ ساسانی می گفتند وبعلاوه وآنرا در دوره زندیه و منابع تاریخی و"قلعه ذوالفقار خان " نامیده اند ونظیر اسناد کتاب گلشن مراد ویا کتاب گیتی گشای عهد زندیه ویا کتاب تاریخ محمدی وغیره بود واز آن قلعه ذوالفقارخان حاکم بزرگ زنجان یاد می کنند ونیز سولتیکف روسی هم که دردوره قاجاریه وبه درون قلعه ذوالففار خان رفته است و آنرا از نزدیک دیده بودواز زیباییهای درون آن قلعه ودرسفرنامه اش وسخن می گوید وهمچنین دو بارهم و در دوره زندیه وهمان قلعه ذوالفقار خان ومحاصره نظامی وتوسط ارتش زندیه شد ومثلا به نقل منابع تاریخی و بوسیله "جعفر خان زند" ویا "علیمردان خان زند" ودچار لشگر کشی گردیده بود ویایک بار هم وتوسط آقا محمد خان قاجار که با 50 هزار لشکرخود و به زنجان آمده بودوآنرا ودر دوره "حاکمیت علیخان افشار زایرلو" برزنجان ومحاصره کرد ه بود که خویشاوند ذوالفقار خان افشار بود ولی نتوانسته بود وآنرا بگیرد ولیکن نواده اش ویا در دوره ناصر الدین شاه که قدرت توپخانه اش وتکامل یافته بود ویا در اختیار خود داشت وآن قلعه تاریخی دوهزار ساله راو خراب کرد ویا این باروهمان قلعه ذوالفقارخان زنجان وبوسیله توپهای قوی انگلیسی وخراب شد وبعلاوه در دوره تاریخی بعد از قتل نادرشاه افشارقرخلو ویا در سال 1160 هجری ویا بعد از کشته شدن دوبرادر زاده اش عادلشاه افشار وابراهیم شاه افشارقرخلو دوبرادر زاده افشاروی هم ودر جنگ با همدیگر ودر سامان ارخی زنجان ودر سال 1161هجری کشته شدندکه ابراهیم شاه خواهان انتقام قتل فرزندان نادر از عادلشاه وموسی خان طارمی بود واز این طریق دولت مقتدر وتازه پا گرفته افشاریه وبعد از گذشت 25 سال از عمر اقتدارش فروپاشید ویا بدلیل قتل عام خاندان قرخلو افشارویاکشته شدن بسیاری از "طایفه قرخلوافشار" ودر جنگهای 22ساله فرو پاشید ویا بدلیل فقدان نوادگان نادر شاه ودر معرض فروپاشی قرار گرفت وسپس اقوام افشار استان زنجان هم ویا افشار های نواحی جنوبی دواستان زنجان ودچار درد سر شدند که جزو قبیله افشارترک بودندکه بزرگترین قوم ترک ایران بودند وهمگی در جنگهای 22 ساله نادرشاه وهمزرم اوبودند ویا در بیرون گردن افاغنه وعثمانیها وازبکها ومرتبابا بیگانگان می جنگیدند ولی بعد از ترور نادرشاه وبا فروپاشی اردوی نظامی او ودر معرض دشمنی اقوام دیگر آسیایی قرار گرفتند ونظیر دشمنی افاغنه ویا ازبکها وعثمانیها قرار گرفتند ویا بعد از قتل نادرشاه وبا دشمنی آزاد خان افغان روبروشدند که به قصد انتقام به زنجان وارومیه تاخته بود ویا با دشمنی "اللهیار خان ازبک" هم روبرو شدند که به زنجان حمله کرده بود ویا بناهای قدیمی زنجان را وویران کرده ویا با دشمنی "خوانین زندیه "هم روبرو شدند که نادر شاه آنها را وبخاطر راهزنی اشان وبه نیشابور تبعید کرده بود ولذا بعد از قتل نادرشاه واز انگلیسها توپ وتفنگ جدید گرفته بود وبه دشمنی با طوایف افشار زنجان پرداختند ویا چندین بار به استان زنجان لشکر کشیدند! وبعلاوهبا دشمنی خوانین قاجار هم دچار شدند وبخاطر اینکه ابراهیم شاه افشار ویا برادر زاده نادر شاه وآقا محمد خان قاجار را اخته کرده بود وآقا محمد خان قاجارویا فتعلیشاه وچندین با به زنجان لشکر کشیده بودند ولذازنجان و بعد از سال 1161 هجری وبمدت دووالی سه دهه ودچار نامنی بود ویا اقوام افشار ی زنجان هم دچار درد سر شده بودند ویا بخاطر بیرون کردن بیگانگان از ایران ودچار مصیبت عظیمی شده بودند ولذا اقوام افشار پنج شهرستان استان زنجان ودرد سر ودر رفت امد کاروانهای کالا هایشان به زنجان می کردند ویا دهاتشان که درابتدای دوره زندیه و دائما میوه ویا وقتی غله ویا ارزاق اضافی خود را به بازار زنجان می اوردند ونیز دربرگشت از زنجان که کالا می فر وختند ودر ازای پول گرفته خود وبیل وخیش وداس ومس وظروف کوزه والک از زنجان خریده ودر برگشت به دهات خودمی بردند و دچار ناامنی می شدند ویا از سوی اقوام دیگر ودچار حمله می شدند ولذ اتصمیم جمعی گرفتند که برای همبستگی بیشتر خود ودر مقابل مهاجمان وهر قوم افشاری نواحی اطراف استان وسکنه قصبه هایش ویک "مسجدافشاری طایفه خودشان" را ودر زنجان بسازند ویا درنزدیکی قلعه های 9 خان افشاری زنجان بسازند هم که خانهای مزبورهم شهر نشین بودند وودر قلعه اختصاصی خود وانواع تفنگداران ویا محافظین ویا نوکران خاص خود راداشتند ویا در همان عمارت قلعه مانند عمارت خان نشین شهری خودداشتند وان طوایف افشار شهرستانها هم تصمیم گرفتند که در زنجان و مسجدوکاروانسرا هم بسازند بسازند وتا در هنگام آمدن کاروانهای فروش اجناس ومیوه خود در زنجان ویا در فروش پنیر وکره خودشان به زنجان ویا در ایام اقامت فروش آن کاهلا ها ونماز راهم ودر همان مسجد شیعی طایفه افشاری خود بخوانند! وبعدا هم قطار بارشتران وقاطران برگشتی خودرا و به دهات پنج شهرستان افشار نشین اطراف زنجان برگردانند ولذا "سفرنامه ژوپر"هم در این ایام و نوشته است که اقوام افشار استان زنجان ودر برگشت به دهات خودشان وبرای اینکه دچار حمله گروه مخالف نشوند ولذا ازبازار چهار سوی زنجان نیز و"اسلحه وباروت" می خریدند( ص 155 سفرنامه ژوبر )وآری در این دوره تاریخی بعد از قتل نادرشاه بود که حداقل ده ودوازده مسجد قوم افشاری استان زنجان ودر محلات دو سوی خیابان زینبیه زنجان ساخته شد و یا تعدادی مسجد افشاری وبا پول طایفه های خوددر زنجان ساختند ومثلا طوایف افشار حومه نزدیک زنجان ومسجد واب انباروتکیه عباسقلی خان را ساختند ویا در نزدیکی دوقلعه عباسقلی خان افشار وعلی مردان خان افشار که دو برادر بودند ومسجد خود را ساختند وهر دو در جنوب چهاراه زینبیه بود وکه مسجد وتکیه وآب انبار عباسقلی خان وآب انبار وحمام علیمردان افشار ساخته شده بود ویا اقوام افشار منطقه قره پشتلو( قرا بزچلو! که حداقل 50 والی 60 روستاودر شمال غربی زنجان داشتند ودر همان خیابان زینبیه هم ومسجدوتکیه نصراله خان افشار را ساختند که "پسر جوره خان افشار" بود وبعلاوه اقوام افشار ایرلوی طارم نیز ودرمسیر کاروانهای تجاری به زنجان ودر شمال زینبیه ومسجدو تکیه زینبیه راساختند ویا در کنار قلعه علیمرادخان افشار طارمی ساختند واحتمالا تکیه فاطمیه هم ومتعلق به آنان است وبعلاوه اقوام افشار ایجرود هم درکنار خیابان زینبه ویا در کنار قلعه مهدیخان افشار ومسجد مهدیه را ساختند وهمچنین اقوام افشار اوصانلو وقورت بیگلو واینانلوابهر وهیدج وصائین قلع وخرمدره نیز ودر نزدیکی قلعه "عبدالله خان اوصانلو افشار" که در شورش علیه آقامحمدخان وفتعلیشاه وکور شده بود و"قلعه وارگ خود را درمیدان ارگ زنجان داشت ولذاهمان طوایف افشاراوصانلو واینانلو مزبور هم و در نزدیکی قلعه عبدالله خان افشار و"مسجدمیدان ارگ زنجان" را ساختند وبرخی از اناهم ودر محله مزبور سکنی کردند ویا طوایف افشار کور حسنلو وبدرلو وتوحیدلو افشار قیدار وگرماب هم که تعداد زیادی دهات ودر جنوب شرقی زنجان داشتند و"مسجد دروازه رشت" وبا همکاری خان افشاری قیدار ساختند ویا در جنب قلعه کور حسنلو ساختند که جهانشاه افشار هم واز نسل وی می باشد ویا طوایف آدخلو افشار هم که طوایف امان الله خان افشار وپسر علیخان افشار بودودر محله شوقی زنجان ویا در بالای ناحیه شرقی خیابان زینبیه کنونی هم و"مسجد مظلوم حسن" را ساختندواحتمالا "مسجد داود قلی " هم ودرانتهای همان خیابان زننبیه شرقی چنین است که از روسای یکی از طوایف افشاربود ونیز "مسجد افشار های قولی قصالو "زنجانرود هم ودر زنجان ودرابتدای دوره زندیه ومسجدافشارهای قولی قصالوواب انبار آنرا ودر پشت بانک ملی ساختند که و در دوره پهلوی وآنرا "مسجد آقا تقی شریعتی" می گفتند و وبعلاوه طایفه افشار های ایرلوقولتوق هم ویاافشار های ناحیه غنی بیگلو وقزل گچیلو افشار وانگوران هم ویک بنام مسچد طایفه ایرلوی افشار وطایفه ذوالفقارخان افشار بودند ودر پایئن مسجد نصرالله خان افشار هم ویا در جنوب خیابان زینبه کنونی بود ویک مسجد بعد از قتل نادرشاه ساختند که بعدا" جمیله خانم ذوالفقاری ایرلوافشار وآن مسجد دوره سابق را وتعمیروباز سازی کرده ونام "مسجد خانم "برآن گذاشت ونیز افشار های منطقه سجاس وسهرورد هم و"مسجد افشاری دباغ ها" را ودر نزدیکی "دروازه تهران "ساختند ودر آوردن بار محصولات زراعی خود به زنجان واز مسیر دهات جوقین ودروازه همدان ودر مسجد دباغهاو نماز می خواندند که مسجد مزبور ودر جنوب غربی امام زاده زنجان واحتمالا "مسجد قهرمان زنجان "نیز ودر شمال دروازه تهران وچنین می باشد ودراوایل عهد زندیه وساخته شده ومتعلق به طوایف افشاری دهات مابین سلطانیه وزنجان می باشد که کاروان محصولات زراعی خودرا به زنجان می اوردند وهمه این نوع از "مسجد های طوایف مختلف افشار"در زنجان ویا ساخته شده در آغاز دولت زندیه وهمگی شکل ویا فرم خاص ویا شکل معماری اشان و و شبیه همدیگر می باشد وبعلاوه اقوام مختلف افشار ی استان زنجان وبعد از تخریب دومین مسجد جمعه قراقوینلوزنجان بوسیله الهیارخان ازبک ودر بازار پایئن زنجان وتصمیم گرفتند که این بار ومسجد جمعه سابق ویران شده عهد سلجوقی رااحیائ بکنند که در دوره مغول خراب شده بود وکلاویخو هم انرا دیده بود وبازسازی کرده ونماز جمعه خود را درهمان مسجد قدیمی بازار بالا بخوانند ودر کنر انهم وحمام مسجد جمعه قدیمی را باز سازی کردند که در دوره پهلوی زور خانه شده بود ولذا مردم شهر به غلط به کوچه مزبور وعنوان "کوچه باشگاه" زورخانه می گویند که اکنون "رستوران سنتی عباچی" می باشد ولی در دوره سلجوقیان وآنرا "کوچه مسجد جمعه "می گفتند که 190 سال تمام ودر عهد سلجوقی ودر مسجد جمعه مزبور ونمازجمعه می خواندند ویا به حمام جنب ان مسجد می رفتند که مغول آنرا خراب کرد وبعلاوه بعد از قتل نادرشاه هم ودوباره سکنه افشاری زنجان ونماز جمعه خود را ودرهمان مسجد جمعه کنار کوچه باشگاه می خواندند ویا کاروانهای دهات فراوان وحاصل خیز طارم هم واز دروازه طارم ابتدای کوچه باشگاه واردبازار شده وعلاوه ازگذشتن از کوچهمزبور و تخلیه بارهایشان ودر کاروانسراهای زنجان وقاطران ویا الاغ ها واسبان خود را وبه دو میدان اهنگران جنب انتهایی ان کوچه مسجد جمعه سابق برده وانها راهم نعلبندی کرده ویا "پا افزار فلزی آنها" راو تعمیر می کردند ونیز به نقل کتاب مرات البلدان ودر سال 1173هجری ودر ابتدای عهد کریم خان زند تعمیر شد ویا با پول حاجی پیر ولی تاجر افشاری زنجان وهمان مسجد کوچه باشگاه وبازسازی شده ودوباره مسجد جامع افشار هاشد که به نقل ناسخ التوارخ و15 هزار افشار مسلح زنجان ونماز جمعه خود را ودر همان مسجد چسبیده به کوچه باشگاه زنجان می خوانند که زیر زمین مسجد مزبور واز قدیم دارای انواع تونلها وبه نواحی مختلف بیرون شهر بود که قدمت تارخی انرا نشان می دهد وابتدا نیز چند امام جمعه داشتند وسپس همه افشار ها در پشت سر ملا رحیم زنجانی ونماز جمعه می خواندند که پدر ملا محمد علی زنجانی بود واز سال 1173 والی سال 1266هجری وحدود 90 سال تمام ودراین مسجد جمعه و نماز برگزار می کردند که به نقل ناسخ التواریخ وتاریخ علم رجال مهدی بامدادودهها هزار نفر مسلحانه ودر پشت سر ملا محمد علی زنجانی ونماز می خواند وبه نماز جمعه "مسجد سید قاجاری "نمی رفتند که در سال 1240 هجری وتکمیل شده بود واز فتعلشاه هم حکم امام جمعگی گرفته بود ! بعلاوه مسجد های صنفی دو بازار بالا ویا بازار پائین زنجان هم ومتعلق به دوره سلجوقی می باشند که کلاویخو ان مسجدهای زنجان را دیده است ومسجدهای دوره قاجاری نیستند که میراث فرهنگی وتابلو بر آن زده است وبعلاوه مسجدهای بازار پائین هم ومتعلق به دوره قراقوینلومی باشند که کتب دارالعرفانخمسه ومجمل التواریخ ذکر می کنند وتنها سه مسجدمتعلق به عصر قاجاریه است که مسجد عبدالله میرزا قاجارُیه است (یعنی مسجد سید کنونی ) ویا مسجد های اسحاق میر زا قاجارودر محله سرچشمه زنجان ویامسجد شکرالله میرزاقاجار ودر خیابان جاوید زنجان ویعنی مسجدهای فر زندان عبدالله میرزا قاجار ومتعلق به دوره قاجاریه هستند وبعلاوه تکیه های مختلف اطراف حسینیه هم ونظیر تکیه حسینیه (ویا مسجد حسینیه کنونی ) ویا تکیه های دو طرفش و نظیر تکیه لطفعلی ویا تکیه نایب آقا ویا تکیه اکبریه بازار پائین ویا تکیه اصغریه وهمگی در دوره صفویه ساخته شده اند وتنها چند تکیه میر فتاح ویا تکیه حاجی نوروز لر ودر اطراف مسجدهای مهدی خان افشار ویا در جنب مسجد قولی قصالو افشارزنجان نیز ودر عهد اواخر قاجاریه ویا در ابتدای عهدرضاه شاه وبا توصیه خانواده شیخ الاسلام میزرایی ودر همان دوران تاریخی شکل گرفته اند که از فتعلیشاه حکم شیخ الاسلامی داشتند ونیز 7 تکیه بیرون دیواره غربی قلعه زنجان هم وبوسیله روستائیان تازه کوچیده به زنجان ودر محلات ومنازل پشت دیواره غربی قلعه زنجان ودر اوخر عهد احمد شاه قاجارویا بیشتر در اوایل عهد پهلوی ساخته شده اند که شامل تکیه های حیدریه ویا دمیریه ویا احمدیه ویا گونیه ویا حقوردی ویا عباسیه ویا فرجیه هستند ونیز مکان جغرافیایی دروازه تبریز زنجان هم و(یا دروازه قدیم تخت سلیمان زنجان هم )ودر انتهای کوچه جهود هابود که امروزه "کوچه جاوید" نامیده می شودوبا یک کوچه باغ دراز واز پل ساسانی می گذشت وبعدا خانواده ذوالفقاریها هم ونام آن پل ساسانی را و"پل سردار" نامیدند وشرق آن داروازه تبریز زنجان نیز و محله قدیمی ساسانی 2000ساله بود ویا در لبه فوقانی زنجانرود قرار داشت که چند کوچه پلکانی وبه سوی اراضی زنجان رود داشت که امروزه مسیر اتوبان خیام زنجان جدید الاحداث است ونیز احتمالااستقرار 6 الی 7 کاروانسرای مخروبه جهود های زنجان هم ودر کوچه دروازه تبریززنجان بودکه امروزه "کوچه جاوید" نامیده می شود که به بازار پائین وصل می شدند ودر دوره بعداز مظفرالدین شاه قاجار به بعد وهمان تاجران جهود زنجان هم وبا استقرار چند کاروانسرای خودشان و در کوچه دروازه تبریززنجان وبا تلگراف واز اروپا جنس خریده ویا از انگلستان پارچه وکالاهای جدید اروپایی خریده ووارد بازار زنجان می کردند وغرب همان کوچه جاوید هم ودیواره قلعه غربی زنجان بود که از بازار میوه فروشان غربی زنجان شروع شده وتا انتهای کوچه تکیه اصغریه زنجان ودر گودال میان دورشته تپه واقع بود که به خیابان خیام وصل می شود ودر میسر مزبور هم وخندق پشت دیواره غربی قلعه زنجان واقع بود وتپه های پشت آن خندق هم وتا تا خیابان جدید الاحداث 15 خرداد زنجان ادامه داشت ومانع حمله دشمن به قلعهزنجان ویا تسخیر قلعه غربی زنجان وبوسیله دشمن می شد! وقلعه جنوبی زنجان هم وچنین وضعی را داشت وبا چند بریدگی شیب دار ویا بوسیله خندق پر آب مسیر بالای راه آهن زنجان که از اراضی خیس وگل الود جالیزاز کاریهای شمال زنجان رود می گذشت ولذا تسخیر قلعه جنوبی شهر هم وبعد از دوره ساسانی نیز سخت بود ویا مکانیزم تسخیر آنرا و برای دشمن منتفی می نمود وفقط با توپهای انگلیسی امیر کبیر وممکن بود ویا بعدابوسیله بمباران هوایی روسها وخراب شدند که آب چشمه های جاری زنجان به ریل قطار نریزد ویادر مسیر اراضی خیس کشاورزی ویا در مسیر اراضی پرآب ومسیر زنجانرود را وخشکانده ویا آنگاه راه آهن را کشیده ویا ریل گذاری آنرا وبرای حمل آذوقه به روسیه واز مسیرپر اب مزبورگذرانیدند ویا بعداز سال 1318ش والی 1324شمسی کشیدند که ارتش روسها ودر زنجان مستقر بودند وبا این سیاست بود که قلعه دو هزار ساله تاریخی ساسانی ودر میدان راه اهن زنجان وکاملا نابود شدویا به تلی از خاک تبدیل گشته بود وبعدا هم بوسیله اولین شهر دار زنجان وبنام "توفیقی" ویا بوسیله بقیه شهر داران زنجان وخاکهایش واز مخروبه های 9 قلعه قدیمی درون زنجان وبه خارج شهر حمل گردید و آنگاه در تپه ها غربی قلعه ز نجان محله های روستایی ودر دو سوی خیبان 15 خرداد وشرقی خیابان فرودگاه زنجان ومحله های تازه ساز روئید ویا 7 تکیه پشت قلعه غربی زنجان وساخته شدند ویا در عصر دو شاه خاندان پهلوی ومحله هایش ساخته شدند و یا در کوچه های داخل قلعه نیز و5 تکیه درون شهری ودر محلات یوخاری باش زنجان هم وبوسیله برخی از روسای اصناف ویا بوسیله سایر متفذین وخویشاوند با قاجارها ودرعهددوره پهلوی شکل گرفته ونظیر تکیه اسدالله بیگ در دوره پهلوی ویا تکیه آقا رحیم ویا تکیه بیت العباس پاشاخان ودر دوره پهلوی شکل گرفت ویا نظیر تکیه مشهدی صفرویا تکیه اقا رحیم بوسیله رانندگان کامیون زنجان ویا تکیه خیابان 7 تیرزنجان ودر دوره پهلوی ساخته شد ویا تکیه میر فتاح ویا تکیه حاج نوروز لرویا تکیه سید لر نیز وبا اهتمام خانواده میرزاابوالقاسم میرزایی ویا با سعی نواده های برهان الدین میرزایی ساخته شد که با خاندان قاجاری وروابط صمیمانه داشتند وبقیه مسجدهای زنجان هم ودر عهد پهلوی ویا در دوره جمهوری اسلامی ساخته شده اند وبعلاوه در جنگهای سی ساله ایران وروس هم ویادر جنگ هرات ومحمره هم واغلب طوایف افشاری زنجان وروسای ان شرکت داشتند ویا چند فوج افشاری خمسه زنجان وشرکت داشتند وبعلاوه در دوره نادرشاه هم واغلب اقوام افشار زنجان و18 شهر شمال ارس راآزاد کردند ویا با سیاست جنگی نادرشاه واز چنگ عثمانیها وارمنستان وگرجستان ولزگیهاوروسهای مورد حمایت شاهان صفویه و بیرون آوردندکه شاه عباس با ترکان 18 شهرشمال ارس ومخالفت می کرد ویا بهنفع لزگیها وارمنی ها مخالفت می کردولی بخشی از آنان را وبه جلفای اصفهان آورده بودوبرعکس نادرشاه افشار وقوم افشاری زنجان ازانان دفاع کردند وفقط اقوام آذربایجان وتعداد کمی ودر جنگهای نادری وتسخیر آذربایجان شمالی واز دست عثمانیها ودست ارمنستان وروسها شرکت داشتند وتنها بخشی از طوایف مقدم مراغه ویا اقوام دشت مغان هم ودر آزاد سازی آذر بایجان شمالی بودندوبقیه از سکنه افشاری زنجان بودند که با عباس میرزاقاجار ودر جنگهای سی ساله همراهی می کردند واز این رو تنها و در جنگهای ایران روس عهد عباس میرزاقاجار هم وفقط افشارهای زنجان شرکت داشتند که تعداد زیادی از خوانین افشار زنجان هم ودر جنگهای مزبور وکشته شدند که در کتاب عالم نادری ویا در کتابهای عصر قاجاری و ذکر شده اند وبعلاوه بعد از قتل نادرشاه قرخلو ودر عهد زندیه وذوالفقار خان افشار ویا پدر بزرگ" محمود خان ذوالفقاری واز طایفه افشار ایرلوی قولتوق انتخاب شد ویا از سوی 9 خان مهم افشارمنطقه مزبور ویا از سوی طوایف افشاری پنج شهرستان استان زنجان وبعنوان خان بزرگ منطقه افشار نشین وانتخاب شد وتا مانع تهاجم خاندان زندیه ویا قاجاریه وبه منطقه افشار نشین استان زنجان بشود ویابعد از سقوط "دارالحکومه صفوی"در برابر تهاجم عثمانی هابه غرب ایران ویا بعد از فرار آخرین فرماندار سلطان حسین صفوی از زنجان وبه "دارالحکومه افشاری زنجان" تبدیل شد که از عهد ساسانی ها باقی مانده بود ویا یکی از 9 قلعه مهم نظامی زنجان بود واوهم ولی ذوالفقارخان افشار ودر درگیری با زندیه کشته شد ولی فرزنداش ونظیر حسنقلی خان افشار ودر دوره محمد شاه از بقیه خانهای افشاری استان زنجان فاصله گرفت ویا از طوایفش جدا شد واین بار در همزیستی با خانهای قاجاری زنجان قرارگرفت وتا بقیه منافع زمین داری خود راحفظ کند ویا در همزیستی با خاندان قاجاریه ودر زنجان نگه بدارد! ولی بقیه خانهای مهم افشاری استان زنجان هم ودر جنگهای ایران وروسیه وجنگهای هرات ومحمره کشته شدند که اسامی آنان ونظیر علی مردان خان افشار ویا امان الله خان افشار ویا علیمراد خان افشار وغیره می باشد وبقیه نخبگان طوایف افشاراستان زنجان هم واغلب ودر 48 سنگر جمعی ویا در 9 قلعه ایام ناصری ودر سال 1266 وکشته شدند! ویا در طی 9 ماه توپ اندازی امیر کبیر کشته شده و9قلعه زنجان هم ویران شد ویا مخروبه گردید وخرابی قلعه ذوالفقار خانی وباقی مانده از عصر ساسانی هم ومهمترین آنها بود ویا 48سنگر کاروانسرای محکم زنجان هم خراب شد ویا مسجدهای محکم افشار زنجان هم وخراب شد و یا خانه های همه 23 هزار مردم افشاری زنجان خراب شد و یامحله های قوم افشار اطرافش ودرنواحی زنجان و خراب شد ند ویا همگی در حمله 11 ماهه عهد ناصرالدین شاهو ویران شدند وامیر کبیر قاجاری وتوانست وهمگی خانه های شهر زنجان را وبا شلیک توپها ی انگلیسی وخراب بکند ویا فرو بریزد! وتنها بخشی از برج ذولفقار خان باقی مانده بودکه درکتاب ناسخ التواریخ وبه بقایای آن "برج ذوالفقاری "اشاره شده است ! ونهایتا در جنگ دوم جهانی هم و با بمباران هوایی روسها وبقیه آن کهندژ ساسانی نیز وفرو ریخت ویا بعد از سال 1318 شمسی نیز وبا ساخت میدان وایستگاه راه آهن زنجان وآثار قدیمی زنجان ویا قلعه ساسانی آن وازبین رفت وبعلاوه کوچه مسگران دوره سلجوقی هم وگشاد شدواز شرق دژ مزبورمی گذشت ویا از میدان راه آهن وتا "میدان امام "وتخریب وگشاد شد وبنام "خیابان سعدی جنوبی" وملقب گردید وبعلاوه شهر زنجان عصر افشاریه هم ویا "محلات شهری دوره افشاریه زنجان " هم وبعد از قتل نادرشاه وبه محله اطراف خیابا ن زینیبه زنجان رفته بودکه از محله عباسقلی خان افشار زنجان وتا محله مهدیخان افشار ودر دوانتهای زینبیه هم ومحله داودقلی خان وناحیه افشار نشین زنجان بودند که طبقه نیمه مرفه افشار زنجان ودر دوسوی خیابان زینبیه می نشستند ویا بعد از برگشت بقیه ارتش افشار به زنجان وشهرزنجان و کاملا بصورت یک دژ نظامی در آمده بود که در درون شهرهم و 9 قلعه نظامی افشار بود ودر اطراف شهرهم "قلعه بیرونی شهر" واقع بود ویا با" 6" دروازه جدیدساز شهری" که در اطرافش قرار داشت وتا "خانهای افشار مزبور" ویا طوایف زیر نظرشان ومحافظت شده ویا بوسیله این "قلعه نظامی ویژه" وبعد از قتل نادرشاه وهمبستگی بیشتری با یکدیگر یافته وبهمین دلیل نیز و"دولت زندیه "هم وآنرآ "خمسه آذربایجان "می نامید که(5 طایفه مهمم اقوام ترک افشاری اذربایجان ودر زنجان تشکل یافته بودند )ولذا در آن دوره تاریخی ووی ودر "منطقه خمسه افشار" وشهر مرکزی اش زنجان تشکل یافته بودند وافشار های خمسه واز اقوام ترکهای شقاقی میانه اذربایجان وتفکیک منطقه ای می شدند که قوم ترک کوچک بودند ویااز قوم ترک مقدم مراغه آذربایجان وجدا می شدند که قومیت های ترک کوچک دیگر آذربایجان بودند ویا از ترک جوانشیرشهر "اهر" وارسباران ویا از قوم ترک مغانلو اردبیل ویا از قوم ترک قره پاپاق نقده وغیره وتفکیک منطقه ای می شدند که همگی قومهای کوچک ترک آذربایجان بودند وقدرت مقابله با ارتش زندیه را نداشتند وفقط "تشکل قوم بزرگ افشار ترک در زنجان" بود که با زندیه وقاجاریه وقدرت درگیری داشت ویا با "مرکزیت سیاسی زنجان وخمسه "واطرافش وتحقق می یافت ولذا سیاست 9 خان مهم افشار ی که درارتش نادرشاه قرخلو می جنگیدند ودر انتخاب شهر زنجان وبه "مرکزیت سیاسی قوم افشار" وآن بود که مخالفان ایرانی اشان هم واز قومیت های مختلف ایرانی وسوء استفاده نکنند! و نیز جرات نیابند که بعد از مرگ نادرشاه که مخالف کشور گشاییهای نادرشاه بودند وبه قوم افشار زنجان وبتازند ودر حالی نادر شاه افشار وبه تسخیر 20 کشورآسیایی و در طی 22 سال جنگهای گذشته اش پرداخته بود ولذا مخالفان زیاددر ایران داشت وبرخی از قومهای دیگر ایرانی هم وهفکر با وی نبودند که افشارها ودر دوره تاریخی وی و قدرت قبیله ای برزگ داشتند ولی بعنوان یک رقیب سیاسی افشار ها وهمه رهبران مختلف فکری وحوزوی مختلف داشتند وبعلاوه قومیت های دیگر ایرانی نیز ومخالف دولت نادرشاه واقتدار یابی دوباره اقوام افشاروبعد از عصر بودند! وبهمین دلیل وترس از حمله به زنجان وجود داشت !و یا بعد از قتل نادرشاه وائتلاف علیه قبیله بزرگ افشارووسعت یافته بود ویا در سیاست گذاری بعد ازقتل نادرشاه وتلاش می کردند وبعلاوه افغانها وازبکها هم که از نادرشاه وضربه دیده بودند و به آنان کمک می کردند وهمه آنها نیزومتحد شده بودند ویا بعد از قتل نادرشاه افشار ویا یابعد از قتل عام تمامی فرزندان نادر شاه ودوباره وتشکل فکری وسازمان یافته جدید یافته بودند ومی توانستند که در انتقامشان واز مردم بدبخت افشار زنجان وعمل بکنند ویا انتقام بگیرند ! که جرمشان تنها جمع شدن به دورنادر شاه افشار وبرای بیرون کردن افاغنه از ایران بود ویابرای بیرون کردن ازبکها ویا عثمانی ها وروسها واز ایران بود! ولی این بار وبا قتل نادرشاه وهمه طوایف بدبخت اقوام افشار زنجان ودچار خشم وکینه اقوام دیگرایرانی شده بودند! که هیچ کدام درجنگ بیرون کردن افاغنه ویا عثمانی ها واز ایران شرکت نداشتند ویا در جنگهای 22 ساله شرکت نداشتند ولی در میراث خواری بعد از قتل نادرشاه افشار همه سهم خواهی می کردند! ویا بعد از قتل نادر شاه وائتلاف فکری مهم یافته بودند وتا با جمع شدن به دور خانواده قاجار وزندیه ومی خواستند که از افشارها ی زنجان وانتقام بگیرند ! ویا با حمله به زنجان واز همانها وانتقام بگیرند! وچراکه در گیری خونین دو برادر زاده نادر شاه افشار هم با یکدیگر هم ودر "سامان ارخی قریه بنا ب" زنجان واتفاق افتاده ومزید برعلت شده وبقیه خانواده نادرشاه هم وکاملا نابود شده بود ویا نوه کورش وشاهرخ افشار هم ودرحکومت محلی مشهدودچار بن بست شده بود وخوانین عرب خراسان جنوبی که درطبس وقاین وبسطام وبیرجند بودند وبا همکاری خانواده قاجاروشاهرخ نواده اش راهم نابود کرده وآقامحمد خان قاجارهم وقبر نادرشاه راو از قبربیرون آورده بود وبعلاوه "اللهیار خان ازبک "هم وبه انتقام حمله نادر شاه افشاربه به ازبکستان ویا با کمک قوای افشارزنجان وتنها به شهر زنجان و حمله کرده بود ویا به نقل کتاب دارالعرفان خمسه ومجمل التواریخ وبرخی تاسیات شهری زنجان را وخراب کرده بود ویا برخی از سکنه درون شهری زنجان را هم دستگیرکرده وبرده بود که درکتاب مجمل التواریخ وکتاب دارالعرفان خمسه و مندرج شده اند وآری در طول 2000 سال تاریخ زنجان و این کهندژ زنجان ومشکلات مختلفی وبرای سکنه زنجان بوجود آورده بود وچرا که محل حکمرانی همه دولتهای مختلف مخالف همدیگر بود ویا در محور اطراف این قلعه ودوران سیاسی داشت که در مقاطع دیگر تاریخی وضدش می شدند! ویا با مخالفت قوم دیگر ایرانی وروبرو می شد ند! ولذا هر قومکه مدعی می شد وسپس به قلعه مزبور زنجان حمله کرده وسپس بدنبالش وسکنه بیگناه زنجان ویا اطراف همان قلعه راهم ومی کشتند ونظیر قتل عام اسکندر ویا حمله اعراب به سکنه زنجان ویا حمله مغولهابه زنجان ویابرکنار ی اقوام افشاریه زنجان وتوسط صفویها ویا حمله عثمانیها وازبکهابه سکنه افشار زنجان ویا حمله امیر کبیرقاجاریه به زنجان بودویا حمله روسها به زنجان در جنگ جهانی دوم بود که محوطه راه اهن آنرا وپاتوق حمل آذوقه به روسیه بنمایند که به سکنه زنجان حمله کردند ویا بعد از قتل عام اشان نیز وتاریخ این شهر را وبه نفع خانواده قاجاروعرب ومغول واسکندر وقومیت آنان تحریف میکردند ولذا این واقعه تلخ شهری ودر طی 2700 ساله "تاریخ کهن زنجان "ومکرراو بارها وبارها وباعث ویرانی این شهربدبخت زنجان شده است ویا باعث ویرانی این دومحله قدیمی زنجان شده بود وشهر زنجانی که نامش از واژه "زند" وپا "زند اوستا "ومنشائ می گیرد ویا "زندیجان ساسانی "که اعراب ودر هنگام تسخیر خود وآن را شهر" زندیقان ساسانی" نامیدند ویا در سالهای اخیرهم و "زندیقان وزندیگان "واز واژه "زندیجان "وبه واژه زنجان تبدیل شده ویا با حذف دال وسط آن کلمه واز وسط همان لفظ واتفاق افتاده بود ولی بار ها مصیبت تاریخی برسر ساکنان این شهربدبخت باریده است ویا در این شهر استراتژیک منطقه ای واتفاق افتاده است! و"زند وپا زند "زرتشتی نام دو قوم کوچک روستایی بود که از دوره اشکانی زرتشتی واشتباه کرده بودند که قریه کشاورزی خود را ودر لبه رودخانه زنجانرودنهاده بودند ویا در دو طرف میدان راه آهن زنجان انتخاب کرده بودند ولی نمی دانستند که انتخاب دوتپه صخره ای بالای راه آهن مزبوروبرمسیر انواع کاروانهای نظامی ویا در مسیر کاروانهای تجاری وانواع اقوام متخاصم آسیا را برمی انگیزدویادر دراین دره تنگ عبور گاهی وچگونه برای مکان سکونتگاه روستایی اشان وتلخ است ؟ ویا چگونه شوم است ؟ویا چگونه سبک زندگی دو هزار ساله آنان را واززمان اردشیر بابکان وبه بعد وبهم زده است ؟ویا از خدمات شهری اولیه کنونی هم ومحروم کرده است ؟ویا انتخاب دوواژه زند وپازند اوستا هم وبرنام دوقوم روستائی تپه نشین خود وچه بلاهایی وبرسرشان می آورد ؟ویا انتخاب لبه خطرناک دره زنجان رود هم وبرای قریه کشاورزی خود وچگونه ناگوار است ؟ویا با 9کوچه پله روآن محله ها وناگوار است ؟ویا حتی برای رفتن ساده به اراضی کشتزار خود هم وچه بلاهایی فرهنگی ویا مذهبی ویا نظامی ودرطی 2000 سال قدمت این روستا – محله ها وبر سر آنان می آورد ؟ودر حالی که 66 هزار روستای دیگر ایرانی ودر انتخاب صحیح محل اقامت خود وچنین اشتباه سیاسی نکرده بودند ؟ویا در مسیر استفاده از یک رودخانه ایرانی وبرای زراعت خود وبه چنان بلایی ودچار نشده بودند ؟ ویا سر هیچ روستای ایرانی ونیامده بود که بر سر این روروستایی زرتشتی نشین وبدبخت بالای زنجان رودآمد؟ ویا در دو هزار سال اخیر آورده است ؟که هم از زندگی خوب شهری افتاده اند؟ وهم در طی این مدت واز خدمات خوب شهری وکشاورزی وصنفی محروم شده اند !وهم از خدمات کشاوزی حوزه بالای زنجان رود خود هم ومحروم شده وفقط سوت قطارها وتریلی ها ویا اتوبوس همه استانهاوامروزه در معبر خشک شده رودخانه زنجان رود آنان وشنیده می شود! ودر حالیکه در عصر شتر وکاروان ومجبور بودند ودر شهر وکاروانسرهای تاریخی آن نیز فرود امده وخریدکرده ویا تامین مایحتاج هم بکنند وسکنه دهات هم محصولات خود را به زنجان می اوردند ولی امروزه باعملکرد غلط مسئولان وبرعکس شده است ؟ ویا فقط در طی دوهزار سال عمر تاریخی زنجان وفقط جنگ وجدال ودر کوچه های ناهمواراین دومحله شهری بدبخت زنجان اتفاق افتاده است ویا به کنار خانه های کوچک وزاغه ای شکل وکناره روخانه آنان کشیده است ؟ ویا در محلات محروم بالای رودخانه زنجانرود ومشکلات مختلفی وبرای ساکنان آنها بوجود آورده است؟ ویا در همه دولتهای سیاسی گذشته وبوجود آورده است ؟ویا دامن زده است که گردشگران ایرانی معاصر میراث فرهنگی هم وهنوز از آن پدیده تاریخی این "دومحله شهری محروم زندیگان" وغافلند !که نام "روستایشان "اکنون ونام یک شهر مدرن بزرگ کشور است ویا نام مرکزیک استان شده است ؟واز انجا که در اواوایل دوره اشکانی که روستا ها ی ایرانی ودر انشعاب مسیر رودخانه ها وهرکدام عنوان خاصی وبرای نامیدن عنوان روستای خودداشتند ویا در میان 66 هزار روستا انتخاب کرده بودند ولی روستائیان بیسواد این دو روستا ی زرتشتی هم وهوس کرده بودند که نام روستاو یا محل اقامتگاه روستایی خود را واز دو"واژه زند اوستا" و"پازند اوستا "انتخاب بکنند! ویا از بیسوادی خود فکرمیکردند که" مناسبترین کلمه" را وبرای محل روستایی اقامت خود وانتخاب کرده اند! وبعد ها دیدند که این دو واژه و چه بلاهای عظیمی وبر سر آنان می آورد؟ ولذا قریه زند وپا زند که ترکیب شهر زندیگان واز آن دو محله زرتشتی نشین زنجان ومنشاء می گیرد که در ادوار بعدی تاریخی ومحلات دیگر شهر هم به آنها اضافه شده ومحلات کنونی شهری زنجان را وبوجود آورده اند! ونظیردعوای دو واژه محله حیدری نشین ونعمتی نشین عصر صفویه بود ویکی در عصر مادی ودیگری هم در اوایل دوره اشکانی بود ویا قبل از شکل گیری دولت ساسانی شکل گرفت وتنها این دو قریه طرفداران زند وپا زند اوستا ودر تپه های دو طرف کاروانسری سنگی زنجان ودر ناحیه زیر مسجد یری پایئن زنجان ودیگری هم در زیر مسجد اهنگران زنجان بود که اولی ونخستین محله زرتشتی نشین زنجان ودر دوره مادها بود ویا درجنب دروازه هگمتانه زنجان بود ومحله دیگر هم ودر دوره اشکانی ها شکل گرفت وبعدا ودر قرون بعدی واین دو محله مزبور وتنها دو "محله یوخاری باش "زنگان ویا" محله اشاقی باشی زنگان "داشت " لقب زندیگان که تنها چشمه وانحصار واختصاص آبیاری قریه زراعی اولی آنان و"چشمه حاج علی"بود وچشمه آبیاری دهکده دیگر هم و "چشمه خانلق" بود ودهانه چشمه اشان هم ودرپائین تپه زارهای شرق وغرب بالای راه آهن زنجان واقع بود وآتشکده خاص قریه خود را هم داشتند واحتمالا در "مکان سابق سقالر" ویا در مکان سابق " تکیه سید ستار مقر داشتندکه ودیگری هم ودر تپه پشت کاروانسرا سنگی بود ولی بعد از ورود اعراب به زنجان وهمان آتشکده های دو محله زرتشتی قدیمی زنجان وخاموش شدند وبخشی از اعراب هم ودر محله های آنان ساکن گردیدند وبا آتشکده آنها مخالفت نمودند ولی درذهنیت سکنه زرتشتی همان دو محله وخاطراتش وتا قرنها باقی بود ولذا به نقل حمدالله مستوفی وزبان فهلوی اوستا راهم وهمان سکنه زرتشتی دو محله زنجان وبعدا به ترکان سلجوقی آموخته بود ند ویا آن ترکان سلجوقی را وبا حرفه های عصر ساسانی ونظام کتابت ویابا نظم اداری عصر ساسانی آشنا کرده بودند ولذا حرفه های صنعتی عصر سلجوقیان ومثل ساخت آفتابه ولگن مسی در زنجان دوره سلجوقیواز تاثیرات فرهنگی آنهاست ویا ساخت مشربه مسی عصر سلجوقی ویا ساخت رکاب اسب ویا نعلبندی اسبان و در میدان اهنگران زنجان ویا ساخت شمشیر وخنجر وچاقوی زنجانی ؟ویا ساخت ملیله کاری وچارق دوزی زیبای زنجانی " ویا ساخت کاسه وبشقاب لعابی عصر سلجوقی ؟ویا ابزارالات کشاورزی دهات ویا نحوه تدوین کتابتی ؟ویا شیوه ارسال پیکها ویا نظام اداری دوایر عصر سلجوقی زنجان ودردوایر اداری کهندژ مزبور وهمگی محصول آموزشهای سکنه آن دو محله زرتشتی بودوالا قبلا ترکان سلجوقی تمدن ساده ایدر ماوراءالنهر داشتند ویا در مراتع ماورالنهروکنار سیحون وجیحون وتنها تمدن ساده رمه داری ابتدایی داشتند! ولی بعد از آمدن به زنجان وبراثر اختلاط فرهنگی با سکنه ان دومحله زرتشتی زنجان اتفاق افتاد وفرهنگشان بالا رفت ! وبعلاوه مکانهای مقدس محله اشان هم ودر ذهن ها باقی مانده بود ویا مرا سم چهار شنبه سوری ویا مراسم عید نوروز ویا شب لیدا وجشن مهرگان نیز وبوسیله آنان وبه ترکان سلجوقی آموزانده شده بود وبعلاوه محل "آسیاب آبی "ساسانی هم ودر قریه پازند اوستا ی زنجان بود ویا در غرب قریه جنوبی شهر ودر بیرون کهندژ ساسانی بودکه با آب پرقدرت وجوشان خودش وبنام "چشمه باغ خانلق" وبه گردش آسیاب می پرداخت که هم مصرف آب شرب سکنه "قریه پازند زنگان "ودر خانه هایشان بود وهم مصارف آب کشاورزی وآسیاب سکنه پازند را هم وتامین می کردویا در محوطه موسوم به کاروانسرای پاشاافشار وهر روستا یک انبار وبرای ذخیره کردن ونوبت گیری وآرد کردن غله روستایشان داشتند ویا توسط آسیاب آبی ساسانی ها ودر غرب کهندژ داشتند وبعلاوه آب دائم زراعی کرت های کشاورزی آنها را هم ودر ایام گرم تابستان وتامین می کرد!وزمانی هم که آب زنجانرودو کاهش می یافتوکاربرد داشت ولغت زنجان رود ویا زنگانه رود نیز و از نام این دو قریه زرتشتی نشین تنگه عبورگاهی زنجان و منشاء می گرفت وگرچه در مسیر زنجانرود واز ناحیه سلطانیه وتا نزدیکی های 40 کیلومتری شهر میانه وزنجان ودر جنب آبادی قیطول وهمان زنجانرود به قزل اوزن می پیوندد ویا حدود 110 کیلومترمسیر می پیماید ویادر مسیر دو طرف زنجانرودوانواع دهات وبا نامهای مختلف وجود دارد ویا در مسیر رودخانه مزبورهم و دهها روستاوجود دارد ویا در جنب وکناره همان روستهاهم وبا عناوین مختلف وتنها لقب "زنگانه رود" ولقب این قریه زند وبرعنوان رودخانه 110 کیلومتری می باشد که از کنار قریه زند وپا زند می گذشت وبقیه روستاها ودر حاشیه زنجانرود وعنوانشان راو به این رودخانه نداده اند ولی از میان اسامی همه آ بادی های کناره رودخانه مزبور وتنها "نام زند رود وپازندودوام یافته ویا نام دو قریه باستانی جنوبی زنجان وبرروی این رودخانه زنجانرود و"ثبت تاریخی" شده است که شعبه خاص قزل اوزن می باشد ولی نام روستای کوشکن ویا روستای بناب ویا قیطول ودر لبه همان زنجانرود و برروی این رود خانه ونقش نشده است ولغتش تنها و از دوره ساسانی واشکانی باقی مانده است که یکی از شعبات مهم قزل اوزن بود وامروزه هم واغلب دهات افشار نشین زنجان ویا با شاخه های مختلف "قوم افشار ترک "وهمگی در حواشی قزل اوزن استان زنجان ودر شعبات این رودخانه هستند که آب کشاورزی ویا دامداری از آن می گیرند ویاآب مصرف شرب صنعتی می گیرند وبعلاوه حاصلخیز ترین دهات استان افشار نشین زنجان هم و در مسیر دهات منطقه ماهنشان ا فشار است ویا درروستاهای منطقه طارم افشار شکل گرفته است که تنه اصلی قزل اوزن واز آن نواحی می گذرد وشهر زنجان هم ویا زندیگان هم ودر مرکزیت کشاورزی همه دهات "استان خمسه افشار" قرار دارد وگرچه عنوان قزل اوزن هم ودر دوره اشکانی وساسانی وعنوان دیگری داشت ولی بعد از ورود ترکان سلجوقی به استان زنجان ونام ساسانی آن رود بزرگ استان و با واژه ترکی "رودخانه قزل اوزن "عوض کردند ویا با واژه ترکی وتغییر دادندولی با آمدن مغولان به ایران وآنها هم ونام رودخانه قزل اوزن زنجان را و"رودخانه هوران موران "خطاب می کردند وبعلاوه سه پل تاریخی که بر روی روخانه زنجانرود است وهر سه پلهای ساسانی می باشند ودر عصر ساسانیها برروی روخانه مزبور ساخته شدهاند که زنجان وکهندژ نظامی آنرا انرا واز روی سه پل ساسانی مزبور وبه سه شهر هکمتانه ویا تخت سلیمان وتیسفون ساسانی وصل می کرد وپل میانی زنجان هم که کهندژ ساسانی زنجان را واز روی ملقب به پل میر بهائ واز مسیر کردستان وسنقر ویابیستون وبه شهر تیسفون ساسانی وصل می نمود وپیکهای سیاسی واز ای مسیرمی رفتند واین سه پل ساسانی ودر دوره سلجوقیها تعمیر گردید ولی بعد از تخریب زنجان ویا تخریب کهندژ ساسانی زنجان بدست امیر کبیر و ونام ساسانی هر سه پل هم عوض شدویا بنامپل های روحانیون قاجاری ویا تاجران قاجاری ملقب شد ومثلا اسناد تارخی نشان می دهد که پل میر بهائ الدین نام یک روحانی بی پول است که ناصر الدین شاه وبعد از تخریب زنجان در سال 1266هجری ومیر بهاالدین را بعنوان قاضی شرع زنجان نصب کرده بود وسپس وی هم و در سال 1272هجری فوت می کند ودرطی این شش سال هم واین "روحانی دادگاه قاجاری" زنجان واز منصب قضاوت خود نمی توانسته :هآنقدر پول در بیاورد که "پل میر بهاءالدین جاده بیجار را بسازد؟ ویا مسجد وآب انبار میر بهاء را بسازد؟ ویا حمام وقلعه چه میر بهاء الدین را بسازد؟ ویا جحره های دو میدان اهنگران زنجان را بسازد؟ که مدیران آقای بقایی میراث فرهنگی زنجان عمل کرده ودر دوره ریاست اقای احمدی نژاد ونام وتابلو میدان میر بهاءالدین را بربازارآهنگران زنجان هم زده اند؟ ودر حالیکه دو میدان مزبور آهنگران زنجان و در دوره سلجوقی وتوسط خواجه نظام الملک طوسی وبا بودجه کشوری دیوان استیفائ ایران ساخته شده است که نظامیان ترک سلجوقی را ودر گشودن ملازگرد بیزانس روم ویا تسخیر گرجستان وارمنستان ویاری کرده وشمشیر زوبین اهنی ویا نعل اسب ویراق اسبان وبرای انان بسازد ویا در عرض سی سال صدر اعظمی خواجه نظام الملک ساخته شده است وهمچنین عنوان پل سید محمد ویا سید سلمان وبرروی رودخانه زنجان رودهم چنین است ویا از این قماش است که اختراعات غصب عناوین دوره قاجاری است تنهاسید سلمان یک تاجر ساده عصر قاجاری بود ولی عنوانش بوسیله خاندان قاجاری عوض شده وعنوان پل ساسانی را وبنام پل سید محمد ویا پل سردار ملقب گردانیده اند ؟ وآری سکنه دوقریه زرتشتی نشین "تنگه زنگانه رودزنجان " ودر ایام دولت اشکانی ها ودرد سر سیاسی نداشتند وبلکه با خیال راحت ومثل همه روستاها ی ایران وبراحتی زراعت می کردند! واز شغل خود هم راضی بوده ویا نفع زراعی هم می بردند! ودرد سر دین زرتشتی ویا اسلام را هم هم نداشتند !ولی درد سر این دوقریه زرتشتی نشین زنجان واز دوره اردشیر بابکان وآغاز گشت که وی "دولت اشکانی "را وبرانداخت واز زرنگی ماهرانه خودش هم و"کهندژنظامی ارتش ساسانی "خود را ودر وسط این دو قریه بیچاره زرتشتی نشین جنوب زنجان تاسیس نمود! وتا از همه رهگذران تجاری ودر این تنگه خاص آذربایجان و مالیات بگیرد ویا از کاروانهای تجاری ودر گردنه تجاری گذرگاه کوچک وباریک زنجان و" باج تجاری وبازرگانی"بگیرد ! ویا "حق تردد حرفه ای " بگیرد !ویا خبر گیری از کاروانهای نظامی عبور گاهی بنماید واز همان تاریخ واین دو قریه زرتشتی نشین زنجان وبه درسر افتادند که نتوانستند از زراعت خود وبی درد سرونفع ببرند؟ وبعلاوه در تلاطمهای سیاسی حکومت 34 شاه ساسانی هم ومن غیر مستقیم ودر گیر شدند ؟ ویا نتوانستند در بالای زنجانرود ونفع زراعی واز کشاورزی خود ببرند؟ ویا در ایام مختلف بعد از اسلام هم وتا کنون ونفع خدمات شهری ببرند ؟ وزیرا قلعه نظامی وسط آن دو محله شهری و"مکان حساسی " بود وبرایشان دردسر درست می کرد! ونیز بخاطر همسایگی با آن "قلعه نظامی "ودچار انواع دردسر ها می شدند! ولی قبل از آن تاریخ ودرد سر نداشتند !وتنها دو قریه زرتشتی نشین ساده جنوب شهر زنجان بودند ویا تنها ودر دوره ماد ها واشکانی ها ومالیات زراعی ساده می دادند ویا حداقل روستا محسوب شده وشهر محسوب نمی شدند! ولی با تاسیس همان قلعه نظامی اردشیر بابکان ودر وسط این دو قریه کشاورزی خیز زنجان وبیک باره "زنگان "ودر قاموس سیاسی دولت ساسانی ودارای حوزه جغرافیایی مالیات گیری سیاسی منطقه ای گردید ولذا دوقریه مزبور زنجان هم واین بار وبعنوان "دومحله شهری اولیه زرتشتی نشین"محسوب شده واز همین رو و شهر زنجان ودر ابتدای حکومت اردشیر بابکان متولد شد و"دایره خوره مالیات گیری همان قلعه نظامی میان دو روستا هم و"تعریف سیاسی یافت ویا تعریف منطقه ای پیدا کرد! ویا با چند عنوان تقسیمات کشوری وتعریف جدید شدند! ونظیرپیدایش واژه (خوره زنجان ویاپیدایش واژه ربض زنجان ویا واژه شارستان زنجان ویاواژه طسوج زنجان ویا واژه قریه های تابعه زندیگان وهمگی واژه های مزبور در دوره ساسانی ها ومتولد شدند ونام مناطق مختلف شهر واستان را واز نوتعریف سیاسی کردند که نام آن "خوره ساسانی "هم وبا مرکزیت محله های فوقانی کنار زنجانرود ودر ابتدای دولت ساسانی وّبوجود آمد و"خوره زندیگان اذربایجان "نامگذاری گردید! ویا کارمندان دژ نظامی ساسانی زنگان هم ومامور اجرایی آن هدف مالیاتی – اداری منطقه ای شدند! ویا کثرت کارمندی یافت !ویا تقسیم کار اداری پیدا کردند ! ودر دوران اخیر هم ویادر عصر زندیه نیز وعنوان استانداری خمسه توسط دولت زندیه یافت که قدرتی بر تسخیر این ناحیه افشار ها نداشت ویا حکمرانی ایالتی خمسه تحقق یافت که معادل "والیگری ایالتی عصر تیموریان" بود ویا از سوی محافل سیاسی دولت زندیه واین واژه اختراع شد ویا این بار وزنجان عنوان ولقب "خمسه آذربایجان "لقب گرفت که واژه مزبور ودر کتاب گلشن مرادعصر زندیه آمده است ویا برای اولین بار آمده است ویا در کتاب حدائق الاخبار ناصری هم وبرای اولین بار مکتوب شده است ! ولذا نام این دو قریه بالای زنجان رود وبعدا برنام کل "استان زندیگان" ویا برنام "کلیه محلات کل شهرزنجان "واطلاق می شود !ولی بعد ازگذشت دو هزار سال از تاریخ شهریت زنجان ویااز تاریخ مدنیت زنگان وهنوز این دومحله شهری وازمنافع مختلف شهری محروم است ودر دوره قاجاریه هم از یک نوع "حکمرانی بومی منطقه ای" محروم شد که حداقل استانهای دیگر ومحروم نشده بودند ویا علیرغم این نوع از نامگذاریهای سیاسی ومحروم است! وفقط سکنه کنونی اش وصدمات سیاسی ومالی وعمرانی نامگذاری خود را کشیده اند !وآری این دو قریه زرتشتی نشین قدیمی زنجان وبا افزودن یک قلعه نظامی به بدنه دو محله اش ودارای مقر "حکمرانی سیاسی ویژه" شد ویا "دارای دارالحکومه دائمی "ودر بالای راه آهن زنجان شد ویا از دوره اردشیر بابکان ووارد "مرحله عمر شهری خود"گشت ونیز قلعه نظامی مزبورهم با سه "دروازه هگمتانه "ودیگری هم وبا "دروازه تخت سلیمان" وسومی نیز با عنوان "دروازه جبل ویا (دورازه طارم آن )وبرای ورود وخروج انحصاری نظامیان وحاکمان به درون کهندز ساسانی بود ولی افراد دیگر را وبه درون قلعه ساسانی زنجان وراه نمی دادند ) وبعلاوه بر سه قسمت بیرونی وربض این قلعه نظامی هم وسه درب وسه دروازه عمومی بیرون شهری وجود داشت ودر دوره سلجوقیان به 4 دروازه تبدیل شد و"دروازه ری "هم متولد شد ویا با ساخت قیصریه سلجوقی در خیبان سعدی جنوبی وتوسط سلجوقیان و"دروازه ری" روبروی آنهم متولد شد و یا در پائین امازاده ابراهیم شکل گرفت واز طریق کوچه مسگران پائین امام زاده وبه درب قیصریه سلجوقی زنجان ودر خیابان سعدی جنوبی وصل می شد ودرب قیصریه دوم سلجوقی بازارزنجان هم در خیابان سعدی جنوبی واز طریق معبر کوچه مسجد یری پائین زنجان که مسجد صنفی مسگران بود وبه "دروازه همدان زنجان " وصل می شد که بخش مهمی از سلجوقیان ترک نیز در همدان حکومت می کردند ونیز در دوره قراقوینلوترک وباساخت بازار پائین زنجان وتوسط جهانشاه قرا قوینلو ودر آنسوی خیبان فردوسی ونام "دروازه تخت سلیمان"قدیم وبه دروازه تبریز وتغییر یافت که بقایای آن واکنون ودر محله اصغریه زنجان است ودر وازه های زنجان و در اواخرعصر صفویه وبه شش دروازه تبدیل شد که صفویه "دروازه اردبیل" واقع در میدان ارگ زنجان راهم وبه آن افزود وتا یادگار اجداد خود ودر اردبیل باشد ویا در ذهن مردم زنجان وافزون بکنند ونیز "دروازه شمالی ربض "شهر هم که از دوره ساسانی وجودداشت که قبلا "دروازه طارم"نامیده شده ویا "دروازه جبل" می نامیدند ودر بالای کوچه باشگاه زنجان بود ودر اواخر عهد صفویه وشهر توسعه یافته ومنازلش بالاتراز خیبان امام رفته وعنوان "درواژه رشت" لقب گرفت وبعلاوه جمعیت شهری زنجان ودومحله جانبی ساسانی نیز و در طول دوران مزبور ویا در طول 420 سال عمر دولت ساسانی وتغییر جمعیتی زیادی نیافته بود وصرفا در برخی از ایام وسربازاز دهات اطرافش زندیگان جمع آوری کرده وبه جنگهای ساسانی ها ودر جنگ رومیان می فرستاد ولی "شهر زندیگان "در طول حکومت 34 شاه ساسانی وتلاطم سیاسی زیادی نداشت !ویا محلات آن هم واز دو محله شهری وبیشتر نشده بود! وفقط در دوره بهرام گور ساسانی وقلعه ساسانی مزبور وتعمیرات اساسی یافت !واحتمالا در دوره وی هم ومحل دو "دروازه هکمتانه" و"درواز تخت سلیمان "و در بالای روخانه زنجانرود ووسعت مکانی داده شد که برخی منابع به آن نکته اشاره دارند وتا طول محله اش وزیادتر از گذشته بشود! وتا خانه هاوگنجایش جمعیت دو روستا ی شرقی وغربی کهندژمزبور وکمی بیشترگشاد شده وامکان سکونت بیشترجمعیت محله ای یافته ویا درازی اش ودر دوسوی این دو محله قدیمی زنجان وبیشتر بشود! وبعلاوه مقر حکمرانی قلعه ساسانی هم ویا اتاقها وبرجها وانبارهایش نیز ودر دوره بهرام گور و تعمیرات اساسی یافت که در اسناد تاریخی دروه ساسانیها آمده است ولی چگونگی ان نامعلوم است! ومثلا در این دوره تاریخی آمده است که برخی ها می گویندکه اردشیر بابکان ونام قلعه مزبور را و" شهین " گذاشت ومثلا در کتاب حمدالله مستوفی " آمده است که اردشیر بابکان ونام انرا "شهین ساسانی" گذاشته ولی اعراب وبعد از تسخیر ش آنر ا و"شهر زندیگان" نام نهادند که به معنی "شهر زندیق های زرتشتی "است وچونکه در هنگام حمله اعراب هم و سکنه دو محله مزبور ویا نظامیان وکاتبان وممیزان مالیاتی درون قلعه ساسانی زنجان ومقاومت زیاد کردند ویا برخلاف شیوه تسلیم سایر شهرها ودر برابرحمله اعراب ومقاومت کردند و لذا اعراب هم وبه نقل منابع تاریخی وشهر زنجان را وشهر "مفتوح العنوه "تلقی کردند واراضی اشان را ومصادره گردانیدند ویا بهمین دلیل واراضی کشاورزی اطراف زنجان رود ومصادره شد که متعلق به مالکیت زراعی سکنه دومحله شرق وغرب کهندژ ساسانی بود ویا خانه هایشان نیز ودر جنوب زنجان وبه نفع اعراب حمله کننده به شهرومصادره شد ویا به نفع خاندان بنی امیه ومصادره شد !ولذا در حدود 132 سال ودر دوران بنی امیه وسکنه همان دو محله زنجان وبرخلاف شهر های دیگرایرانکه زود تسلیم شده بودند ولی زنجانیها ومالکیت زارعی نداشتند ویا برباغات واراضی دوقریه خودودر زنجانرود ومالک نبودند! !واگراحیانا هم زنده مانده باشند! وتنها بعنوان "برده کشاورزی" ودرطول همان 132 سال زندگی می کردند ویا برای حکمرانهای عرب و ساکن در قلعه نظامی زنجان و"بردگی کشاورزی "می کردند! ولذا به نقل ص 81 کتاب فتوح البلدان ویا کتاب الفتوح "براء بن عازب " وفرمانده اعراب وحدود 132 سال واین قلعه نظامی ساسانی زندیگان را و"مفتوح العنوه" کرد ویا اراضی زراعی جنوب شهرزنجان ویا فوایدمالی آنرا وبه مدت 132 سال و در اختیار امویان قرار داد وبعدا زسقوط امویان هم وبه نقل منابع تاریخی دیگر وحدود 120 سال دیگرهم وهمان مالیات گیری تجاری رهگذران وازمسیر زنجان را وبه نفع خاندان عباسی می گرفتند ویافواید زراعت دوقریه زنجان را هم واین بار باروجزو تیول" قاسم ابن رشیدعباسی "کرده بودند ویا جزو تیول فرزند هارو ن الرشید بود وگرچه اعراب وبعد از ورود به زنجان وسه آتشکده داشتند که یکی در داخل کهندژوبرای نظامیان بود ودو آتشکده دیگر هم ودر دو محله قدیمی مزبوربود که اعراب آنها را خاموش کردند ولی چونکه دومحله شرقی وغربی کهندژ ومکان وسیع در اختیار خود نداشت وتا اتشکده را به مسجد تبدیل بکنند ویا در باریکه نا هموار محله هایش ودر بالای رودخانه ومکان مسطح نداشتند ویا مکانی بزرگ وهموارو برای ساخت مسجد اعراب ودرهمان محله دراز گونه محله هایش نبود ولذا در منابع تاریخی متعدد اسلامی ودر چهار قرن اول اسلا می وذکری از اولین مسجد اعراب ودرشهر زنجان نشده است !ودر حالیکه در همان منابع تاریخی ودر شهر سازیهای مناطق دیگر ایران ومورخین همان شهر هم و به ذکر اولین مسجد در دو قرن اول پرداخته اند ولی برای زنجان ذکری نشده است وشاید اعراب زنجان و نماز جمعه ویا نماز فطر خود را ودر همان 250 سال اولیه حکومتشان در زنجان ودرمحوطه بیابانی وخاکی پشت کهندژساسانی ونماز می خواندند ویا در مکان بدون سقف بیابانی برگزار می کردند وچرا که اعراب مزبور و سرمایه گزاری مادی هم و برای ساخت وساز سقف ویا ستونهای همان مسجد خود هم نداشتند ویا شاید هم ممکن است که مسجدشان و با پایه های چوبی وبا حصیر مسقف ودر بیابان پشت کهندژ شکل داده باشند ویا در همان محل مسجد میدان اهنگران سجلوقی برگزار می کردند که مکان مسطح ودر پشت کهندزساسانی بود که بعدا ترکان سلجوقی وهمان محل سابق نمازاعراب را ودرهمان محل وبه دو میدان اهنگران نوسازی شده سلجوقیان تبدیل کردند ولذا محتمل می باشد که مسجدسابق اعراب ودرزنجان ودر دو قرن ونیم اولیه وهمان مسجد آهنگران دو میدان اهنگران زنجان باشد! ویا در 4 قرن اول اسلامی ال بویه وجستانیان باشد که تنها یک مسجد الاچیقی اعراب ساخته بوده ویا در پشت کهندژ ساسانی بوده؟ ویا مسجد خشت وگلی ساخته آنها بود وبعدا هم حاکم های طارمی مستقر در زنجان ودر آنجا نماز می خواندند که آن"خاندان جستانیان طارم"نیز کم ثروت بودند ویا پولی برای ساخت مسجد مستحکم ودر زنجان نداشتند وتا اینکه در سال 252 هجری وامامزاده ابراهیم وبا کمک علویان طبرستان وبه زنجان لشکر کشیده وبخاطر نارضاتی عمیق زنجانیان واز اعراب دومحله مزبور ودر دو قرن اول وکهندژ ساسانی وسکنه دو محله مزبور واز چنگ خاندان عباسی وبیرون آورد ویا مالکیت اراضی دو قریه اطراف زنجانرود راهم واز چنگ نواده های قاسم بن رشید خارج ساخت ونیز به نقل منابع تاریخی ودوسال در زنجان حکومت کرد! ولی دوباره وی با حمله اعراب روبرو شد وبه نقل منابع تاریخی ودر جنب کوه سیاه پایین زنجان رود واز لشکر طاهریان وخلفای عباسی شکست خورد وکشته شد !وجنازه اش راهم و به محل کنونی امامزاده ابراهیم آورده ودفن کردند که قبرستان بزرگ شمال شرقی شهرزنجان بود ویا در چهار قرن اول هجری بود ونیز در همان ایام نیز ومقبره های زیادی هم در مسیر خیابان امام وجلوی امامزاده وتا میدان امام زاده زنجان وقبلا بصورت گورستان بود وبعلاوه درغرب همان گورستان هم وچندین درویش زنجانی نیز واز خانوادهای قدیمی زنجانی وبنام اخی فرج زنجانی ویا سکاک زنجانی بودکه در قرن سوم وچهارم فوت کرده بودند واز خاندانهای معتبر وقدیمی همان دو ناحیه جنوبی زنجان بودند وشهرت ومحبوبیت زیادی در میان مردم شهر داشتند وبعد از فوتشان نیز وبنا های ساده ای برسقف مقبره آنان ودرست کرده بودند که مدتی در محل میدان امام زنجان دفن شده بودند وبعلاوه همان میدان امام زنجان هم و در دوره پهلوی اول وتاسیس شده است ونیز بروی قبرهای مسیر مزبور وآسفالت ریزی شد ه ولذا قبر هایشان و اکنون معلوم نیست !وهمچنین کهندژ ساسانی زنجان هم وبعد از مقتول شدن امامزاده ابراهیم ومقر حکومت" مرد اویج"آل زیار گردید ویا سپس مقر حاکمان کوچک آل بویه شد ویاسپس مقر دارالحکومه آل کاکویه ویاپس از آن مقر جکومت "وهسودانیان" ویا آل جستانیان طارم شد که بر زنجان حکومت می کردند ویا از سال 254 هجری وتا سال 434 هجری وبرزنجان حکومت کردند ومقر حکمرانهای آنها هم ودر همان 180 سال دوره مزبور ودر مکان سابق کهندژ ساسانی وپائین بازار بالا بود وتا اینکه در سال 434هجری و"طایفه اوشرترک " ویا "طایفه افشارترک "که شاخه ای از ترکان غزشمال خوارزم بودندوبه زنجان آمدند وقبلا در انجا ودارای اراضی رمه داری بودند وبعلاوه یا متحد سیاسی قوم غز سلجوقیان ترک هم متحد بودند ونیز قبلا در اطراف رودخانه خوارزم ومرتع گاههای مناسب چراگاهی داشتند ولی همراه طغرل سلجوقی و به ایرا ن آمدند ویا شاخه ای از قوم" قرلوق غز" بودند ویا در تحت هدایت طغرل وابراهیم ینال ووارد خطه طارم وزنجان وتبریز شدند وبخشی از آن "طایفه اوشر" ویا "اوشار"هم ویا"طایفه او چار " هم در زنجان سکونت کردند که بمعنی قوم چابک وجلد وپرنده وش بود که بعدا "قوم افشار "گفته می شد واین بار در شهر ها ودهات اطراف منطقه زندیگان و مستقر شدند ویا در طول 190 ساله حکومت سلجوقیان وخوارزمشاهی ترک وچهار خاندان بزرگ قفشود وخاندان آیدوغموش (درلغت ترکی به معنی زاده شده ماه است ) ویا خاندان اوغلمش ویا خاندان منگلی حاکمان سلجوقی وخوارزمشاهی زنجان بودند ودر "کهندژ زنجان هم وحکمرانی "می کردند ولشگر گاه نیز ودر زنجان داشتند وبعلاوه همان افراد هم وبا کمک خواجه نظام الملک سلجوقی وپایه باز ارسنتی شرق زنجان را ریختند ویا پایه مسجد جامع وقیصریه ودارالحکومه زنجان را گذاشتند که محل حکمرانی آنان هم وهمان کهندژ سابق ساسانی بود که تعمیرات اساسی در همان دوره کردند وتا اینکه در برابر تهاجم مغولان وناچارا از زنجان خارج شده ودر مناطق دیگرایران می زیستند که اصطکاک با مغولان نداشته باشند ولذا در طول حکومت 170 ساله مغولها وچوپانیان ویا ال جلایر بر ایران و حاکمان اصلی ومهم مغول وتنها درشهر های تبریز وسلطانیه مستقر بودند بودوشهر زنجان تنها در حاشیه بود وفقط برخی از داروغه های مغولی وتیموری ودرشهر زنجان مستقر بودند که مواظب نعلبندی شدن اسبان کثیر مغولها ودردو میدان آهنگران زنجان باشند وبعلاوه اغلب بناهای زنجان هم ودراین دوران تاریخی وتوسط مغولها ویران شده بود وبهمین دلیل هم و بقیه اقوام ترک سلجوقی وافشارهم و بجای استقرار در زنجان وبه نقاط دیگر ایران رفتند واحتمال دارد که در طول 170 ساله "حکومت خاندان تولی مغول" برتبریز وسلطانیه وکارمندان زنجانی هم وحق گرفتن مالیات از کاروانها ویا حق گرفتن مالیات زراعی و از کشاورزان را نداشتند وتنها یک داروغه مغولی ساده و"مامور امنیت شهر زنجان" بود ویا مامور بازار نیمه ویران زنجان شده بود! ویکی از سکنه زنجان هم در سلطانیه بنام صدر جهان ووزیر یکی از شاهان مغول شدوبرادر دیگرش هم وقاضی القضات شد وبعلاوه در دوره 45 ساله حکومت دو شاه تیموری برسلطانیه و وزنجان همچنان نیمه ویرانه بود ومثلا در دوره خود تیمور لنگ ویادر اوایل حکومت شاهرخ تیموری هم برسلطانیه نیز وچنین وضعی وجود داشت وحاکمان اصلی تیموری ویا زنان تیموری ویا نواده های تیمور و در سلطانیه اسکان داشتند که قصر ها وکاروانسراها وامکانت زیادی داشت ولذا به نقل تاریخ و نواده های تیمور هم ویا همسرانش نیز تنها در شهر سالطانیه ودر قصرهای مجلل ان بودند وکاوانسراهای مجلل هم داشتند وبرای تفریح نیز به آبادی ئیلاقی "گوزلدره می امدند ویا به دره زیبا"غرب زنجان می آمدند وهمین موضوع در کتاب حافظ ابرو آمده است وفقط زنجان ویک قصبه نیمه ویران ودر دوره تاریخی مزبور بود و یا تابع سلطانیه پایتخت بودکه در 25 کیلومتری شرق زنجان بود وتا اینکه شاهرخ تیموری وحکم فرمانداری سلطانیه وزنجان را وبه "جهانشاه قرا قوینلو " می دهد واو هم واز اقوام ترک آذربایجان بودوبعلاوه وی نیز ودر اواسط حکومت شاهرخ تیموری وحاکم سلطانیه وزنجان واز سوی شاهرخ تیموری گردیده بود وسیاست اش آن بود که برای اینکه مغولان وشهر سلطانیه را ترک کرده وبروند ولذا مقر فرمانداری خود راو از شهربزرگ وآباد سلطانیه بیرون آورده وبه شهر زنجان نیمه ویرانه زنجان وانتقال داد! وبخاطر اینکه "مجموعه بازار سلجوقی زنجان "هم ودر محله نیمه ویرانه یوخاری باش خرابه بود ولذا نیاز به بازسازی عمیق داشت که هزینه زیادی می طلبید وبهمین دلیل تصمیم گرفت که در مکان وفضای باز ومنطقه بیابانی محوطه بانک ملی کنونی زنجان ومقر حکمرانی خود راقرار داده ویا پایه گذاری بکند ودر جنوب آن نیز و"مجموعه بازا قراقوینلو زنجان "رابنا بکند وبازار قراقویونلو خود راپایه گذاری بکند! ویا در محله "اشاقی محله زنجان" وپایه گذاری بکند !که از مدخل "قیصریه کوچک قراقوینلوزنجان "شروع شده وبطرف غرب شهر و ادامه داد که در طی 50 سال حکومت قراقوینلوها وآن بازار غربی زنجان را ساخت ویا تکمیل نمود ویا به "مجموعه بازار سلجوقی قبلی" اضافه کرد که امتدادش تا خیابان فردوسی بود وبعد از آن هم "مجموعه بازار قراقوینلو" ودر" محله اشاقه باش زنجان" آغاز می گردد که قدمت 600ساله دارد ویا آغاز شد وبه بازار سلجوقی 1100 ساله سلجوقی وصل گردید که دهنه ورودی وخروجی دوبازارهم و در امتداد یک راسته اصلی بازار ومسیر درازبازار می باشد وتنها در سال 1316 شمسی ورضا شاه کوچه وسط دو بازارشرقی وغربی زنجان راتفکیک وبا خیابان فردوسی زنجان عریضتر کرد ولذا خیابان فردوسی زنجان ومتولدشد ویا ساخته شد ویا دو بازارزنجان تفکیک شد وبعلاوه با سقوط "دولت قراقوینلو" هم ودر سال 873 هجری وحکومت زنجان بدست "حکام آق قویونلو" افتاد ولی در طول حکومت 38 ساله "حکمرانان اق قوینلو " هم وتحولات چندانی در زنجان وبازار آن دیده نمی شود وزیرا "سران آق قوینلو "ودرگیر جنگهای مختلف شده بودند وتا اینکه شاه اسماعیل صفوی وبرای رسیدن به قدرت واز سران هفت قوم ترک ایران وکمک خواست که یکی از آنان هم و"قوم سلحشور افشار"بود که دربرخی از مناطق جنوبی وغرب آذربایچان مستقر بودند وآنها هم به اطراف شاه اسماعیل جمع شدند ولی در همان آغاز حکومت خود ش ودر جنگ چالدران سال 920 واز عثمانی ها شکست خورد وتبریز وبعلاوه جنوب آذربایجان هم به اشغال عثمانی ها درامد وشاه اسماعیل ناچارا واز تبریز وزنجان وعقب نشینی کرده وبه اطراف شهر قزوین وجنوب ان شهر عقب نشینی کردد ودراین دوران ومقر استقرار سیاسی قوم افشارو در جنوب قزوین بود وبرخی هم ودر محال خرقان ودهستان شال ورامند وغیره ساکن شدند وعده ای هم ودرداخل شهرقزوین نیز وبا شاه تهماسب صفوی درگیری داشتند وتا اینکه جدال سیاسی بالا گرفت وبه مراحل حساس رسید وشاه تهماسب هم وبا استمداد از خارجی ها ودر صدد کنار گذاشتن "ایل افشار وایل تکلو وایل استاجلووغیره برآمد ودر این جریان بود که بخشی از "ایل افشار"نیز در دهستانهای جنوب قزوین وهنوز مانده اند ومثل قوم های "بکشلوافشار" ودر دهستانهای شال ورامند وخرقان هستند ویا ا"فشارهای ساوجبلاغ کرج "ویا بوئین زهرا وغیره هستند که باقی مانده ا ند وبرخی هم وبه مکانهای دیگرایران رفتند که شاه اسماعیل وبعد از شکست جنگ چالدران وآنان را به حکومت همان شهر هاوحومه اش فرستاده بود وهمانها نیزودوباره با تصمیم شاه عباس صفوی وباز برکنار شدند ویابه نقل منابع تاریخی و از حکومت افشاری شهر های اصفهان وکرمان وبافت ویزد وتربت جام وخراسان شمالی وفارس وکازرون ودوباره عزل شدند ولی در همان مناطق مزبور و تنها رمه داری می کردند وتا اینکه دو باره با سقوط صفویه وبه دور نادرشاه افشاروجمع شده ویا جهت بیرون کردن افاغنه وعشمانیها واز ایران وجمع شدند که 22 سال مداوم نیز و در ارتش نادری بودند ومی جنگیدند !وتا اینکه بعد از قتل نادرشاه و دوباره به منطقه زنجان آمدند وذوالفقارخان افشار وسپس چند خان بزرگ افشارهم و دوباره زمام قلعه سابق ساسانی را وبدست خود گرفتند ومنافع اقوام وطوایف افشار را در پنج شهرستان افشار نشین زنجان واز طریق دارالحکومه افشاری خود وتعقیب می کردند ویا در درگیرهای مختلف کنار رودکرج ویا در اطراف رود شرائ اراک وناحیه گیلان وغیره هم با زندیه ویا با آقا محمد خان قاجار جنگیدند وبعد از وی هم وعلیخان افشارزایرلو وحاکم زنجان شد سپس نیز عبدالله خان افشار اصانلووسپس امانلو خان افشار آدخلو وسپس نصرالله خان افشار وحاکم زنجان شدند ولی در دوره فتح علیشاه ووی حاکمیت سران افشار را بر زنجان لغو کرد و سعی کرد که پسر یازدهم خود ش وبنام "عبدالله میرزاقاجار"را وبجای حاکمان افشاری نشانده ویا "حاکم زنجان "بکند ونصر اله خان افشار راهم نایب او بکند ویا حکومت بومی افشار ها را بهم زده و"دارالحکومه قاجاری" را ودر زنجان شکل داده که بامنافع 90 درصد از سکنه افشار وتضاد داشت که با اقبال سکنه افشاری زنجان روبرو نشد وبعلاوه فتح علیشاه سعی کرد که امام جمعه خاص قاجاری راهم ومنصوب شهر زنجان بکند وامام جمعه مورد قبول اقوام افشار زنجان را هم کنار بگذارد ویا عوض بکند که در مسجد حجت ونماز جمعه مردمی می خواند! ویا بدون اجازه فتحعلیشاه هم ونماز می خواند! وباز موفق کامل نگردیدوناچارا اغلب محلات زنجان را ودر دوره مزبور وویران کردند که محلات جنوبی اش ومتعلق به عصر اشکانی وساسانی بودکه 2700 والی 2400 سال عمر دارند وبعلاوه محلات بالای میدان اهنگران هم وتا خیابان امام وعمر 1000والی 1100 ساله عصرسلجوقی وآل جستانی داردوهمچنین محلات بازار پائین زنجان هم وعمر 600 ساله دارد وبعلاوه محلات بالای خیابان امام نیز ویا ودر دو طرف خیابان زینبیه نیز که "قلعه های افشاری 9 گانه زنجان ودرآن ناحیه بودویا دو طرف زینبیه بود وبعد از سال 1135 هجری ویا در اواخر عصر صفوی ساخته شده اند وتا میدان ارگ زنجان وچهار راه سعدی بالا ویا دروازه رشت وسرچاه وعمر 300 ساله دارندکه اقوام اشاری پنج شهرستان زنجان ودر محلات مزبور سکنی کرده بودند ویا بعدازعصر صفویه سکنی نمودند ویا محلات بیرون قلعه زنجان هم که در عصر رضا شاه ساخته شده اند وقلعه بیرو ن شهرهم و در همان زمان "پهلوی اول" فرو پاشید ولذامحلاتش وعمر 100 ساله داشته ویا محلات وشهرکهای بعد از میدان آزادی هم وبیرون چهار راه پائین زنجان نیز وعمر 50 ساله داشته ومحلات صفرآبادویا سعیدیه وبیسیم وفرودگاه وامجدیه وشهرک واعتمادیه ه ویا شهرک کوچه مشکی زنجان هم ودر عهد پهلوی دوم ساخته شدند وبقیه شهرک های زنجان نیز ودر 44 سال اخیر ساخته شده اند!وتاریخ محلات زنجان چنین می باشد !

بازار ومسجد جمعه دوره سلجوقی زنجان وتخریب اش توسط مغولها وامیر کبیر ( بخش اول ) دکتر محمد خالقی م

بازار ومسجد جمعه دوره سلجوقی زنجان

وتخریب اش توسط مغولها وامیر کبیر

( بخش اول )

مشکلات سرمایه داری اسلامی ودر جوامع شهری آسیا

از : دکتر محمد خالقی مقدم

تخصص : جامعه شناس شهری

زنجان امروزه دارای محلات شهری زیادی است وتاریخ اولین محله زنجان و درشمال شرق راه آهن وبه دوره مادها واشکانیها می رسد ولی حدود 170 سال قبل و امیر کبیروبا اعزام دهها فوج نظامی قاجاریه واغلب محلات زنجان را خراب کرد ومغولها هم یکبار آنرا خراب کرده بودند ولی در سال 1266هجری زنجان وتوسط توپهای امیر کبیر دچار قتل عام دسته جمعی شد وبعلاوه خانه های همه مردم زنجان خراب شد وحتی تیر چوبی سقف منازل سکنه مقتول زنجان هم بوسیله نظامیان وی واز سقف خانه های ویران وکنده شده وسربازانش بردند ودر شهر های خودشان و به نفع جیب شخصی خود فروختند! وبعدا هم صد ها تاجرقاجاری ویا شاهزادگان فاسد قاجاری ویا حکم گرفته از امیر کبیر ویا از ناصر الدین شاه وفرصت یافتند که به غصب کاروانسراهای ویران شده شهرزنجان بپردازند ویا به غصب اراضی روستائیان بدبخت وفقیر افشار استان زنجان دست اندازی کرده واراضی طبقه فقیر وبدبخت زنجان را واز دست قوم افشاراستان زنجان بیرون آورده وجزو اموال تاجران قاجاری بکنند ویا جزو اموال خویشاوندان نزدیک ناصر الدین شاه قاجار بکنند وبرای اینکه به انوع غصبها ی آنها بپردازم ویا به انواع قتل عامها ی غیر شرعی ودسته جمعی مردم زنجان ویا روستاهای اطرافش بپردازم و امروزه مطبوعات وزارت ارشاد ویا میراث فرهنگی مانع است ومعتقد است که آنها مالکیت شرعی دارند وعلامتش تابلوهای میراث فرهنگی است که بر در ودیوار کاروانسراها ی زنجان است ویا بر راسته های بازار سنتی زنجان زده اند ویا به اموال غصب شدگان مزبور ودر طی 170 سال اخیر ومشروعیت بخشیده اند وگفتند که مردم زنجان ودر دوره مزبور وهمگی بابی شده بودند ولذا حق اشا ن بود که چنین بلایی وبر سرشان بیاید وتا نواده های همان مقتولین بدبخت هم وجرات نکنند که سوالی در مورد فلسفه قتل پدر بزرگانشان واز آنها بپرسند ؟وبعلاوه نه تنها از نظامیان قبیله قاجار که به دستور واصرار امیر کبیروآنها را می کشتندویا در 9 الی واا ماه تمام وخانه های همان مردم بدبخت راو خراب می کردند ویا 24 ساعته وبه توپ بسته می شد که اغلب زنان واز غرش مداوم آن توپها واغلب سقط جنین میشدند وبعلاوه لشکر قاجارهم، ومجهز به 8000 تفنگ مدرن بودند که پسر مشهد قربان آشپز واز انگلیسیها گرفته بودکه مردم بدبخت وترک ویا شیعه مذهب یک استان رابکشد؟ ویا در ابتدای وزارتش بکشد؟ وتا عده ای ودر کتابها یشان ومداحی وی را کرده ویا در مکتوباتشان بنویسند که امیر کبیر،و بزرگترین اصلاحگرقرن بوده است ؟ ویا در مطبوعات ودانشکده های تاریخ معاصرو بنویسند که هیچ صدر اعظم قرون قبلی ایران ونتوانسته بودند که کار وی را وانجام بدهند ؟ وبهمین دلیل هم ودهها کارگردان طمع کار ویا بیسواد ویا حق کش ،ودر مورد مردم مظلوم زنجان اجحاف کرده ویا در دهها استان که در دوره وی وهمگی دچار قتل عام شدند ومثلا در نیریز ویا در بارفروش ویزد وغیره که کشته شدند ونتوانستند که حرفشان را بزنند !وچرا که کارگردانهای تهران ویا دهها فیلم ودر مورد حقانیت امیر کبیر فیلم می سازند ویا از تلویزیون سر تاسری پخش کرده اند وتا خانواده های مقتولین استانهای مختلف ونتوانند که از مطبوعات کشور ی ویا از ناشرین کتاب مزبور و فلسفه اش را وبپرسند ؟ومثلا فلسفه شرعی وقرانی قتل عام مردم استان شیعه نشین زنجان چه بوده است ؟ویا در آن دوره تاریخی وچه گناهی داشتند ؟ویا چرا وزارت ارشاد وبه نفع جریان مزبور وموضع گیری می کند ؟ویا اجازه چاپ کتاب انتقادی ویا حق سوال را وبه شبهه کنندگان کشتار زنجان نمی دهد ؟وتا سوال کنندگان مزبورهم و مطرح بکنند که اطلاق کلمه "باب" و در دوره تاریخی مزبور وبه مردم زنجان چه بوده است ؟ ویا اطلاقش به 23 هزار مردم بدبخت مزبور چه بوده است ؟ ویا به افرادی که در شهر های دیگر وکشته شدند ؟ویا با عنوان بابی کشته شدند ؟ومثلا در نیریز 2000نفر کشته شدند ویا در بارفروش 2000نفر ویا در تهران 37 نفرکشته شدند ویا در یزد ونجف آباد واصفهان وغیره که از ظلم وبیداد نظامین قاجاریه وبه تنگ آمده بودند وبه دیگران بگویند که رواج واژه (یاران باب امام زمان )ودر شورشهای ضد قاجاریه دوران مزبور وچه نوع ریشه قرانی داشته است ؟که از بیسوادی کامل دینی وقرانی طرفداران وی است ویا بخاطر فقر اطلاعات تاریخی وفرهنگی پرسنل ومدیران میراث فرهنگی می باشد که حق کشی یکطرفه ودر مورد زنجان بوجود می آورند؟ ویا نمی گذارند که در مورد مظلومین همین استان ایرانی وسوال پرسیده بشود؟ ویا اجازه دادخواهی تاریخی به آنها داده نمی شود ؟ ویا حق طرح سوال مطبوعاتی داده نمی شود ؟ویا حق رفع شبهه وبه طرف مقابل ودر افکار عمومی جامعه داده نمی شود ؟ویا مجوز چاپ وسخن گفتن ودر رسانه ها وصرفا بنفع ظالمین وغارتگران وقاتلین تاریخی داده نشود؟ ویا نوشتن مطلب مطبوعاتی ودانشگاهی وصرفا بیک طرف دعوا داده میشود ! که در سایه برخی مفاهیم ایهام آمیزاست وحق طرف مقابل و ضایع نشود ؟ ویا با ادعاهای دوپهلوی مذهبی وضایع نشود؟ وقاجاریه هم نمی توانست بر اموال ویابر ناموس وجان سکنه یک استان وچنگ انداخته ویا هویت تاریخی مردم آن استان را وخراب بکنند ! وبرعکس حق سوال متقابل را هم واز طرف مقابل بگیرند! وهر چند بعد از سالها سکوت وامروزه چاپ ونشر کتاب " جنگ زنجان " آقای پرویز فتح اله پوروجالب است که بیطرفانه اسناد ودعاوی دو طرف "جنگ زنجان" را مطرح ساخته است !ویا با تکیه به اسناد مختلف ومطرح کرده است ویا با دست خط های قدیمی کتابخانه های داخلی وخارجی ومطرح کرده ومورد مداقه قرار داده است ! واولین بار ظلم 170 ساله ویا حق کشانه وبه ضرر مردم زنجان را ومطرح کرده است ویا دوباره وبه افکار عمومی کشانده است! وقبلا هم وکتاب شرح رجال مهدی بامداد نیز وبرخی مطالب راداشت ویا خلاصه وار مطرح کرده بود که گنگ بود وچرا که در گذشته واغلب مطبوعات ایران وساکت بودند ویا نویسندگان کتاب هم ودر ایران ویا مجوز دهندگان وزارت ارشاد هم وتنها به عده خاص واجازه مطلب می دادند که به محکومیت طرف مقابل فکر بکنند ! ولذا به عمد ویا غیر عمد ودر مورد ظلم به مردم زنجان وکوتاهی می شد ؟ وبهمین دلیل هم اینجانب وضمن تذکر یک نکته شرعی وبه آقای ضرغامی واز وی می خواهم که به زد وبند اداری وفرهنگی کارمندان اداره میراث فرهنگی استان ودر دفاع از قوم قاجار ودر زنجان وخاتمه بدهد که معتقدند همه میراث فرهنگی زنجان ومتعلق به قوم قاجاریه می باشد واجازه انتقاد از آنها راهم و به کسی نمی دهند! وتا در سایه تابلوسازیهای من در آوردی آنان ودر راسته بازار زنجان ویابر سر درب مسجد ها وکاروانسراها وآب انبار ها ی زنجان وتاریخ واقعی زنجان وفراموش بشود !ویا به نفع یک قوم حق کش قاجاریه وانکار بشود ! و صرفا منافع پاسداری از قاجاریه را ودر اداره میراث فرهنگی وپاسداری میکنند ویا با چسبانیدن انواع تابلوها ی کذایی وبر درب فلان انبار انبار تاریخی ویابر درب فلان رستوران سنتی زنجان وصرفا به دنبال آن هستند که تاریخ وهویت واقعی زنجان راوانکار کرده ویا به بزیر سوال ببرند؟ ویا ظلم تاریخی وبه همان قشر بدبخت را وانکاربکنند ! ویااجحاف خانواده فتعلیشاه را وبه مردم زنجان وبرعکس نشان بدهند! ویا همه میراث تاریخی زنجان را و نتیجه اقدامات قا جاریه بدانند !ودر حالیکه اسناد تاریخی میراث فرهنگی زنجان وبرعکس آن می باشد ! وفقط پرسنل میراث فرهنگی زنجان واین نوع مفاخر فرهنگی زنجان را وصرفا به نفع خانواده فتعلیشاه معکوس می کنند! وزیرا پرسنل میراث فرهنگی زنجان ودر معکوس سازی حوادث زنجان ،ودست دارند وبه همین دلیل هم و برخی از از افراد زرنگ بازار زنجان نیز ودر ساخت وپاخت با پرسنل میراث فرهنگی قرار گرفته ویا با نصب تابلو وبردرب یک مسجدزنجان که 600 سال تاریخ در بازار زنجان وقدمت دارد ویا حداقل 300 سال نماز جمعه شیعه ودر آن مسجد وخوانده می شد وآنرا مسجد عصر پهلوی نشان میدهند ودر حالیکه در اسناد تاریخی دارالعرفان خمسه آمده است که توسط جهانشاه قراقویونلو وساخته شده است ولی همان کارمندان میراث فرهنگی وبا چسباندن نام پدرشان وبر درب مسجد مزبور ومعتقدند که آن مسجد و در دوره پهلوی ساخته شده است که تنها پیشنماز آن مسجد بوده وتا به همه مردم شهر ویا به گردشگران شهر های دیگرایران و القاء فرهنگی غلط بکند که مسجد مزبور ویا در بازار مزبورو در دوره تاریخی 600 سال قبل دوره قراقویونلو ها وساخته نشده وبلکه در دوره پهلوی ساخته شده است که تنها پدرش پیشنماز همان مسجد مزبور ساخته است !ویا فلان مغازه دار روستایی ده انگوران زنجان هم ودر زد وبند با فلان کارمند میراث فرهنگی زنجان ویک تابلو وازهمان کارمندان میراث فرهنگی گرفته وبنام " بازار ده انگورانیهای مقیم زنجان "گرفته وبر دیوار بازار بالا ی زنجان زدهاست ویا برسردرب مغازه اش می چسبانند وتا به همه رهگذران بگویند ویا به گردشگران ویا به نویسندگان باسواد شهریو القاء فرهنگی بکنند که همان بازار بالای زنجان ودر دوره سلجوقیان ساخته نشده است وفقط بوسیله چند مهاجر کوچ کننده به شهر ودر سالهای اخیرو ساخته شده است که از "کوره ده انگوران زنجان "آمده اند ویا به فلان مغازه بازار آمده اند وسپس با ادعای فروختن خیار ویا بادمجان در یک دکان وآن باز ار را ساخته اند که پدر رعیتشان ودر انگوران وپول زیادی داشته وبه وی داده است که بخشی از "بازار سنتی زنجان "راو بسازد! وصرفا با این تابلوهای کذایی است که خون 23 هزار کشته شده وبدبخت زنجانی وانکار تاریخی می شود! ولذا آقای ضرغامی ویا معاونانشان "وباید توجه فرهنگی "بکنند و به کارمندان زیر دست خودشان و"اجازه تفسیر فرهنگی سر خودانه ندهند ! ویا از "بازار تاریخی زنجان وحوادث گذشته آنرا وندهند! ومن در اینجا وعلاوه از توصیه به خواندن مطالب کتاب "جنگ زنجان " واین نکته را به کارمندان غافل میراث فرهنگی زنجان می گویم ومتهم هستند که در ریخته شدن خون 23 هزار مردم بدبخت زنجان ودر دوره ناصرالدین شاه و"شریک فرهنگی شده اند "وبعلاوه از بیسوادی قرانی خودشان وهنوز نمی دانندکه چگونه مردم آن دوران وصرفا با فتوای یک روحانی حکم گرفته از فتحعلی شاه ومنجر به قتل سر تاسر مردم زنجان شد واگر در 170 سال قبل که فتح علیشاه و ورقه شیخ الاسلامی شهر راو به وی داده بود ویا در طی این مدت170 سال ودورژیم عوض شده است ویا معممین وابسته به دو رژیم هم وعوض شده اند ولی هنوز تابلوهای فتوادهنده قتل آنان ومورد حمایت کارمندان میراث فرهنگی بوده ونام شیخ الاسلامی قاجاری وی واز کوچه دراز بازار پائین وحذف نمی شود ؟تا به همگان بگویند که هنوز هم ،ایشان و شیخ الاسلام کل شهرمی باشد ! ویاخوب شد که فتوای قتل 23 هزار نفر مردم زنجان را وصادر کرد! وچراکه مردم زنجان وحاضر نشدندکه در پشت سر آن روحانی منصوب شده فتحلیشاه قاجارو نمازجمعه بخوانند؟ وتا کشته نشوند !ویا خوب شد که مسجد جمعه مردمی اهل زنجان هم وخراب شد !وچرا که نخواستندودر پشت سر امام جمعه منصوب شده فتح علیشاه ونماز بخوانند ! ویا با مسجد جامع شرعی خودشان وعوض بکنند؟! ولذا حق اشان تنها کشته شدن بود؟واستدلال عجیبی است که پرسنل میراث فرهنگی زنجان دارند !وعلاوه از ادعای میراث فرهنگی وادعای مرجع تقلید مذهبی همه مردم شهر را هم می کنند! که حق شرعی با چه کسی بوده ویا نبوده است ؟ ودر اینجا من وبه نقل مستند چند کتاب تاریخی واز حوادث مزبور می پردازم واز جمله به کتاب ناسخ التواریخ ویا تاریخ رجال ایران مهدی بامداد وغیره اشاره می کنم که مستندا نوشته اند وتنها بالای 15 الی 18 هزار نفرمردم زنجان وبصورت قوم افشارمسلح زنجان ودر پشت سر ملامحمد علی زنجانی نماز می خواندند وبه نماز جمعه دولتی فتعلشاهدر زنجان نمی رفتند ویا همه جمعیت غیر خرد سال شهری زنجان هم وبه نماز جمعه همان گمارده فتعلیشاه نمی رفتند که شهرزنجان ودر آن موقع و تنها 23000جمعیت شهری داشت ویا مردم زنجان وتنها ودرپشت سر مرجع تقلید مورد قبول خودشان ونماز جمعه می خواندند که فردی بنام ملا محمد زنجانی بود که نماز جمعه با وی می خواندند ووی هم ودر کربلا درس فقه خوانده بود !وبعلاوه به نقل اسناد وشواهد دیگر تاریخی هم وفقیهی با تقوا ومبارز با منکرات قرانی بودکه سرتاسر مردم شهر ووی را قبول داشتند ویا افراد شیعه دهات اطراف هم ویا شیعیان افشاری استانهای همجوارهم و تنها وی را قبول مذهبی داشتند که مرجع فرهنگی همه اقوام افشار اورمیه وتا افشار کرج بود وتنها وی را "مرجع دینی " خود می دانستند وقبل از تاسیس مسجد جمعه فتعلیشاهی ودر زنجان هم وی امام جمعه آنان بود ویا درهنگامی که در سال 1240 هجری وبنام مسجد سید سبزه میدان را وفتعلیشاه وبعنوان مسجد جمعه دولتی تاسیس کرد وقبلا مردم افشاری زنجان وحدود 70 سال هم ودر پشت سر ملا محمد علی زنجانی وپدرانش نماز جمعه خوانده بود ند که به نقل کتاب مرات البلدان واز سال 1173 ه وتعمیرکرده وبه عنوان مسجد جمعه زنجانیها ی عهد کریم خان زند ویا بعد از قتل نادرشاه ومحسوب میشد ویااغلب سکنه شهر زنجان و مقلد دینی بودن خودشان را هم ودر اختیار کارمندان میراث فرهنگی نمی دانستند که حتما شیخ الاسلامی افراد فتح علیشاه راو قبول بکنند ویا نکنند؟ ولی هنوز هم آن کارمندان میراث فرهنگی زنجان وبا چسباندن کلمه "مجتهد" بر کوچه منزل میرزا ابوالقاسم میرزایی ویا برکوچه سید محمد سیردانی وهمه مردم شهر را وفقط محکوم می کنند که چرا پشت سر آن دونفر ونماز نخوانده بودند وتا کشته نشوند ؟وآری امروزه مسلمان بودن مردم یک شهر ویا مسلمان نبودنشان هم وتابع مقررات وزارت خانه آقای ضرغامی است ! ویا تابع نظر وزیر ارشاد شده است که تا کسی را که از فتعلیشاه فاسد وزن باره وحکم امام جمعگی گرفته اند را وحتما وزورکی قبول داشته باشند! ودر حالی که هدف فتح علیشاه هم و از ساختن مسجد جامع دولتی زنجان هم وتنها رواج دادن قران ویا دین ودر مسجد جمعه ساخته شده همان فتعلیشاه ودر زنجان نبود که مردم مجبور به نماز خواندن ودر پشت سر آخوندی باشند که به وی وحکم شاهنشاهی داده بود وبلکه هدف پشت پرده فتعلیشاه واز ساختن آن مسجد دولتی سید زنجان ویا در حکم دادن به آن دو آخوند دولتی زنجان وتنها دست اندا ختن به ملک وناموس مردم زنجان بود ویا دست انداختن به اراضی دهات سرتاسر مردم افشار نشین استان زنجان وترکان دیگرآذربایجان بود ! ولی مردم زنجان وتجربه خونین 40 ساله خودشان را ودر جنگ با خاندان قاجاریه داشتند ویا در جنگ کنار رودخانه کرج وبا آقامحمد خان قاجار را دیده بودند ویا در جنگ منطقه قراباغ ویا در لشکر کشی 50 هزار نفری آقامحمد خان قاجار وبه زنجان را ودیده بودند! وحاضر به قبول امام جمعه فتعلیشاهی نبودند! وبعلاوه تجربه کرده بودند که چگونه با حمایت آن دو نفر روحانی حکومتی قاجاریه وچگونه روسها زور به مردم زنجان می گویند !ویا روسها ودر عبور از زنجان وبر درب هر منزلی که می خواستند ووارد خانه اش بشوند ویا در عهد فتح علیشاه ومحمد علیشاه قاجاروزور گویی می کر دند یا مامورن روسی وقتی می خواستند که درآن مکان ومنزل زنجان واقامت شبانه بکنند وفورا پرچم روس راو بر درب آن خانه زنجانی ها می زدند ودر یکی از سفرنامه ها ی تاریخی هم وبه موضوع مزبور واشاره شدهاست ودر صورت اعتراض همسایگان وی هم وبا کتک خشن نوکران همان حاکم قاجاری شهرزنجان و روبرو می شدند! وبعلاوه با حمایت همان دونفر روحانی حکومتی زنجان وهمان حاکم زنجان هم وزور گفته وفردی بنام "اشرف خان ماکویی" را جری کرده بودند وهمان حاکم قاجاری هم که جزو خانواده ویا فامیل حاجی میرزا اقاسی صدر اعظم بود وجرات کرده بود که زن شوهر دار یک عضو مسلمان زنجانی را وربوده وشب به خانه خودش ببرد وتجاوز به وی بکند !وآنهم تجاوز به زن با غیرت یک قبیله افشار زنجانی که تجاوزبه کل قبیله ودر فرهنگ قومی آنان محسوب می شد و وی را شب ودر خانه خودش نگه می داردوزنا می کند! ودر حالیکه این امرو طبق آیات سوره نساءقران ویک نوع زناء محصنه حرام حاکم شهرمی باشد ! ویا با رعیت بدبختش انجام می دهد که با فتوای آن دونفر آخوند دولتی زنجان هم وتشدید می شود ویا با حمایت غیر شرعی آخوند کلباسی اصفهان که از فتحلیشاه فاسدودفاع می کرد ویا همان شیخ الاسلام زنجانی که ازآخوند کلباسی اصفهان وحکم اجتهاد فقهی گرفته بود ! ودر حالیکه همه بخوبی می دانستند ویا واقف بودند ویا آگاه بودند که اگر حضرت علی هم بود ووی را مجازات می کرد !ویا اگر بجای ملامحمد زنجانی هم بود که حاکم شرعی زنجان محسوب می شد وهمان اشرف خان ماکویی زنا کار را وحد شرعی می زد! ولی آخوند کلباسی ودر حوزه علمیه اصفهان ویا آخوند ملا محسن نراقی ویا علمای تائید کننده حکومت فتحلیشاه قاجار و نمی توانستند این قبیل از اعمال گماردگان فتعلیشاه در زنجان را و"اعمال فقهی ضد قرانی" ندانند ؟ ودر حالیکه مردم غیرتی زنجان هم وجزو ایل قبیله افشا ر بودند وغیرت ناموسی داشتند وعلاوه از قبول داشتن دستورات قرانی ودر سوره نساء وغیرت ناموسی قومی هم وجزوسنن فرهنگی قومی اشان بود که در فرهنگشان تجاوز حرام به یک عضو قبیله ومفهومش تجاور ناموسی به همه اعضای قبیله بود ودر فرهنگ قدیمی اقوام آسیایی آنان هم واین نوع تجاوز ها وبه زن عضو یک قبیله انجام نمی شد ویا تا عهد خانهای عصر صفویه وقاجاریه ومرسوم فرهنگی بین قبایل ایرانی نبود و"فرهنگ غیر آسیایی "بودکه خانهای حاکم شهری قاجاریه ودر شهر های ایرانی و"رواج فرهنگی "دادند ولذا در فرهنگ آسیایی گذشته آنان وهمگی ودر صورت عدم حد زده شدن وی وبوسیله آخوند ابوالقاسم میرزایی ویا بوسیله سید محمد سیردانی امام جمعه دولتی زنجان وهمه شهر آشفته شده وخودشان رامسئول پیاده کردن حکم شرعی قرانی می دیدند ! ووقتی خانواده شاکیان وبه آن دو نفر مجتهد حکومتی زنجان ومراجعه کردند ولی امتناع نمودند واین بار وبه سراغ مرجع تقلید خود شان مراجعه کردندویا در عهد محمد علیشاه قاجار رفتند وتکلیف شرعی خود را وپرسیدند ؟ ووی هم که فقه را ودر کربلا ودر نزد شریف العلمائ خوب آموخته بود وبه شاکیان زنجانی جواب داده بود که حاکم مزبور و طبق آیات قران ومرتکب عمل حرام شد ه است ومستوحب حدشرعی می باشد ومردم شهر زنجان هم وعصبانی وبدون ترس از نظامیان فراوان قاجاری ودردارالحکومه قاجاری زنجان که در سبزه میدان ساخته بودند ونظمیه ویا زندان وتفنگچی هم داشتند ویا عبدالله میرزا قاجارساخته بود ویا فرزندیازدهم فتعلیشاه وبرای اولین ودارالحکومه قاجاری را ساخته بود ویا خودش هم واولین حاکم قاجاری همان دارالحکومه سبزه زنجان شده بود ومردم زنجان هم وبه نقل ناسخ التواریخ واشرف خان ماکویی ویا منصوبی محمد شاه قاجار را کشتند واین در حالی بودکه بعد از صفویه ،زنجان وتادوره فتح علیشاه وفقط چند "حاکم های افشاری داشت که اسامی اشان ودر منابع تاریخی آمده است ودارالحکومه آن پنچ وشش خان افشاری زنجان همو همگی در میدان راه آهن ودر دژ مستحکم باقی مانده از عهد ساسانی بود ومردم زنجان هم در دوره محمد شاه ریختند وهمان "اشرف خان ماکوئی" را ودر "دارلحکومه تازه ساز قاجاریه ودر سبزه میدان زنجان کشتندکه با پول خزانه صد ساله سلطانیه ودر سبزه میدان زنجان وبرای خودش دارالحکومهدرست کرده ویا مسجدحکومتی ویا قیصریه شخصی ساخته بود ولذا شاه فاسد ونقرس دار قاجاریه هم که به نقل منابع تاریخی وهمان افسران توپخانه انگلیسی ودر برابررقبای سیاسی اش وبه قدرت رسانده بودند و"قلیچ خان ماکویی "را وبه زنجان فرستاد وبدبخت ملا محمد علی زنجانی را گرفته و به تهران تبعید کردند ! واین تبعید هم ویکبار دیگر نیز ودر عهد محمد شاه قاجار تکرار شدویا وقوع یافته است ولذا این قبیل از اعمال حرام حاکمان فاسد قاجاری در زنجان ویا در شهر های دیگر ایرانی وتکرار می شد واز جمله در شهر نیریز که به کشته شدن 2000 مردم شهرو منجر شد! ویا مردم کرمانشاه که با "محمد علی خان ماکویی" ودر کرمانشاه درگیر شدند ! ویا در گیری در شهر های خراسان ومثل ترشیز ویا در بشرویه ویا مثل درگیری با "ملا محمد علی ترشیزی" بود ویا در گیری با 400 روحانی درس آموخته کربلابود وهمگی روحانی های جوان شهر های مختلف ایران بودند که با امام جمعه های گمارده فتعلیشاهو بر آن شهر ها ی ایرانی خودشان ودرگیری مذهبی داشتند واغلبشان هم ودر حوزه علمیه کربلا ودرس خوانده بودند ویا شاگرد سید کاظم رشتی ویا شیخ احمد ا حسایی بودند که به آنها گفته بودکه بخاطر ظلم زیاد فتعلیشاه در ایران و ظهور امام زمان نزدیک است وبایدکه منتظرظهور امام عصر باشید وآن 400 نفر روحانی جوان کربلا هم وکلمه " باب امام " را واز ان دو نفر استاد خود یاد گرفته بودند که بمعنی "یاران امام زمان " باشید !ویا خودتان وحکام ظالم شهری قاجار را و امر به معروف بکنید! ولذا این واژه اختراع شده عصر قاجاری و رواج یافت ویا کلمه "باب امام زمان شدن ویا "بابی شدن در دورس فقه کربلاهم ورواج یافت که ازعبارت مذهبی (انا مدینه ا لعلم وعلی بابها وتا عصر امام زمان است )وبه شهر های تحت ستم حکام قاجاری کشیده شد وبعدا هم وهمان واژه دینی "باب " وبطور معکوس وبرعلیه شورشیان مذهبی ایران وبکار گرفته شد ویا با (اختراع دین انگلیسی بهائیت بعدی )وبکار گرفته شده ویا معکوس گردیدودر حالیکه بابیت وبا بهائیت فرق دارد ویا مستمسک حکام فاسد قاجاری وبوسیله آخوند های درباری قاجاری وماموران انگلیسی اش شد که از دولت قاجاریه و "دفاع شبه مذهبی" می کردند ویا با "تفسیر مذهبی معکوس" وبرعلیه شورشیان مذهبی همان شهر های ایرانی و بکارمی گرفتند !وچراکه اعضای درس خوانده ویا باهوش سفارت انگلیس و از واژه دو پهلوی امام عصر(ع) و"مشروعیت شبه مذهبی ساخته ویا برای دوام دولت قاجاریه" وپایه ریزی تئوریکی "کرده بودند وتا به اعمال ننگین حکام قاجاری وگمارده اشان وبرشهر های آسیایی ایران و"مشروعیت شبه مذهبی" بدهند ! ولذا "حوزه فقه دولتی وانگلیس ساخته قاجار هم ودر ایران بوجود آمد وجایگزین فقه اداری – قرانی صحیح مدارس فقهی نظامیه عصر سلجوقیان شد که از قران وایاتش واستنباط من درآوردی وبه ضرر مردم شهر های ایرانی نداشتند! ولی در "مدرسه مروی ناصر خسرو"زائیده شد که "خان قاجار مروی" ودر عهد آقا محمد خان ساخته بود ویا رواج فقه انگلیسی می داد ویا در مدرسه دینی وفقهی "سپهسالار قاجار قزوینی" ودر تهران رواج یافت وبعدا آنرا دانشکده الهیات معقول ومنقول نام نهادند وبعدا هم به دروس دانشکده الهیات دانشگاه تهران هم وراه یافت ویا توسط علی امینی قاجار زاده وکشاندند ویا در "دروس مدرسه فقهی سلطانیه" بازار تهران ورواج یافت که فتعلیشاه ساخته بود ومرتبا طلبه ویا آخوندفقه انگلیسی تربیت کرده ویا در مدارس مذهبی ساخته فتعلیشاه ودر تهران ویا در شهر های دیگر ایران ورواج می دادند وهمگی شیخ الاسلام ویا امام جمعه دولتی تربیت کرده ویا پیشنماز مسجد تولید می کردندویا با حکم شاهان قاجار وبه مسجدهای قدیمی شهر می فرستادند که قبل از دوره قاجاریه ومردم همان محلات شهری ایران وفقط "فقه صحیح قرانی "داشتند "ویا از جهل مردم ونسبت به محتوای دینی قرانی ونهایت سوء استفاده را کرده ورواج مذهبی می دادند وبجای دستورات قرانی وفقط دستورات سران قاجار را و"وحی منزل "می دانستند واگر در گذشته هم وفقط خلفای اموی عرب ویا خلفای عباسی ویا خلفای عرب مصر ویا خلفای عثمانی ترکیه وحق برگزاری نماز جمعه شهر ها را داشتند ویا حتی سلطان محمود غزنوی هم نداشت ویا شاه سامانی همو حق برگزاری نماز جمعه را نداشت ویا در آن دوره تاریخی وحق تعیین قاضی شهرهارا نداشتند ویاحق خطیب شدن و"خطبه خوانی "شهر ها را نداشتند که تنها "خطبه سیاسی "وبنام همان خلیفه اموی ودر شهر های ایرانی خوانده می شد ولی در "فقه جدید انگلیسی قاجاریه "هم که کمپانی هند شرقی ساخته بود واین قوم فاسد قاجاریه را وبعنوان "دولت مشروع " وبر "بقیه اقوام ایرانی" 1 3استان ونظام قومی آنها ومسلط کرده بود ویا سر کار آورده بود وتنها خطبه های نماز جمعه بعهده آخوندهای قاجاری بود وخطبه مجاز هم می بایست که بنام "فتعلیشاه قاجار باشد" ویا در شهرهای ایرانی کردستان وبلوچستان ولرستان وآذری زبانها هم بنام وی خوانده بشود ویا تنها وی و حق تعیین امام جمعه شهر ها را داشت ومردم بقیه شهر وحق نداشتند وطرفداران این نوع از فقه انگلیسی قاجاریه معتقد وبودند که خداوند در ارسال سوره نماز جمعه ودر قران وانحصار خواندن آنرا وتنها بنام "خانواده فتعلشاه" ودر قران ذکره کرده است واگراحیانا ملامحمد علی زنجانی هم ونماز جمعه در زنجان بخواند وخداوند از خوانندگان همان نمازجمعه و قبول نمی کند ویا همان شاه قاجار و تنها حق تعیین قاضی شرع شهر ها را داشت ویا تنها وی وحق تعیین مدیر اوقاف شهری همان شهر هارا داشت ویا حق تعیین مدیر حوزه های علمیه همان شهرهای قاجاری را داشت ویا حق پیشنماز فرستادن مسجدهای معمولی همان شهر ها را وداشتند ولی مردم آن شهر ها نداشتند !ولو همان روحانی قاجاری گمارده ناصر الدین شاه برزنجان هم ودر همان دادگاه شرعی وبرخلاف نص "ایه لاتاکلو اموالکم بینکم بالباطل وان تدلوا الحکام )وفتوای غصب ملک یک رعیت بدبخت افشاری زنجان رابدهد! ! ویا به نفع یک خان قاجاری آن شهر بدهد! ودر حالیکه برعکس بود وخداوند در قران ویا در آیه مزبور وهمان قاضی عمامه دار قاجاری همان شهر را و "حکام رشوه خوار وغاصب" ودر فقه واقعی قران وذکر کرده است ویا همان قاضی ویا "نایب صدر موقو،فه" عصر قاجاری ودر ایه "من لم یحکم بما انزل الله وهو کافر" ودر قران خطاب کرده است ونباید که برخلاف متن قران وقضاوت دادگاهی می کرد! ویا ثبت سندملکی خلاف بکند؟ ویا در ادعای موقوفه ای خودش بکند که که نص قران وآنرا "قاضی کافر"خطاب کرده است ویا دراغلب آیاتش "و قضاوت دینی"غیر شرعی آنان را طرد می کند ویا قضاوت غیر قرانی می داند که در دهها "آیه قضاوت قرانی "وصریحا ذکر کرده است و یا در اداره اوقاف عصر قاجاریه ویا در درس فقه دادن ورعایت بکنند! ویا در فتوا دادن هم ونباید که "استنباط ضد قرانی داشته باشند ولی نظریه آن آخوند قاجاری ووابسته به سفارت انگلیس وبرخلاف این نوع دستورات قرانی ودستور پیامبربود ولی این نوع از فقه ضد قرانی ودر عصر صفوی ساخته گردید وهمچنین در عصر وقاجاریه هم ورواج کامل یافت وتنها نظریه آخوندهای قاجاری بود که نظریه خود را و مهمتر از نص آیات قران ودستورات پیامبر می دانستند ویاآنرا "فقه اخباری شیعه صفوی وقاجاریه" می نامیدند که در 50 الی 60 مدرسه ساخته شده صفوی وقاجاریه رواج داشت واین سبک از استنباط فقهی ورواج داده شده بود وتا اعمال غیر شرعی حکام قاجاری ودر شهرهاومشروع جلوه داده شود ویا "شرع کامل "جلوه داده بشود! ویا بنیان گذاران این نوع از "فقه دولتی " ومعتقد بودند که شاهان قاجار و جانشینان واقعی امام زمان غایب می باشند ! ولذا همه اعمال اداری آنان ودر شهر های ایرانی و"معصومیت کامل "دارد ومردم ایران هم ونباید که در مورد آن عملکرد حاکمان شهری وچون وچرا ی مذهبی بکنند! ولذا نظریه فقهی قرانی شافعی وحنفی وحنبلی ومالکی وبعد از عصر صفویه و"تغییرمحتوای قرانی" یافته بود ومورد اعتراض دینی همان 400 نفر روحانی جوان کربلا بودکه درس فقه را ودر کربلا می خواندندویکی از آنها هم و"ملا محمد علی زنجانی" بود که در کربلا ودرس فقه خوانده بود که معتقد بودندکه خطبه نماز جمعه شهر های ایرانی وبجای فتعلیشاه وبایدکه "بنام امام زمان غایب "خوانده بشود! وهمین تز مذهبی آنان هم وباعث رواج کلمه "باب امام زمان "شد وبعدا هم وباعث قتل همه آنها گردید! و"حامد الگار اروپائی"ویا دیگر ارو پائیان هم ودر نظریه "رابطه دین ودولت در ایران " وطرفدار این نوع از مشروعیت فتعلیشای ودرایران بودند ویا برای برگزاری نماز جمعه ویابرای دخالتش در امور دینی شهروندان ایرانی بودند ویا طرفدار "فقه شیعه فتعلیشاهی "می باشند ولی "مخالفان حوزوی" این نوع فقه هم ودر حوزه کربلا ی دوره محمد شاه قاجار هم وپیدا شده بودند ومخالف این نوع از "تئوری سیاسی و مذهبی" وبرای "مشروعیت دادن به "اعمال کار گزاران دولت قاجار وصفویه "بودند ومعتقدبودند که دستورات قرانی وتنها در مشروعیت دادن به اعضای دولت نمی باشد وبلکه تنها در مجبور کردن اعضای دولت ومدیرانش به دستورات دینی می باشد ویادر متقاعد کردنشان وبه دستورات قرانی می داندکه آنان را ودر ایه دیگرقران اطیعوالله و اولوالامر وتابع دستورات خداوند وپیامبردر قران خطاب کرده است ویا اولوالامر تابع نفسانیات اداری خودش راهم وسورههای قران و"طاغوت "خطاب کرده است! ولی این گروه جدید فقهی پیدا شدند ویا در حوزه علمیه کربلای دوره محمد شاه قاجار واز نظر فقه دینی ومعتقد بودند که اگر دولت یک عصر ایرانی هم و به دستورات قرانی وعمل نکنند وآن دولت ایرانی ویا احزابش هم "دولت مشروع" نیستند ویا دولت مورد نظر قرانی نیستند ویامثلا و در استباط فقه قرانی و"درست اجتهاد" نمی کنند ولذا "مجتهد قرانی "نیستند ولی اروپائیان ودر علم سیاسی جدید خودشان ویادر جامعه شناسی سیاسی جدیدشان و در دانشگاههای اروپا ودر "نظریه دولت ودین " ویا در "رابطه دین ودولت" ونظریه معکوس فقهای شافعی مدارس نظامیه عصر سلجوقیان را وارائه می دادند که موقوفات ویا مسجد جمعه زنجان راوبا همین تئوری ساخته بودند ویا سرمایه داری غیر صحیح زمین داری آسیایی را بوجود آورده بودند ویاآیات مزارعه مبتی برکشت وکار قرانی صحیح راو در زراعت دهات ایران ورواج می دادند ویا بنام "اقطاع اسلامی"دوره سلجوقی وبوجود آورده بودند ویا تجارت صحیح ومبتنی "برعقود اسلامی واقعی تجارت" را ودر امپراطوری اسلامی شهر ها وبازارهای سلجوقی آسیایی سلجوقیان را وبوجود آورده ویا مضاربه قرانی صحیح را ودر کاروانها تجاری بوجود آورده بودند که مردم آسیا واقوامش واز ان نظریه دینی تولید شده آنان نفع برده ویا راضی بودند ویا در در"فقه نظامیه ها"ی متعلق به نظام الملک ونفع تجاری می بردند! ویا نفع زراعی واقعی می بردند! ولی در "نظریه فقهی" تولید شده عصر قاجار ونفعی نداشتند! ومثلا ودردورس فقهی مدرسه مروی قاجار ویا درمدرسه سپهسالار ومدرسه سلطانیه قاجار ویا در مدرسه فقهی عبدالله میرزای قاجار زنجان ونفع نداشتند ویا در مدرسه شاهزادگان دارلفنون قاجارونفع نداشتند (ویادر رابطه دولت با "دین ")ونظریه معکوس شده بود وصرفا تفسیرهای معکوس از دین می شد که در گذشته هم وباعث شورشهای فراوان علیه قاجاریه گردید و امروزه هم و شرکتهای تجاری وفنی اروپا ودرجوامع شهری آسیا را وبه درد سر خواهد انداخت! وهمانطوریکه شهر آسیایی زنجان ودر 170 سال قبل وپایه های اولیه ظهور سرمایه داری در آسیا را وبه چالش فکری وسیاسی ومذهبی کشاند! وبعدا هم به شهرهای دیگر ایرانی نیریز ویا بارفروش ویزد واصفهان وترشیز وبشرویه وغیره نیز کشیده شد ویا در چالش سازی سیاسی خود هم وتابع نظریه فقهی خواجه نظام المک طوسی بودند که آن مسجد جمعه واقعی زنجان را ودر زنجان ساخته بود ویاتوسط مهمترین متفکر سیاسی آسیایی بود ویا در عصر خودش بود ویا تئوری پرداز سیاسی امپراطوری آسیا یی بودکه "دین اسلام" را وبا "سیاست صحیح اداره مملکت داری" میآمیخت ویا از آن یک نوع "تئوری بزرگ مملکت داری آسیایی" وبیرو ن آورده بود وهدفش هم ودر بنیانگزاری مسجد جامع سلجوقی زنجان ویا درپایه ریزی بازارسلجوقی زنجان وهمین نوع از هدف سیاسی ودینی مهم بود وخودش راهم یک صدر اعظم بزرگ آسیایی می دید که بایدشهر های آسیایی راو با تئوری دین ی اش وآباد بکند ویا تجارت در آن شهر هاو براه بنیدازد! ولی مسجد همان صدر اعظم خواجه نظا م الملک و دوبارخراب ویا تخریب گردید وتا تئوری آسیایی وی راو خراب بکنند !ویکبار بدست مغولهای شمن پرست خراب شد وتا همه آسیا ودر تجارت وعمران و"شمن پرست "بشوند ! ویکبار دیگر هم وبدست "صدر اعظم امیر کبیرقاجار" ویران شد وتا تا املاک یک قوم بزرگ اسیایی افشار وبه "نفع طبقه فاسد " قوم قاجار آسیایی" و"غصب عدوانی" بشود!ونظام طبقاتی شکل بگیرد وفرق دو صدر اعظم ایرانی ودر آباد کردن یک شهر ویا برعکس ودر خراب کردن همان شهر آسیایی 2700 ساله مثل شهر زنجان می باشد وکار کردشان وبا همدیگر فرق می کند! ویا در "فهم تفاوت رویه" و"تفاوت تئوریهای" دو صدر اعظم چنین است که بنیانگزاری دولتهای آسیایی را وبعهده گرفته بودند وهر کدام "مدل خاصی از دولت" می ساختند که یکی در تئوری اسلامی خودش ویک شهری مثل زنجان را و آباد می کند! ویا "تاسیسات بازاری خوب " ودرآن شهر می سازد ودیگری هم وبرای بنیان گذاری "نظریه خود ویا در شالوده سازی یک دولت فاسد ایرانی" وبنام "دولت قاجاریه" ویا برای ساماندهی وجا انداختن رفتار های غلط مدیرانش همان دولت وهموطنان زنجانی خود رامی کشد ویا در یک شهر برزگ ایرانی می کشد! وتا "طرفدارن فقه سیاسی نمازخوانی جمعه" ودر این مسجدجمعه زنجان وپخش وپلا بشوند! وتااینکه "تئوری دیگری واز شهروندی دینی " خود وارائه ندهند ! ویکباردیگر هم در ابتدای آمدن مغول به ایران وهمان مسجد جمعه زنجان وخراب شد! ویا تجمع کنندگان تئوریکی ان مسجد جمعه زنجان وکشته شدند تا مهمترین دروس فقهی 16 نظامیه ایران را وفراموش بکنند ودر این رابطه خراب شد ویا در نحوه برگزاری نماز جمعه وتفسیر مذهبی آن وخراب شد وتا تئوری یاسای چنگیز خانی ودر مورد تجارت را وبپذیرند که در عصر غازان خان مغول وکنار گذاشته شد ویک بار هم وامیر کبیر و"مخالف آن تز سیاسی نظام الملک بود " ولذا دوباره این مسجد جمعه زنجان را وویران کردند که دردو مقاله بعدی ام وتفصیلا به نظریات انسانشناسی فرهنگی آندو نظریه خواهم پرداخت و"تز سیاسی دیگراسیا " هم برعکس آنست که مدتی است اروپایی ها و از دوره صفویه ودر شهر های آسیایی معاصر اشاعه داده اند ومعتقدند که دین ونص دستورات قرانی وباید تابع تفسیر کارگزاران دولتی همان کشور باشد! ویا برای توجیه نظام اداری همان کشورباشد! ویا باید "دین سازی جدید وبوسیله دولت صفویه ودولت قاجاریه" بکنند! ویا باید شاهان 52 کشور مسلمان آسیایی ویا ریاست جمهور های همان 52 دولت آسیایی هم و باید "دین سازی خاص خودشان "راو بکنند! ویا دین مورد نظر دولت عصر خودشان راوبسازند! ویا در همان کشور آسیایی بسازند! وبه خوردهمان ملت خودشان بدهند ویا روحانیتی را وتربیت بکنند !که صرفا اعمال حکام دولتی همان کشور را و "توجیه ضد قرانی" بکنند وبعلاوه توجیه شرعی روحانیون حکومتی هم ودرامر دادگاه ویا در امر اوقاف ویا در میراث فرهنگی ویا در امور بانکی وبورس ومعاملات تجاری وزمین داری چنین باشد ویادر امور مزارعه و مضاربه اسلامی وبیمه ورسانه و منبر وتلویزیون ونماز جماعت مسجد هاوچنین باشد که با "دین سازی جدید آنان "ومستمراهمخوانی رسانه ای داشته باشد ! ولی به محتوای واقعی همان "دستورات قرانی وپیامبر توجه نداشته باشند واین نوع از "تز سیاسی – دینی جدید "هم واز دوره شاهان صفوی" وتوسط اعضای کمپانی هند شرقی و وارد حوزه فقهی 50مدرسه دینی اصفهان شد که همه مدرسه ها یش و وساخته شاهان فاسد صفویه بودند که نظیر مدارس دینی جده بزرگ ویا مدرسه جده کوچک اصفهان بود ویا نظیر مدرسه سلطنتی شیخ لطف اله ودر اصفهان بود ویانظیر مدرسه دینی چهارباغ ساخته شاه حسین صفویه اصفهان بود که عده ای روحانیون دولتی ودر آن مدرسه ها ی دولتی وپرورش یافتند ویا با بودجه دولتی صفویه واستخدام شده بودند ویا با طرزفکر خاص وآموزش دیده ویا تربیت شده بودند که اعمال ننگین شاهان صفوی را وتوجیه شرعی بکنند !ویا اعمال ظالمانه حکام گرجی ویا حکام ارمنی ویا حکام سیک مذهب کرمان وشیراز را ومقبول بسازندآ ویا نظیر اعمال گنجعلیخان سیک حاکم کرمان راو توجیه مذهبی بکنند! ویا اعمال غیر شرعی اللهوردیخان ارمنی ودرشیرازرا ویا گرگین خان گرجی ودر قندهار را ویا اعمال حکام درویش مسلک زنگنه وزرای شاها ن صفوی را ودرحاکمیت شهر های ایرانی وتوجیه شرعی بکنند! ویا اعمال غیر شرعی کارمندان اوقاف ویا دادگاه شرعی آنها ویااعمال غصب زمینداری حکام شاهان صفوی راوتوجیه کرده که مرتبا املاک اقوام راو بنام وقف ومصادره می کردند ویا برخلاف نص قران وتوجیه شرعی می نمو دند ودر دوره قاجاریه نیزوچنین بود ویا چنین رویه ای وادامه داشت ویا ادامه آن حوزه علمی هم ودر مدرسه کلباسی اصفهان جریان داشت که جای مدرسه فقهی چهار باغ اصفهان سلطان حسین را و گرفته بود واز اعمال ننگین کارگزاران قاجاریه ودر کشتار مردم زنجان ودفاع منبری ویا تبلیغی می کردند وکاری که در فقه شافعی دوران سلجوقیا ن رایج نبود! ویاحتی در "فقه نئو حنفی" حکام شهری عصر تیموریان وچنین توجیه مذهبی وجود نداشت !ویا برای اعمال کارمندان وحکام شهری وفرزندان تیمور لنگ هم ورایج نبود! که "تفاوت فقه "این دو دوره تاریخی آسیا را ونشان می دهدوودر همان دوره تاریخی هم ودر مصر واین نوع از "فقه انگلیسی ابزاری کردن دین اسلام رواج یافت ویا توسط کارگزاران دولتی مصر " ویا توسط همان اعضای کمپانی هند شرقی ووارد "حوزه فقه مصر "اخوان المسلمین دانشگاه الازهر مصرشد که سفیر کبیر انگلستان وبنام هاردینگ و در مصر ودر کتابش وبه آن موضوع واشاره کرده است ویا توسط حوزه علمیه جبل عامل لبنان وسوریه وارد عراق شد ویا در همان دوران تاریخی هم ووارد حوزه علمیه وهابیت عربستان شد که "فقه سالم مالکی قدیم عربستان "را وکنار بگذارد! وتفسیری جدید از اسلام وبرای توجیه اعمال کارمندان عربستان وامارات وبحرین وارائه بدهد ! ویا وارد حوزه فقه شهر کراچی ولاهور پاکستان شد ویاوارد حوزه علمیه حزب مسلم لیگ پاکستان وکشمیر وبنگلادش شد ویا وارد حوزه علمیه کابل افغانستان طالبانی شد ویا وارد حوزه فقه استا نبول وآنکارا شد که اعمال غیر شرعی حزب عدالت وتوسعه اردوغان را وتوجیه شرعی ویا مردمسالارانه جدید بکند! ویا در اندونزی ومالزی و52 کشور مسلمان هم ودر آسیا نیز و رواج یافت ونظیر یک "حوزه های جدید فقهی می باشد (که تئوری سرمایه داری شبه اسلامی آسیایی راو رواج می داد!ولی با متون قران بیگانه بود ولی ایدلوژی بانکداری ربوی ویا بورس قمار گرایانه این کشورهای آسیایی را ومخلوط فرهنگی با آیات قرانی می کند که معجون عجیب وغریبی از "نوسازی اسلام" ودر "ظهور سرمایه داری آسیا " وبوجود آورده است ویا با" مذهب قدیم تمدن زمین داری سالم آسیا "ودر تضاد می باشد ویا در نهاد سازی قبلی دولتها واحزاب ودادگها ی سابق آسیا وفرق ماهوی دارد ولی روحانیون کم سوادکنونی و این نوع از تز جدید جوامع آسیایی را وبا تز "تقریب مذاهب اسلامی" عجین غیر صحیح کرده وسعی دارندکه محتوای فقه قدیمی شافعی ونئو حنفی وحنبلی ومالکی قدیم آسیا را دور بریزند که مغایرتهایی با بانکداری وبورس وبیمه وتجارت ومعاملات ملک ربوی دارد واز اروپا وارد آسیا شده وسعی می کنند که سیستم سرمایه داری جدید اروپا را و"عجین فقهی با آیات من درآوردی قران وحدیث بکنند! که توسط شرکتهای اروپایی ووارد خاک آسیاشدهاست ویا وارد شهر های آسیایی شده اند ولی بخاطراینکه این نوع از "دینسازی جدید" وتولید بی عدالتی شدیدمی کند وبا مذاق آسیایی ها وسازگار نیست! ویا برای 4 میلیارد مردم آسیا وقابل قبول نخواهد شد! واحتمال اینکه موفقت داشته باشد وکم می باشد !ویااحتمال رویش اش و در خاک اسیا بسیار اندک است ! وتنها یک نوع تز سیاسی عقیم می باشد که امکان رویش ونمو ودر خاک آسیا را ندارد ویا در میان مردم گرسنه آن قاره را ندارد وتنها بصورت ابزاری و درادارات دولتی آسیا واستفاده تبلیغاتی ابزاری وبرای توجیه فساد اداری وبانکی کارمندان فاسد 52 کشور اسلامی وانجام می شود! ویا تنها آبروی حزبهای شبه اسلامی عدالت وتوسعه ترکیه را می برد ! ویاتنها آبروی حزب مسلم لیک پاکستان را ومی برد ویاآبروی حزب شبه علوی بشار اسد سوریه را می برد !ویا آبروی حزب الدعوه اسلامی عراق ویا حزب النهضه اسلامی تونس ویا خواهر خوانده های اسلامی اش ودر اندونزی ومالزی را ومی برد که بدستورات قرانی وپیامبر بی اعتنائ هستند ولی به "دین اسلام" وبصورت "ابزاری" نگاه می کنند! ویا اعتقاد واقعی وبه دین اسلام ودر آسیا ندارند ودر حالیکه "فقه حرام بودن بانکداری در آسیا وهنوز معضل بزرگ اقتصادی مردم آسیامی باشد واقوام قدیمی اسیا هم وبرای رعایت عدالت درمیان اعضای قبایلشان ویادر معاملاتشان و "ربا " را قبول نداشتند وبعلاوه یازده آیه ربای قران نیز وحرام انرا وتوصیه می کند وتنها اختصاص به قوم عرب ندارد وبلکه اغلب قبایل بزرگ آسیایی وبرای عدم خونریزی شدید ودر آسیا واز " معیشت رباخوادی بانکی و پر هیز می کردند ویا حرام بودن اتاق بورس وبیمه وحق شفعه ودرتجارت کشور حزب الدعوه عراق را خراب می کند وبا تز "البانک لا ربوی "مرحوم محمد باقر صدر وبا تز جدید حوزه نجف هم ونمی خواند! ویا عدم سوء استفاده از اوقاف نیز ودر قران حرام است ویا متون فقهی آشکار دارد ویا با افکار بنیانگذاران حزب النهضه تونس نمی خواند وصرفا با حزب سازی اسلامی "گوناگون این نوع از روحانیون نواندیش اسلامی آسیا ومعجون عجیب وغریبی از اسلام ودر آسیا بوجود آورده است ونمی توانند با توجیات شبه شرعی خود وبرفقر ویا گرانی وبی عدالتی وسیع غلبه بکنند! که برمردم آسیا وتحمیل می کنند ویاباور بشود که مردمش و مقاومت نکنند! ولذا پایه های جرقه های اولیه این نوع از "مقاومت دینی"ودر برابر تمدنسازی شبه دینی امیر کبیر ودر 170 سال قبل اتفاق افتاد ویا در حوزه فقهی کربلا زده شد وحدود 800 نفر طلاب جوان حوزه فقه کربلا وبه آن تئوری پیوستند و اولین بار واز نظر "استنباط فقه قرانی و"در حوزه کربلای دوره محمد شاه قاجاریپیدا شد وسپس به حوزه فقهی مدرسه ملامحمد زنجانی ودیگر شهر ها کشیده شد! و نظیر جنبش اسماعلیه قدیم بود و هنوز طرفداران فکری و استدلالی مختلف دارد ویا در این راستا هم وبرخلاف حوزه دینی اصفهان وحوزه های فقهی دیگرایران ودر "مسجد جمعه اقوام افشار یزنجان "متولد گشت که ابتدا چند نفر روحانی وبنیانگزار آن "تز جدید فقهی" بودند وبعدا هم ومردم شهرزنجان نیز به آن رویه پیوستند ویا نماز گزاران پیرو همان چند نفر روحانی نیزپیوستند که در قدیم "مسجد حجت" ویا "مسجد ملا"نامیده می شد وامروزه هم بنام "مسجد ولی عصر" ودر بازار بالای زنجان است واحتمالا درمکان سابق مسجد جمعه عصر مغول هاست که در سال 1173هجری و تعمیردوباره شده بود ویا دوباره ونماز جمعه شیعی ودرآن مسجدقدیمی جمعه خواندندکه بعد از عصر مغول وویران شده بود واین بار در آن مسجدجمعه عصر افشاری هم و چندنفر روحانی زنجانی واز ایل شجاع افشارو نماز جمعه شیعی خواندند ویا بعد از سقوط صفویه ونماز می خواندند ویا فتوا داده ویا در همان حوزه دینی وفقهی و تربیت 400 شاگردو انجام شد ه بود ویا تربیت کرده بودند ولی تدوام این مسجد جمعه افشاری زنجان و بعد ازسقوط حکومت صفویه وتا ظهور فتح علیشاه وبه مدت 130 سال ودایر بود وتا اینکه در دوره فتعلیشاه وناصر الدین شاه وبه درگیری فیزیکی کشیده شد ویا با سکنه شهرزنجان واقدام خونین کردند و یابا نماز خوانهایش و بخاطر عقیده مدهبی اشان و کشتار بعمل آورده ولی همچنان تفکرآنان وتداوم بعدی یافت ویا توسط ملاقربانعلی وشاگردانش وتداوم یافت که از علمای قیدار افشاربود واحیائ فقهی دوباره وتوسط وی گردید که یک "شیخ حسن جوری" جدید بود ویا شاگردان متعدد یافت که بازهم توسط پپرم خانی ارمنی ویا اعزامی از دربار قاجار وتبعید گردید وآنها هم در " تئوری دینی "وحوزوی خودشان ومعتقد بودند که در زمان غیبت امام زمان ویا واجب بودن نماز جمعه شهر ها وساقط می باشد ویا جزو حقوق شاهان ایرانی نمی باشد !ویا اگر هم نماز جمعه برگزار بشود! ونباید که خطبه بنام فتعلیشاه خوانده بشود! وبرعکس باید "وبنام امام زمان وخطبه نماز جمعه خوانده بگردد ویا در مسجد جمعه زنجان وتهران واصفهان وغیره وخوانده بشود !وتا بوسیله خطبه خوانی مزبور وعده ا ی کارمند ومرتکب اعمال حرام ودر ادارات دولتی نشوند! ویا بنام شاهان قاجار وحکام قاجاری وظلم وجور ودر شهر ها را رواج ندهند ویا در عمل نکردن به قران وعده ای مامور دولتی خاطی وتربیت نکنند ولو آنکه ودر همان عصرهم و شیخ الاسلام وامام جمعه گمارده فتعلیشاه وآن نوع از اعمال کارمندان دولتی را وغصب ندانند ؟! وآری امروزه عصرویا دوران رژیم قاجاریه ومنتفی ویا پایان یافته است ولی هنوزدر میراث فرهنگی زنجان واکنون نیز و مستمسک کارمندان میراث فرهنگی کنونی شده است که بگویند چونکه 23 هزارنفر مردم زنجان ودر سنگرهای 48 گانه دسته جمعی زنجان ودر حوادث توپ باران وهمگی کافر شده بودند ودر حالیکه اسناد تاریخی وبرعکس آنرا نشان می دهد که مرتبا فریاد ویا شعار( یا امام زمان)سر می دادند ولذا کافربودن ویا (بابی بودن مدل بهایی)وبرایشان تلقی نمی شود! ویا ریخته شدن خونشان وبوسیله فتوای میرزا ابوالقاسم وشرعی تلقی نمی شود ؟ ولی میرزا ابوالقاسم که دستور قتل اغلب مردم زنجان راو صادر کرده وسپس دستور داده که جنازه های اغلب اشان وبه خندقهای جنوب شهر زنجان وریخته بشود وهنوز در نظر این کارمندان میراث فرهنگی یک نوع شیخ الاسلام محسوب می شود! ودر حالیکه همان موقع هم وسربازان فوجهای مسلمان ایران وازپذیرش کشتار آنان امتاع می کردند ویا به وسیله فتوای این دو نفر و امتناع نظامی می کردند واز جمله فوج شیعه همدان ویا فوج فیروزکوه و غیره که امتناع نمودند وتنها حسنعلی خان کرد کبووند گروسی واجراء کرد ویا همه نمازگزاران مسجد حجت زنجان را وبا دستور امیر کبیر وشیخ الاسلام واعدام نمود ویا با حکم واصرار شدید امیر کبیرواعدام نمود! وتا وی هم وبخاطر سلطه انداختن بر دهات جنوبی زنجان وخدمتی به قاجاریه کرده باشد! ویا بخاطر رسیدن به ریاست نظامی سکنه ترک آذربایجان وتبریزوپست نظامی بالاتر بگیرد !ولذا بعد از قتل عام مردم زنجان وارتقاء درجه نظامی یافت و یا امیر الامرائ کل ترکان آذر بایجان گردید! ودر این راه وی وفقط سه هزار زن وبچه شیعه بیگناه زنجانی را ودر قلعه علیمردان خان افشار زنجان کشت که اسنادش وجود دارد که همگی فریاد یا امام زمان سر می دادند ولی دراتاقهای قلعه علی مردان خان افشار زنجان که به آن پناه برده بودند وهمگی قتل عام شدند! که در همان قلعه علیمردانی و7 عمارت وتودر تودرودر خیابان سعدی وسط زنجان وجود داشت ویا درکوچه پشت خیابان سعدی ووسط زنجان و3000 نفرو قتل عام شدند وبعلاوه در 48 سنگر دیگر زنجان هم وپناهگاه دسته جمعی سکنه دیگر شهر بود که 23000 زن و کودک دیگر هم ودر آن پناهگاههای جمعی و قتل عام شدند ویا 9 ماه تمام ومردم شهرزنجان ودر پناهگاههای شهر ویا با فقر ونداری تمام ومرتبا "امام زمان" می گفتند ولی با دستورات اکید امیر کبیرومرتبا توپ باران می گشتند ومردمی که در این 9قلعه خانهای افشار زنجان وپناه گرفته بودند ویادر پشت دیواره های آنها و مکان حفاظت جان خودشان وکرده بودند ویا در کاروانسرای گلشن ویادر کاروانسراها ومسجدهای ساخته سران افشار ویا در مکانهای محکم بازار زنجان وپناهگاه خودشان کرده بودند وتا در برابر توپهای انگلیسی امیر کبیر ومکان امن بیابند ویا جهت حفظ جان خودشان وداشته باشند! که با شلیک هر گلوله توپ وبخشی از همان پناهگاهها وفرو می ریخت ولذا همه سکنه شهر به زیر خاک می رفتند ویا بقیه سکنه شهر هم ودر48 سنگر دسته جمعی ونگران جان خودشان بودند وبرخی از کتابهای عصر قاجاریه هم ونظیر ناسخ التواریخ ویادر کتاب روضه الصفای ناصری ویا در کتب دیگرعصر قاجاریه وبطور مختصر ویا دو پهلو وابهام آمیزو به وقایع تلخ زنجان اشاره کرده اند ولی نهایتا حسنعلی خان کرد ویا با دستورمستقیم واصرار شدید امیر کبیرواغلب آنان را می کشد ویا با فتوای شیخ الاسلام قاجاری شهرزنجان وآنان را می کشد! ونهایتا حدود 2000زن وبچه اسیر شده ویا بدبخت مردم زنجان را هم وکشته می شوند ویا بعد از تسلیم شدنشان وبا شیوه های زشت وشکنجه شده وسپس و به نقل اسناد تاریخی ودر سبزه میدان زنجان وتیر باران شده ویا با فتوای همان شیخ الاسلام قاجاری واعدام دسته جمعی می شوند که اسنادش ودر دست خط های کتابخانه های قدیمی ایران وجود دارد ! وتا آنهاو جایزه خود را واز دولت استعماری روس وانگلیس وامیر کبیر بگیرند !وتا دیگر علی مردان خان افشارزنجانی ویا دیگراقوام افشاری زنجان و جرات نکنند! که به جنگ های ایران روس بروند ؟ وچرا که اسامی همان خانهای افشاری ودر جنگهای ایران وروس ودیده می شود که بعنوان جهاد از شهرهای آذربایجان شمال ارس ودفاع می کردند وهمانطوریکه نادرشاه افشار ترک هم ویا الب ارسلان سلجوقی ترک هم ویا سردار اتروپاتکان ترک اشکانی هم واز آذر بایجان دفاع کرده بود ویا همان صاحب قلعه علیمردان افشار زنجانی هم ویا صاحب همان قلعه علیمرادخان افشار ویا قلعه عباسقلی خان زنجانی ودر جنگهای ایران روس وهمگی ذکر شده اند ونیز اسامی اعضای دیگر قبیله افشارزنجان هم وهمگی درتاریخ جنگهای سی ساله ایران وروس وذکر شده اند وهمگی مزاحمت وبرای دولت روس وبوجود می آوردند ویاحداقل دیگر ترکان آذربایجان هم ودر برابر سلطه روسها و سکوت اختیار بکنند که بیش از 100 سال ودر آذربایجان حاکم بشوند ویا همان نظامیان روس هم وتنها بوسیله سلطه حسنعلیخان کرد گروسی وبرترکان آذر بایجان وحکومت جابرانه می کردند! والبته کردهای شریف دیگر ایران ومبرا هستند که نظیر کردهای شریف اردلان شهر های سنندج ویا کرد سقز ویا غیره که بی تقصیر می باشند وهمگی از این نوع اعمال زشت خان گروسی وحمایت نمی کردندولذا کمتر در گیری با مردم ترک افشاری زنجانی یافته بودند ویا با ترکهای آذربایجان یافتندکه اسناد تاریخی مختلف و گواه آنست وآری این نوع از آخوندهای درباری فتحلیشاه ویا شیخ الاسلام های منسوبی فتعلیشاه وبرشهر ها ی ایرانی ودر حالی خودشان را ومسلمان می دانستند که " ملا محمد زنجانی ومجتهدزنجانی وامام جمعه مردمی شهرزنجان بود ویا طرفداران وی هم وهمگی افراد مذهبی ونماز خوان بودند ولی برعکس وآنها واین گروه را و بابی کافر نامیدند که اموالشان را از چنگشان بیرون بیآورند ویا جزو املاک خانواده های قاجاری ودرزنجان بشود! ویا کشته بشوند! ودر حالیکه اسناد تاریخی نشان می دهد که تا آخر عمرشان و اغلب نماز می خواندند ! ویا طبق اسناد تاریخی هم وملا محمد علی زنجانی نیز وکاروانسرای سنگی زنجان را بسته بود که حکام قاجارو"فاحشه خانه" کرده بود ند ویا با حمایت آخوند های قاجاری و"فاحشه خانه" کرده بود ویا همان ملامحمد علی زنجانی ودستور بسته شدن مشروب خانه های زنجان را ودر عصر محمد شاه قاجاری صادر کرده بود که حکام قاجاری ودر زنجان تاسیس کرده بودند ویا با صلاح دید حکام شبه مسلمان قاجاری ودر زنجان رواج داده شده بود ویا در ایام مقاومت یازده ماهه مردم شهر زنجان ودر برابر ارتش قاجاریه وهمان ملا محمد علی زنجانی ودستور داده بود که طلاجات زنان را و جمع آوری کرده وسکه ای بنام امام زمان و چاپ بکنند که در یک طرف آن ونام "قائم "زده بودند و درطرف دیگر سکه هم وعنوان "قائم آل محمد" وضرب شده بودولی حکام فاسدقاجار ویا آخوندهای دربای فتعلیشاه در زنجان ویا یا 15 هزارنماز جمعه خوان پشت سر وی را و تکفیر کردند! که کشته بشوندوتا در برابر دولت قاجاریه ونایستند! وبعدا هم همان حکام قاجار ی و همین رویه از رفتارها راوبا 400 روحانی جوان وشاگردان حوزه فقهی ملا محمد علی زنجانی وانجام دادند که اسامی آنها ونظیر "ملا برات" ویا "ملاولی" ویا "ملااسکندر" بود که دراسناد تاریخی آمده است ونیزهمین رویه راو با شیخ قربانعلی زنجانی انجام دادند که یک روحانی وارسته وباسواد"قبیله افشار قیدار" بودولی او هم وبا حکم همان حاکمان فاسد قاجاریه مخالف بود ولذا دوباره تبعیدشد ویا به عراق تبعید گردید! که مرتبا با حکم ناصر الدین شاه ویا شاهان دیگر قاجارومخالفت می کردکه به مردم زور می گفتند! ویا با دستور آخوندهای قاجاری ودرغصب اراضی اقوام بدبخت زنجان مخالفت می کرد ویاطرفدار افراد فقیرافشار قیداربود ویا در غصب اموالشان وبا حکام قاجاری مخالفت می کرد! که مرتبا در دادگاه قاجاری زنجان ویا در اداره مالیات شهری زنجان ویا در اداره اوقاف واداره ثبت اسناد زنجان واز مردم بدبخت واموالشانرا گرفته ویا دهاتشان را غصب می کردند وسپس به حکام قاجاری وتاجران قاجاری وروحانیون قاجاری وداده می شد ونهایتا وبه در گیری با ان حکام قاجاری منجرمی شد واز جمله درگیری سکنه افشار قیدارزنجان وبا احتشام السلطنه قاجاربود که حاکم زنجان بود ولی در غصب دهات قیدارو زخمی گردید ویا درگیری با خان دیگر حاکم قاجاری زنجان هم باز کشته شد ویا درگیری نایب الصدر قاجاری ویا با اشرف الملوک قاجاری ویا با آقاخان مظفر قاجاری ویا علیقلی تاجر وملک التجار قاجاری ویا مستوفی قاجاری که اسمش در کتاب مرات البلدان امده است ویا در گیری با رکن الدوله علینقی میرزا قاجار که دهات ابهر را ومصادر کرد ویا میرزا حسین خان سپهسلار که دهات هیدج وخرمدره را وتصاحب کرد ویا علی اصغر خان امین السلطان که بردهات ماهنشان ودست انداخته بود ویا کارمندان دیگری هم که در مناصب اداری عصر قاجاریه و به غصب املاک مردم زنجان می پرداختند وغیر از کشته شدن اشرف خان ماکویی ودرگیری با امیر اصلان خان قاجارهم رواج داشت ویا در دوران مشروطیت ویکبار دیگرویک حاکم دیگر قاجاری هم وبدست مردم زنجان وبه قتل رسید ونهایتا هم و شاهان فاسد قاجار و یپرمخان ارمنی را وبه زنجان فرستادند ویا با فوج نظامی زیاد وفرستادند که همراه وی آمده بودند و همان شیخ قربانعلی زنجانی را هم ودر زنجان ودستگیرکرده وسپس تبعیدنمودند واین در حالی بود که مردم بدبخت وفقیر زنجان و در بیرون کردن افاغنه وازبکها وروسها وعثمانی ها واز ایران وهمگی شرکت داشتند ولیکن تنها قربانی می دادند ویا در دوران جنگهای ایران روس هم وتنها از همه قومهای ایرانی وفقط قوم افشار زنجان بودند که به جنگ فرستاده می شدند ولذادائما زخمی ویا قربانی میشدند ومثلا در جنگهای هرات ومحمره دوره محمد علی شاه وچنین بود وفقط مردم افشار زنجان وقربانی می دادند ولیکن بخاطر حمایت انگلستان وروس واز حکام فاسد قاجاری که در بندهای ننگین ترکمنچای گنجانیده شده بود وفقط مردم زنجان می باختند! ویا در طول 100 سال حکومت خانهای قاجار برزنجان وباختند ویا فقط از آنها ستم دیدند! ویا املاکش ویا وکاروانسراهایشان وبوسیله تاجرهای قاجاریه وبالا کشیده شد که همگی فامیلهای قاجار بودند ولی اکنون میراث فرهنگی زنجان و اسامی این نوع تاجران قاجاری ی را وبر سردرب اغلب کاروانسراهای غصب شده واز کشته شدگان افشاری شهرو نصب کرده است ونهایتا وفقط مردم شهر کشته داده اند ویا املاکشان واز جنگشان خارج گشته است ونهایتا مسجد جمعه واقعی شهر هم ویران گردید ویا امام جمعه واقعی مردم شهر هم و بدست امیر کبیر قاجاری وکشته شد که مورد قبول دینی اغلب مردم زنجان بود وامروزه هم وفقط در مجموعه بازار سنتی زنجان وفقط عکس ها ویا تابلوهای قاجاریه است که نصب شده است ویا دیده می شود که بعنوان میراث فرهنگی زنجان وبردرودیوار بازار زنجان نصب شده اند که مدعی اند وآن کاروانسراها ویا مسجدها راو ساخته اند! ودر حالیکه قبلا این نوع از خانهای زالو صفت قاجاریه ودر زنجان وملکی نداشتند که امروزه صاحب میراث فرهنگی زنجان شده باشند! ولی امروزه افراد دولتی و حتی اجازه بحث ویا گفتگو را هم ودر مورد حوادث مزبور نیز وبه نویسندگان شهر نمی دهند که از گذشته تاریخی محلات زنجان وبحث بمیان بیاورند! ویا در مطبوعات ومحافل جمعی وبحث های شفاهی ومکتوب بکنند! وبهمین دلیل وامروزه باید آقای ضرغامی وبه این نوع ازطرفداری زشت آنها وخاتمه بدهد! ونیز اجازه بدهد که بقیه سکنه شهرها هم و تاریخ گذشته زنجان را وبهتر بفهمند که چگونه بوسیله عوامل حکومتی قاجاریه وقتل عام شدند ؟ ویا به چه دلایل تاریخی واتفاق افتاده است؟ ویا حد اقل از هویت تاریخی محلات گذشته زنجان وباخبر باشند !وهمان حقوقی که مردم سایر شهر ها هم دارند! ویا در گفتگو از مسجد ها ومحلات تاریخی شهرهای خودواین نوع از حق فرهنگی را هم دارند! ولی مردم زنجان وهنوز ندارند! ویا بخاطر عملکرد غلط میراث فرهنگی وهنوز ندارند ویا به مردم شهرداده نشده است !که به مطبوهات واهل قلم وتاریخ شهر خود ویا حقایق را بگویند؟ ویاتاریخ محلات شهری خودشان را معرفی بکنند! که اجداد بدبختشان ودر کدام محلات زنجان زندگی می کردند ؟ ویا به چه دلایل واهی وهمگی قتل عام شدند ؟ ویا افرادی که در سده های قبلی شهرزنجان وچه کسانی بودند! ویا بناهای تاریخی بازار زنجان راو چه کسانی ودر دوره سلجوقی ساخته اند ! ویا چه کسانی ساخته اند؟ وهم اکنون وکشته شدگان 170سال است که به زیر خاک رفته اند وبیرون نمی ایند که دوباره ادعای صاحب ملکی همان املاک را واز بانکها بکنند ویا از اداره مجهول المالکی وزارت اقتصاد بکنندوبعلاوه اغلب این نوع املاک بازار سنتی زنجان هم وامروزه و دارای انواع وام بانکی هستند که برای نوسازی آجری خود ویابرای تعمیراتی همان عرصه های ملکی ویا اعیانی حجره های خود ویا برای کاروانسرهای سنتی بازارزنجان واز بانکهای وزارت اقتصاد معاصر ووام گرفته اند ولذا متعلق به خانواده های قاجاری ویا تاجران قاجاری نیست !ولی انکار حق واقفین سلجوقی ویاواقفین قراقوینلوویا واقفین افشاری کشته بازارومساجد زنجان نیز برای مدیر عاملهای بانکها ایران وشایسته نیست ویا برای بانک گردشگری میراث فرهنگی ایران وشایسته نیست !که نام واقفین واقعی همان ملک ومسجد وکاروانسرای را حذف بکنند! ویا برعکس بنام قاجاریه بکنند! ویا حمامها وآب انبار ومسجدهای موقوفه آنان ودر دروه سلجوقی را وانکار بکنند وبرای پس گرفتن وام بانکی خودهم و از مستاجران بازاری زنجان ونام "قبیله قاجار" را برسردرب انواع کاروانسرها ی زنجان بچسبانند! ویا مدعی بشوند که عرصه زمینی فلان مسجد قدیمی را وخواجه نظام المللک وموقوفه شرعی نکرده ؟ وبلکه فلان خان قاجاری وموقوفه کرده است وتا نا م افراد قاجاریه وبرمکانهای سنتی بازار و نصب بشود که نه دروقف عرصه ای آن ملک بازار زنجان وموثر بودند؟ ونه در نوسازیاعیانی آن کاروانسرای عهد قراقوینلو وعصر دولت افشاریه ومشارکت مالی وبانکی داشتند ؟ولذا صاحب هیچ گونه سهم مذهبی ویا مالی ودر عرصه واعیانی ووقفی کاروانسرا ها ویا حمامهای سنتی زنجان نیستند ! ولذا سوال معاصرین آنست که چرا میراث فرهنگی شهر نمی گذاردکه نویسندگان باسواد شهر وبه گردشگران شهر های دیگر بگویند که کدام محله زنجان ودر کدام قرن وساخته شده است ؟ویا کدام کاروانسرا ی زنجان ودر کدام دوره تاریخی سلجوقی ویا دوره جستانیان ویادوره قره قوینلوویادوره صفوی وساخته شده است ؟وتا گردشگران دیگر شهر ها هم ومایل به مسافرت به زنجان باشند! وتا رفاه خریدگردشگری ودر زنجان بدبخت وزیاد بشود؟ وزیرا همان مسافرخوزستانی ویا لرستانی ودر شهر خودش هم وراحت است !ومی تواندکه توت فرهنگی 100هزار تومانی را وبهمان قیمت ویا ارزانتر بخرد! ولی از راسته بازار انگورانیهای مقیم زنجان ودر شهر دیگر وگران نخرد ! ویا غذایی گران ویا غیر مفید واز رستوران باصطلاح حاج داداش زنجان ویا کاروانسرای سنتی زنجان ونخرد! که فایدهای به حالش ندارد که تنها مجوز میراث فرهنگی دارد! ولی کیفیت ویا قیمت غذایش و با سایر شهر ها وفرق ندارد! وزیرا همان گردشگراستانهای دیگرهم ومی توانستند در شهر خودخرید بکنند ویا ارزانتر از زنجان هم وغذا بخرند!وفرضا غذایش را ودر همان مغازه های جنب قلعه فلک الافلاک خرم آباد بخورد ! ویا غذایش را ودر فلان بازار وکیل شیراز بخورد! وبه بازار پایین زنجان نیاید که پرسنل میراث فرهنگی معتقد ند که بازار مزبورو در دوره 600 سال قبل ودر دوره " قره قوینلوساخته نشده وبلکه در ایام جدید حکومت مدیران کنونی میراث فرهنگی زنجان و ساخته شده است که مدیریت میراث فرهنگی قدیمی زنجان راهم وخراب کرده اند ولذا پدیده ای شکل گرفته است که برخی از رستورانچی های فلان انبار قدیمی زنجان ویا فلان حمام قدیمی زنجان ومجوز رستوران گرفته اند ویا جواز رستوران خود راهم واز میراث فرهنگی گرفته اند وبخاطر همان جواز پخت غذا ومعتقدند که تاریخ همان بنا ی خصوصی سازی شده هم ویا تاریخ همان ملک قدیمی زنجان هم واز وقتی است که همان رستورانچی سنتی و از قریه زنجان و به شهرزنجان کوچیده است ویا با گرفتن جوز پخت غذا وتاریخ قدیمی آن ملک راهم انکار می کند ! وبخاطر فقر سوادش و به تاریخ قدیمی کوچه ویا محلات قدیمی زنجان هم وعلاقمند نیست !وبعلاوه تابلو گذاریهای دیمی میراث فرهنگی هم ونمی گذارد که وی عاقلانه اندیشیده ویا علت محوشدن خون افراد بیگناه شهر را ودرهمان مکان بفهمد ؟ویا درفلان کوچه ومحلات شهرزنجان ویادر بازارش را وبفهمند ؟ ولذا مجبورم که یکبار دیگرهم ویا با تکیه به اسناد تاریخی مستند و تاریخ تحولات بازار ومسجد جمعه قدیمی زنجان را وبنویسم ویا تاریخ مسجد جمعه جدید ویا مسجد جمعه میانی زنجان را وبنویسم ویا تاریخ محلات قدیمی وجدید زنجان را وباتکیه به اسناد تاریخی وبیان بکنم ؟ویا تاریخ محلات قدیمی زنجان را واز دوره اشکانی و دوره ساسانی وتا محلات جدید شهری کنونی زنجان را وتا عصر حاضررا وبیان بکنم که تابلو گذاریهای دیمی کارمندان میراث فرهنگی زنجان ومانع فهم تاریخ زنجان است ! وناچارا با زحمت وبرای هر کدام از محله های زنجان وسند تاریخی بدهم که "مدیریت رستورانی واداری غذاسازی خصوصی دایره عریض وطویل میراث فرهنگی زنجان ونمی گذارد ویا بخاطر گرفتن اجاره بهائ اداره خود واز آشپزهای مستاجرزنجانی اش نمی گذارد که تاریخ 2700 ساله زنجان وروشن بشود !وچراکه "مدیریت میراث فرهنگی گذشته زنجان را وبا مدرکهای تحصیلی کیلویی خودشان و خراب کرده اند ! وهر چند صدها مقاله مستند اینجانب ودرمورد تاریخ گذشته زنجان وتا بحال فایده نداشته است! وچرا که همچنان تابلو چسبانیهای جاهلانه پرسنل میراث فرهنگی وهمه امور را خراب می کند! ویا با تفسیرهای فرهنگی جاهلانه اشان وفقط به نفع جیب روستاییهای سود جو ودر بازار زنجان وتابلو می زنند! وتا همه مفاخر معماری گذشته زنجان را وخراب بکنند وتا تاریخ شکل گیری محلات قدیمی زنجان و واز بین برده شود !ویا به نفع سود جویی یک مشت روستایی فروشنده در بازار سنتی زنجان واز بین برده باشند ! ومغازه دارانی که تاریخ دهات خودشان هم نمی دانند ویا چیزی از تاریخ قریه خود هم نمی دانستند ولی اکنون وبا مجوزهای شغلی میراث فرهنگی ودر بازار زنجان و معتقدند که در گذشته زنجان وچیزی بنام بازار سنتی وتاریخی زنجان وجود نداشته است !ویا در گذشته وچیزی بنام "قلعه علیمردان افشار ویا مقبره اخی زنجانی " ودر زنجان نبوده ؟ویا در نزدیکی مغازه دوربین دار وی نبوده ؟وبلکه بنیانگذار زنجان وهمان خودش می باشد که آن مغازه بازار را واز میراث فرهنگی زنجان اجاره کرده است ؟ویا از اداره آنان ومجوز فروش غذا گرفته است؟! ویا در یک آب انبارقدیمی وحمام قدیمی بازارزنجان واجازه پخت غذاواز "داره میراث فرهنگی ومجوز پخت غذا "گرفته است ؟ویا اجازه سبزی فروشی ودر محل ومقبره ویران شده اخی فرج زنجانی گرفته است ؟ ویا مجوز سبزی فروشی گرفته است !ولذا خودش را هم و"مفسر تاریخ بناهای قدیمی زنجان " می داند ؟ ویا "مفسر تاریخ لباس بومی زنجان "هم می داند ولذا فرصت یافته ولباس بختیاری را هم ودر همان محل پخت آبگوشت فروشی سنتی حاج دادش خودو می چسباند !وبه بقیه گردشگران هم معرفی می کند که لباس محلی سکنه زنجان هم وهمان لباس بومی بختیاریها ی رستوان وی می باشد ! واین نوع از مسائل ومفهوم سازیها ودراداره میراث فرهنگی سازی زنجان وهمه تاریخ گذشته زنجان را ازبین برده است ویا به ابتذال کامل کشانده است که باید مدیریت فوقانی وزارت میراث فرهنگی کشور ودر آن موردو بهتر اندیشیده وتجدید نظر اساسی بکنند!

بازار ومسجد جمعه دوره سلجوقی زنجان وساخت وتخریب اش بوسیله صدر اعظم نظام ا لملک وامیر کبیر (بخش سوم)

بازار ومسجد جمعه دوره سلجوقی زنجان

وساخت وتخریب اش بوسیله صدر اعظم نظام ا لملک وامیر کبیر

( بخش سوم )

مشکلات سرمایه داری اسلامی ودر جوامع شهری آسیا

از : دکتر محمد خالقی مقدم

تخصص : جامعه شناس شهری

ونیز لازم به یا آوری است که سکنه کنونی زنجان وشاخه ای از ترکان غز هستند که در دوره سلجوقیان وبه زنجان وروستاهای اطرافش آمده ودر آن مکانها ساکن شده اند ونیز در کتاب کامل ابن اثیر آمده است که "قوم اوشر ویا افشار" ودر دوره سلجوقیان ودر اواخر آن دوران وپس از مدتی از اقامتشان در زنجان وبه خوزستان وهمدان رفته ومدافع آخرین شاهان سلجوقی شده بودند وبعلاوه در اسناد دیگر تاریخی هم آمده است که "ایدوغموش "رئیس پادگان سلجوقی زنجان بود ونیز در این شهر و10000 سرباز خوارزمشاهی را وشکست دادووبعدا نیز " منگلی خوارزمشاهی "ودر زنجان وبعنوان یک سردار ترک خوارزمشاهی وجایگزین ترکان افشاروترک سلجوقی شدند ونیز بسیاری از پهلوانان ترک قوم خرلق ترک خوارزم نیزکه در کتاب سیرت مینکبرنی امده است وبهمراه جلال الدین خوارزمشاهی وبه زنجان آمده ودر کهندژ زنجان مستقر شده بودند ودر برابر مغولان مقاومت شدید میکردند ومغو لان نیز زنجان وبازار سلجوقی آنرا خراب کردند ودر منابع تاریخی دیگرهم و از "امیر شیر گیر سلجوقی "یاد شده است که "ریاست پادگان شهر قروه ابهر" را دردست خود داشت ونیزبه نقل ص 59 کتاب نزهت القلوب و" "بهاء الدین حیدر شیر گیرسلجوقی" " هم وفرزند امیر شیر گیر قلعه ابهراستان زنجان بود وقلعه شهر ابهررا ساخته بود وبعلاوه در همان "شهرقروه" هم و مسجد جامع سلجوقی ساخته بودند که هنوزهم وجود دارد وبعلاوه در "سجا س "هم وپادگان دیگر سلجوقی وجود داشت وبرکیارق سلجوقی ویا فرزند ملکشاه سلجوقی هم در این منطقه سجاس جنگها کرده است که در کنار مسجد جامع سلجوقی سجاس استان زنجان بودکه اسم وی در منطقه زنجان ودر منابع عصر سلجوقی ذکر شده است ! ودر همان سجاس زنجان نیز و مقبره هایی وجود دارد که بر سنگش نوشته اندکه در حمله مغولها وشهید شده اند ونیز در شهر قهود ( صائین قلعه ابهر و"دژ سرو جهان "هم و عده ای دیگری از نظامیان سلجوقی اسکان داشتند که سلطان محمد خوارزمشاهی نیز ودر فرار از مقابل مغولها وبه آن دژ سرو جهان سلجوقی ابهر پناه برده بود وبعلاوه در کتاب تاریخ کاشان ونطنز آقای نراقی هم و اسنادی وجود دارد که ساخت بازار ومسجد جمعه سجلوقی زنجان را ودر این دوره تاریخی ذکر می کند که در بالای کهندژ ساسانی ساخته شده اند ولی در حمله مغول به زنجان وتعدادی از سلجوقیان ترک وخوارزمشاهی ترک کشته شدندومسجد هایش ویران شدند که کلاویخودر سفرنامهاش به آنها اشاره کرده است وبعلاوه تعدادی دیگرترکان سلجوقی زنجان هم و به نواحی جنوبی ایران وعقب نشینی کردند که در وسط استقرار نظامیان مغول نباشند ویا در بین دو شهر سلطانیه و تبریز نباشند که در منابع تاریخی دوره هلاکو خان وبه آنها و"اتابکان سلجوقی" می گفتند ومثلا برخی ازآنان وجزو "اتا بکان سلجوقی همدان شدند که "افشارهای اسد اباد وسنقر" هم وجزو آنان بودند ویا جزو اتابکان همدان بودند وبرخی هم جزو "اتابکان لرستان وخوزستان شدند که نظیر "افشارهای شوشتر وشادگان وکهگیلویه" بودند وجزو آن قوم ودر عهر"دولت ایلخانی ها "بودند وبرخی هم وجزو "اتابکان فارس" ودر دوره هلاکوخان بودند که افشارهای کازرون وکرمان هم وجزو آن اتابکان فارس بودند ویاافشارهای بافت کرمان وغیره هم وذکر شده است ودر زمان قدرت یابی آق قوینلوها وافرادی نظیر "منصور خان افشار "ومتحد سیاسی دولت مزبور میگردد ونیز در دوره صفویه هم و"قوم افشار" یکی ازهفت ایل مقتدر شکل گیری دولت صفویه می باشد ویا قومهای دیگر ترک هم ونظیر قوم شاملو ویا قوم استاجلو ترک نیز بودند ولی در دوره شاه طهماسب وبا این دولت صفوی وسازگاری نشان ندادند ولذا برادران رابرت شرلی انگلیسی هم ویا اعضای دفتر کمپانی هند شرقی اصفهان وکرمان ویزد وفارس وبندرعباس هم وبه شاه عباس توصیه کردند که وی بایدبرای تاسیس دفاتر کمپانی هند شرقی در اصفهان ویا در شهرهای شیراز وکرمان وبندرعباس وبندر لنگه وباید "قوم افشار وتکلو "وغیره را کنار بگذارد ویا بخاطر افتادن سرنوشت تجارت ایرانیان و بدست ارمنی های جلفا واروپا ویابدست گرجی ها ی مسیحی ووی باید که تجارت با اروپا را ودر کاروانسراهای عباسی دوره خودش مستقر کرده ویا با دست تاجران ارمنی ومسیحیان اروپایی انجام بدهد واز دست تاجران مسلمان بیرون آورد !وبعلاوه اغلب املاک راهم وموقوفه بکند! ونیز "اداره موقوفات صدر"را هم ودر اصفهان دایر بکند ونیز بجای مسجد ومدرسه دینی شهرهای دوره سلجوقیان وتیموریان هم که تعلیمات قرانی را به مردم ودر عقود اسلامی معاملات وتجارت یاد می دادند وتنها و"تکیه" در شهر های ایرانی بسازد وزیرا معارف قرانی مدرسه ویامسجد ودرمورد تجارت ویادر مورد معامله اسلامی بازارها ومانع رشد تجارت وبدست مسیحیان اروپا می شدوبهمین دلیل در شهرها ی ایرانی ودر دوره صفویه وقاجاریه وصرفا "تکیه "در جنب مساجد قدیمی درست میکردند وبعلاوه اداره حوزه های دینی اصفهان ومشهد راهم وخاندان صفویه از دست روحانیون باسواد ایرانی خارج ساخته بودند وبدست "آخوند های جبل عمل لبنان "دادند که یکنوع "فقه اخبارگری "ودر در50 مدرسه دینی وحوزوی اصفهان ومشهد براه بیاندازند ! ودر راستای پیاده کردن این نوع از سیاست غربیهادرایران وشاه عباس صفوی هم بجای پایتختی قزوین وپایتختی اصفهان را وانتخاب نمود ! وبه دنبالش و"خانهای افشاری حاکم برشهرهای اصفهان ویزد وکرمان وتربت جام ویا فارس وخوزستان ونواحی دیگر را هم کنار نهاد وبجایش اللهوردیخان ارمنی را وحاکم فارس نمود ویا گنجعلیخان سیک هندی را و"حاکم کرمان" نمود و ویا خانهای گرجی وخانهای عرب هویزه ویا "خانهای کرد زنگنه" را که مذهب درویشی داشتند وبجای خانهای مسلمان هفت قبیله سابق ترک جایگزین کردند یا وروسای ارتش صفویه وحاکمیت شهر های ایرانی را از خانهای ارمنی ویا گرجی ولزگی وهویزه عرب وغیره ترتیب دادند وتا "مالکیت وتجارت " ونظم بازار های ایرانی وبدست مسیحیان وگرجی ها بیفتد که خارج از فقه شافعی عصر سلجوقی"عمل بکنندویا در بازار های ایرانی وتجارت کاروانسراهای شاه عباسی را وبراه بیندازند ویا خارج از "فقه نئوحنفی عصر تیموریان"مدارس دینی هرات وعمل بکنند! وتا تجارت ایرانیان ویا اقوام اسیائئ وبه "نفع تجارت اروپائیها"وکمپانی هند شرقی وکمپانی مسکوی وبهم ریخته بشود ویا با "فقه درویشی وارمنی اختراعی " صفویه وبهم ریخته بشود ! ونهایتا باعث شکست دولت صفویه گردید! ویا باعث ورود افاغنه وعثمانیها وروسها وازبکها واعراب واز جنوب به ایران شد وبعلاوه "اختیارات حاکمان شهر ها "را هم وبه ضرر "طبقات زیر دست شهری "عوض نمود ویا "قدرت خان" ویا "میزان حق مالکیت خان " را وبه "ضرر مردم شهر ها و"عوض نمو دویا "نقش کاروانسراها "ویا " تاجر ها ی شهری ویا "تجارت بین قبایل "را وبه "نفع اروپایی ها" وعوض نمود که در "فقه قرانی قدیم " امپراطوری سلجوقی وخوارزمشاهی وتیموریان مسلمان نبود ویا در حوزهای دینی نظامیه ویادر حوزه های هرات وبخارا ومدارس دینی خوارزم وتدریس فقهی تجارت ومعامله نمی شد ولی در" "فقه تکیه ای" صفویه و"رواج داده می شد ونهایتا بخاطر ابتذال حاکمان دولت صفویه واقتدار این دولت فروپاشید واصفهان بدست افاغنه افتاد وتبریز هم وبدست عثمانی ها افتاد ویارشت هم وبدست روسها افتاد وبندرعباس وبوشهروبندر لنگه ولار وخنج وبستک وشادگان خوزستان وغیره هم وبدست اعراب عربستان وعمان وامارات سقوط کرد وناچارا نادر شاه افشار قرخلو ومجبور گردید که برای نجات ایران واقدام بکند و بخشی از افشار های ایران را به دورخودش جمع بنماید و"غزوات 22 ساله" براه بیاندازد وخودش و پدرش هم وبه نقل کتاب عالم آرای نادری وتوسط شاه عباس دوم واز"افشار های قرخلو تکاب وماهنشان "بودند که به دژهای نظامی کلات ودرگز خراسان فرستاده شده بودند وتادر بیست وچند پاسگاه مرزی شمال کلات ودرگز هم و از حمله ازبکها به شهر مشهد جلوگیری بکنند آکه از دوره شاه اسماعیل صفوی وازبکها ومرتبا به خراسان حمله می کردند ومشهد ویا نیشابور وسبزوارواسفراین ویا تربت جام را وویران کرده وبعلاوه دختران آن شهر ها را هم اسیرکرده ودر" ازبکستان "می فروختند وعثمانیها نیز ودختران تبریزی را خارج کرده ودرترکیه می فروختند که دراسناد تاریخی کتاب عالم ارای نادری آمده است ونادرشاه هم در جنگهای 22 ساله خودش واقوام افشاری پنج شهرستان زنجان را وشرکت دادویا اقوام افشاری جنوب ارومیه ویا افشارهای غرب کرج وجنوب قزوین راشرکت داد که اغلب ازطوایف مختلف قوم بزرگ افشار بودند وزمانی هم که می خواست با دعوت متنفذین اغلب مردم ایران وبه دشت مغان وسلطنت را از خاندان صفویه وبه خاندان افشاریه خود وانتقال بدهد واین امر در حالی بود که سلطنت نادرشاه ومورد استقبال حوزه علمیه علمای اصفهان عصر صفوی نبود که در دشت مغان به وی وجواب منفی دادند! ونادر شاه هم که اصفهان وعلمای آنرا از دست افاغنه اهل تسننن نجات داده بود ودر حادثه دشت مغان وسکوت اختیار کرد ونهایتا سعی کرد که باز به کشور گشایی خودش ادامه داده وبعد از تسخیر هندوستان وبه تسخیر چین بپردازد ودر اردوی نظامی فتح آباد قوچان وتدارک حمله به چین را می دید که تازه به دست "کمپانی هند شرقی" افتاده بود ولذا توطئه قتلش چیده شد وخودش وفرزندان ونوادگانش وبه قتل رسیدند ودو برادر زاده اش هم در جنگ سامان ارخی ودر جنگ انتقام قتل نادرشاه وبجان هم افتادند ولذادر جنگ قریه سامان ارخی بناب زنجان هم وبسیاری از روسای سابق طوایف افشاری ایران ودرسال 1261هجری به قتل رسیدند وقدرت از دست قبیله افشار خارج گشته وسپس قدرت بدست خاندان زندیه وخاندان قاجاریه افتاد که بوسیله حاج ابراهیم کلانتر کارسازی شد که عمل انگلیسی ها و کمپانی هند شرقی وازآنه توپخانه وتفنگ گرفته وبه زندیه وقاجاریه داد که بقیه اقوام ایرانی را و"تابع دولت زندیه" بکنند ودر عین حال که صدر اعظم خاندان زندیه هم شده بود ودوباره همان حاج ابراهیم کلانتر مزبور وسپس صدر اعظم آقا محمدخان قاجار هم گردید ودر حایکه کلید دروازه های پایتخت شیراز را ودردست نخست وزیری خود داشت ولی لطفعلیخان زند را وازدروازه شیراز وبه پایتختش راه نداد وسپس همان کلید دروازه های شیراز را وبدست اقامحمد خان قاجار داد وتا بجای زندیه و"شاه جدید ایرانی "بشود وسیاست همان همان حاجی ابراهیم کلانتر بود ولذا این دو "ایل ننگین زندیه "هم که سیصد خانوار راهزن عصر نادر شاه بودودر ابتدا دولت تشکیل دادند که نادرشاه افشار و بخاطر راهزنی خاندان زندیه که تنها 300خا نوار بودند و بنقل کتاب جهانگشای نادری ونادر شاه وبه نیشابور به نیشابور تبعید کرده بودوخاندان زندیه از قبایل افشار وبخاطر تبعیدشان کینه داشتند ویا "ایل ننگین قاجار" هم دولت تشکیل دادند که صرفا با اصل قرار دادننگین ترکمن چای واصل 8 ان قراداد بود که "دولت قاجاریه" را تشکیل دادند ویا براساس بندهای 8 وغیره آن قرار دادترکمچای وتوسط کمپانی هند شرقی وبا حمایت دو سفارتخانه انگلیس وروسیه وسر کار در دارالخلافه تهران امده ویا با کمک تزار های روسی فاسد ویا الت دست سرمایه داری انگلیس وسرکار آمده بودند ولذا شاه شدن هفت شاه فاسد قاجار ی هم وتنها با کمک توپخانه افسران انگلیسی ممکن بود! ولذا 100 سال تمام ودر ایران و"حکومت جابرانه نمودند وبعلاوه "اخوند های قاجاری هم وصرفا حکومت نامشروع آنان راوتحکیم غیر مشرع داده ویا از جهل عشایری روستائیان ایران کمک گرفته ویا با کمک جهل طبقه بازاریان بیسواد شهری ایران و "حکومت شبه دینی نامشروع "آنان ودر مسجد قجاری ووعظ دینی می کردند وتبلیغ می نمودند ویا ناصر الدین الدین شاه راهم و"خلیفه ایرانی "تبلیخ می کردند که در "دارالخلافه ناصری تهران "وبرتخت خلافت ایرانیان نشسته است ونظیر سلطان حمید عثمانی ویا سلطان عبدالمجید عثمانی استانبول می باشد ولذا برگزاری نماز جمعه شهرهای ایرانی هم وفقط بااجازه "خلیفه ناصر الدین شاه قاجار"ونماز جمعه اش مجاز بود واگر گروهی هم ونظیر مردم زنجان وبدون اجازه خلیفه ناصر قاجاری ونماز جمعه در زنجان بخوانند وفقط "خونشان مباح" می شد وباید توسط توپخانه امیر کبیر وکشته بشوند! ویا اموالشان نیز وتوسط آخوندهای قاجاری مصادرهشده وباید به خاندان دیگر قا جاری در زنجان داده بشود واسامی دهات غصب شده اقوام بدبخت افشاری زنجان هم توسط خانهای قاجاری وبرخی اسامی دهاتش در صفحات کتاب مرات البلدان وبرخی هم درکتاب سفرنامه بصیرالملک بود که مستوفی دربار قاجاریه بود وبرخی هم ودر خاطرات سفرنامه ناصر الدین شاه به فرنگ امده است که چگونه به تملک غصبی خانها وتاجران قاجاری در امده است ونیز شاهان قاجاری به هر کسی که حکم شیخ الاسلامی همان شهر ایرانی را می دادند وفقط با فتوای همان "شیخ الاسلام قاجاری " وجان مردم آن شهر ممکن بود به خطر بیفتد ویا مصون بمانند؟ ویا به هرروحانی که حکم قاضی شرع یک شهرایرانی رامی دادند وبا حکم همان قاضی شرع هم وخاندان قاجاری می توانستند واموال همان فرد ویا قوم ایرانی ویا تاجرافشاری ویا کاروانسرای وی مصادره کرده ویا غصب بکنند! ویا موقوفات مسجد آن شهر هم وقابل فروش وبا فتوای همان شیخ الاسلام همان شهر می باشد وفرضا با فتوای برخی ازاین آخوند های قاجاری ویا حکم گرفته از ناصر الدین شاه و"تکیه موقوفه عباسقلی خان" افشار زنجانی مصادره شده وامروزه بصورت "فروشگاه لباس " درآمده است و"فقه دینی که خاندان فاسد ویا زن باره فتعلیشاه تبلیغ می نمود واز قران تفسیر شخصی کرده ودر فقه دینی نظامیه سلجوقیان ویا در فقه دوره تیموریان وایخانی هم وجود نداشت ونوع جدیدی از فقه قرانی بود که مدارس دینی قاجاریه واستنباط فقهی می کردند ویا برای دین داری مردم عصر خودشان ومحله های شهری اسیایی وتفسیردینی جدید مینمودند وچنین "فقهی "در متون قران واحادیث وجود نداشت وواز طریق فقه علمای جبل عمل لبنان وشهر حله وعراق وارد فقه استنباطی قران جدید صفویه وقاجاریه شده بود که مذهب اسلام اسیایی ترکان اسیا ویا حتی اسلام امپراطوری تیموریان اسیا هم نبودوتنها بوسیله خاندانی مجهول الژاد صفویه وقاجاریه وبه متون قران جدید انان راه یافته بود ویا بوسیله حاجی میرزا اقاسی درویش مسلک محمد شاه قاجار وویا بوسیله امیر کبیر صدر اعظم انگلیسی دولت قاجاری و"تبلیغ دینی" می شد که نظامیان اروپایی ومثل اتریش ویا غیره را و به دروس نظامی ویا دروس سیاسی ویا تاریخنویسی ومعارف فرهنگی دارالفنون ویا بوسله نشریه اتفاقیه آن مدرسه دارالفنون وکتابخانه ملی منشعب شده از ان مدرسه کشانده بود که با چاپخانه انگلیسی میر زا صالح شیرازی فراماسون وتبلیغ می شدند وهمه درس خوانده های مدرسه نظامی ویا مدرسه سیاسی ویا مدرسه فالاحت دارالفنون هم وهمگی شاهزاده های فاسد قاجاری بودند که در مدرسه امیر کبیرو درس می خواندند وطبقات اجتماعی دیگر ایران را هم وبه تحصیل در دارالفنون راه نمی دادند ! وچنین "دینی" بود که با "دین وفقه خواجه نظام الملک صدر اعظم مسلمان آسیایی سلجوقیان واز "زمین تا آسمان فرق" داشت ویا با "فلسفه بنیانگذار فقه شافعی وی "ودر مدارس نظامیه ایران و"زمین وتا آسمان "فرق داشت ویا با فقه نئو حنفی که خواجه نصیر الدین طوسی صدر اعظم هلاکوخان ویا با "فقه تجارت وزمینداری اسلامی" خواجه شمس الدین جوینی در فقه تدریسی مدارس دینی تبریز وسلطانیه دوره امپراطوریآسیایی ایلخانی های مسلمان وفرق ماهوی داشت ویا با فقه صدر اعظم غیاث الدین پیر احمد خوافی عصر تیموریان فرق داشت که حداقل 80 مدرسه دینی ودر شهر هرات پایه گذاری فقهی کرده بود ودرآن مدارس دینی هرات وغصب اراضی مردم ویا تقلب در موقوفات ویا گرانفروشی در خرید وفروش ویا تقلب در مزارعه وتجارت شهری ونظیر مدارس دینی عصر قاجاریه وتبلیغ دینی نمی شد! ولذا در چنین فرهنگ جهل آفریده آخوندهای استخدام شده شاهان صفوی ودر 50 مدرسه دینی درباری اصفهان تدریس می شد که در فقه مدرسه جده بزرگ ویا مدرسه جده کوچک ویا مدرسه دینی شیخ لصف الله جبل عاملی میدان نقش جهان اصفهان وتدریس فقهی می شد ویا در مدرسه چهار باغ سلطان حسین صفویوتدریس فقهی می شد و"فرق قرانی واحادیثی واستنباط فقی " داشت ولذا نجات دادن ایران وبوسیله نادرشاه ویا نجات اصفهان ومشهد وبه وسیله نادرشاه ویک اشتباه بزرگی سیاسی بود که نادرشاه نگذاشت وهمان آخوندهای اصفهان ودر تحت سلطه افاغنه اهل تسننن باقی وبمانند وخودش ویا خانواده اش ودر منطقه کلات سالم مانده ویا نظیر یک خان زمین دارو بزرگ ایرانی واعقابش تاعصر کنونی باقی بمانند ویا نظیر بقیه خانها ی ایرانی وتا عصر حاضر وحکومت بکنند !ویا به به ضرر قتل عام خودش ویا فرزاندانش ونواده هایش وسکنه اصفهان راو نجات ندهد که دوست داشتند وبجای نادرشاه وتنها کریم خان زند ویا اقامحمد خان قاجارو شاه ایرانی بشوند!ویا فقه مشروعیت یابی این دو شاه زندیه وقاجاری راهم وتنها "مساجد ومدارس دینی اصفهان وتبلیغ می کردند ومدارس دینی شهر های مختلف ایران وانان را قبول نداشتند "ویا تنها بعنوان "دین اصیل ایرانی "وسالها تبلیغ می کردند ویا بافتوای یک اخوند مسجد اصفهان و23 هزار مردم بدبخت زنجان هم قتل عام شدند که "فقه انگلیسی کمپانی هندشرقی " که در مدرسه کلباسی اصفهان تدریس می نمود ویا فارغ التحصیلان آن و از دوران شاه عباس ودر مسجدهای اصفهان وبعنوان فقه قرانی وتبلیغ شده اند وآری این فقه انگلیسی حوزه های دینی اصفهان وبعد از قتل عام فرزندان نادرشاهم منحصر نشد وبعدا هم به قتل عام 23 هزار زن وبچه قوم بیگناه افشارهای زنجان نیز منجرگشت که در مدرسه دینی اصفهان وحکم تکفیر دینی آنان راو صادر کرده بودند وهمچنین حکم اجتهاد شیخ الاسلام قاجاری زنجان راهم همان مدرسه دینی وحوزوی کلباسی اصفهان وبه وی داده بود وتا با همان حکم اجتهاد حوزه اصفهان وفتوای تکفیر وقتل ملا محمد زنجانی ومجتهد درس خوانده کربلا و15هزار نماز خوان پشت سرش را به توپ چی های امیر کبیر داده بود که انها را بکشند ویا منجر به مرگ بسیاری از اقوام افشارهم شد ویا در جنگهای 22 ساله نجات ایران ورخ داد ویا در جنگهای بعدی ایران وروس منجر شدویا با فتوای انان وحسنعلی خان کرد گروسی اهل تسنن وتنها دو هزار زن وبچه اسیر شده زنجانی را ودر سبزه میدان زنجان قتل عام کرد وبه خندقهای جنوب شهر ریختندکه اسنادش در منابع تارخی وجود دارد واری "نادرقلی خان قرخلو افشار" واز مدتها احساس خطر وبرای خانواده اش می کرد ولی برای تحقق یک هدف دینی وملی ودر بیرون راندن بیگانگان از ایران لقدام کرد ویا از روسای افشاروطوایف بدبخت افشار نواحی مختلف ایران هم وکمک خواست وتا با همکاری آنان وایران را واز شر 5 همسایه مهاجم اطرافش ونجات بدهد ویا استخلاص بنماید ! ونهایتا هم با کمک اقوام افشار وهمه ارتشهای مسلح پنچ کشور همسایه را و از خاک ایران بیرون نمود وبعلاوه 20کشور آسیایی را هم گرفت که همدست با مهاجمین بود ند ولی بعد از گرفتن هندوستان ودر فتح آباد قوچان و"همان ارتش افشار" را آماده می کرد که به چین حمله بکند وچین در این دوره تاریخی وتازه به تسلط کمپانی هند شرقی در آمده بود ولذا بعد از سقوط هندوستان و"شرکتهای تجاری اروپایی" واحساس خطر از وی کرده وبوسیله نظامیان محافظ خیمه اش ووی کشته شد وسپس فرزندان ویا نواده هایش نیز وقتل عام شدند وبعلاوه دو برادر زاده اش نیز و در جنگ سامان ارخی زنجان وبجان همدیگر افتادند ودیگر عضوی از خاندان قرخلو افشاروباقی نمانده بود ولذا امکان "تدوام دولت افشاریه "درایران باقی نماند وبا همه اقتدارش ونابود گشت واین بارنیز و تشکل خوانین افشار ودر زنجان هم به خطر افتاده بود که بعد از ان جنگهای متعدد 22 ساله وهمگی به زنجان آمده بودند ومن که در رشته قوم شناسی دانشگاه تهران وتحصیل کرده ام واسامی خوانین افشارو در دوره صفویه ویا در دوره افشاریه وجنگهایشان را اشاره کرده ام ویا در دوره بعد از نادرشاه هم ودر چندین مجلد وتحقیق کرده ام وبعلاوه در کتاب "استان زنجان وسرزمین اقوام افشار "هم وچکونگی پراکندگی جغرافیایی قوم افشار در زنجان را بررسی کرده ویا طوایف آنراو ازافشار ارو میه وتاافشار کرج را نشان داده ام که بزرگترین قوم ترک ایران می باشد!وهمچنین در مورد سابقه تاریخی کهندژساسانی زنجان که در دوره ساسانی و یا 2000 قبل واردشیر بابکان ساخته بود وچندین هزار سکنه بدبخت زنجان وآنراودر حمله امیر کبیر و جان پناه خود کرده بودند وتادر کهندژ مزبور وجانشان در برابر توپهای امیر کبیر ومصون بماند وحمدالله مستوفی ودر باره آن می نویسد ویا حمداله مستوفی که کاتب باسواد دیوان اداری سلطانیه بود و درباره مردم ترک وشافعی زنجان یا در باره قلعه ساسانی زنجان می نویسد : وِیا در مراجعه به مالیات گیری زراعی واز دهات وشهر ها ی دوره تاریخی خودش و می نویسد ویا از افراد باسواد سوال تارخی پرسیده ویا از آنها وسابقه تاریخی آن شهر را می پرسد وسپس درمورد سابقه زنجان ومی نویسد که متن نوشت اش ودر کتاب" نزهت القلوب" چنین است که آورده است ویا درص61 و62 کتابش می نویسد : زنجان را واردشیر بابکان ساخت و آنرا شهین خوانند ودور بارویش 10000گام است(منظور دورقلعه اش ) ودر فترت مغول خراب شد وهوایش سرد است وآبش از رود خانه ای است که به زنجانرود موسوم است ونیز در ادامه مطلبش هم واضافه می کند که :در کنار ه های رودخانه زنجانرود وتنها سبزی وجالیز وبرنج می کارند ومیوه در آن دیار نیست وتنها از طارمین آورند (یعنی از دهات طارم علیا وطارم سفلی) وبه زنجان می آورند ومردم آن شهر شافعی مذهبند ) ومنظورش ترکان سلجوقی زنجان که ازسال 434 هجری وتا آن موقع وشافعی مذهب شده بودند ویا با رهنمود های خواجه نظام اللمک شافعی شده بودند ویا خواجه نظام الملک هم وآنان رااز" دین شمن پرستی "ماوراء النهر و بدین ومذهب شافعی رهنمون شده بود ومستوفی اضافه می کند که مردم زنجان وبر طنز واستهزاء اقدام می نمایند وزبانشان "فهلوی" است که (زبان اوستایی قبل از اسلام است )که در دومحله زرتشتی نشین زنجان ویا پائین بازار بالا و حدود 1300 سال زندگی می کردند وتمامی سکنه دو محله قدیمی زنجان با فرهنگ بودند وبه (زبان فهلوی اوستایی )سخن می گفتندوکتابت اداری وفنون عصر ساسانی را می دانستند وبه ترکان سلجوقی زنجان ودر قرن پنجم یاد دادند ونیز حمدالله مستوفی ودر در ادامه مطلبش می افزاید : ومزار اکابر آن شهر ومثل قبر اخی فرج زنجانی ویا استاد عبدالغفار سکاک وعیسی کاشانی وغیره است که کتاب مستند دیگریه م و بنام تاریخ دارالعرفان خمسه ودرباره آنان می افزاید: ومی گوید : در حمله ازبکها به زنجان ومقبره اخی فرج ودیگران را ویران کردند که شاه عباس وتعمیر کرده بود واکنون هم ومکان مقبره آنان ودر ناحیه شمال شرقی "میدان امام زنجان "است ولی بعد از تخریبش بوسیله ازبکها ویا با تخریب امیر کبیر واز رویت عمومی ناپدید شده است وبعلاوه کتاب آثارالبلاد دوره سلجوقی وغیره هم و به مقبره" اخی فرج زنجانی "اشاره داردکه با همکاری افراد باسواد دو محله زرتشتی زنجان ودر قرن چهارم ومکتب فکری " اخوان الصفا" را ودرشهر زنگان را وپایه گذاری نمود که آثاری طنز آمیزا واستهزائ فلسفی دارند وبعلاوه زنجان در دوره سلجوقی وعلمای زیادی داشت که در نظامیه فقه شافعی خواجه نظام الملک تدریس می کردند ویا برخی مشاهیر هم واز شهر های سجاس وسهرورد ویا از دهات قره پشتلو داشت که به نظامیه بغداد فرستادند که من اسامی علمای شافعی زنجانی ودرس خوانده های آنان را ودر نظامیه بغداد راو تحقیق کرده ام که تابع نحله فکری اخی فرج زنجانی بودند ویا در مسجد جمعه سلجوقی زنجان ودرس فقه می دادند که بعد از تخریب مغول ودوباره امیر کبیر وانرا تخریب دوباره کرد ویامنابع دیگر تاریخی ذکر می کنند که مشاهیر ترک سلجوقی ویا افشار ترک زنجان و بعنوان خطیب ویا قاضی وپیشنمازو نمازخوان بودند ویا مفتی مسجدهای صنفی مسگران وآهنگران وکوزه گران وطلا فروشان عصر زنجان دوره سلجوقی بودندکه خواجه نظام المللک ودر صدارت سی ساله سلجوقیان که در دوره الب ارسلان وملکشاه سلجوقی وصدر اعظم بود وآن مسجد های صنفی زنجان ویا چهارسوها وکاروانسراها ومیدان های اهنگری ومسگری ویا میدان میوه فروشیوکوچه کوزه گران ویا چهار سوی جگر وگوشت فروشی زنجان ویا چهار سوی ابزار الات جنگی خنجرساخته شده ویا شمشر زنجان را پای گذاری کرده بود ومسجد جمعه زنجان را ساخته بودویا میدان شحنه بازارزنجان ویا 6 کاروانسرای دو قیصریه سلجوقی زنجان ویا 5 کاروانسرای مهم راسته بازاربلا وحمامهای انراساخته بود که یکی از بهترین بازارهای سلجوقی ایران است که در مسیر تجارت ابریشم بلخ واصفهان وتا قونیه بود ویا راسته بازار زرگران زنجان ویا بازارچه صندوق سازان ویا راسته بازار لباس کلاه فروشان ویا مسجدهای صنفی انان را وبا پول دیوان استیفائ عصر سلجوقی ساخته بود که معماران مختلف ایرانی وبرای طراحی وساخت سقف ها ویا ساخت پایه های ان بنا ها وفرستاده بود که یکبارآنرا مغولها خراب کرد ندوبار دیگرهم صدر اعظم امیر کبیر دوباره خراب کرد وبرخی از آن مشاهیر زنجان راهم وبرای درس خواندن وبه مدارس نظامیه خود ودر بغداد فرستاده بود وبرخی هم درمسجدهای دوره سلجوقی زنجان وعظ دینی می کردندولی دوباره با توپهای امیر کبیر ویا با فقه مدرسه کلباسی اصفهان وفقه مدرسه قاجار مروی ناصر خسرو خراب شدند وبرخی از تحصیلکردگان عصر سلجوقی زنجان هم که در نظامیه درس خوانده بودند ومثل "کمال الدین زنجانی" وزیر سجلوقیان شده بودند وبرخی نیز ونظیر ابوالمکارم زنجانی ودر سال 597 زندگی کرده وبرخی هم ونظیر "شهاب الدین زنجانی " و"مدرس نظامیه "خواجه نظام لملک مرحوم بودند وبرخی هم ونظیر کلاهنی زنجانی ویا ابوحفص زنجانی ودر عصر سلجوقیان زندگی می کردند ونیز از مشاهیردیگر این دوران هم و"پزشک جلال زنجانی "است که به نقل منابع تاریخی گذشته وماهرترین پزشک زنجان بودواحتمالا در نظامیه هم درس خوانده بود ویا "عزالدین زنجانی" که متخصص علم صرف و نحو وعلم عروض وعلم هیئت بود ونیز دو کتاب "هادی و تصریف" راو در مورد علم نحو نوشته بود ویا دو کتاب "معیار النظار درعروض "ویا کتا ب "تصحیح المقیاس "را ودر مورد علم عروض نوشته بود ویا کتاب "تذکره المجدیه" را ودر باره علم " هیئت نوشته بود وزنجان دوره سلجوقی وبرخی شاعران نیز داشت که نظیر"کمال الدین زنجانی شاعر" ویا "محمد بن عزالدین زنجانی شاعر "بود ویا برخی "حقوق دانها "که نظیر "عزالدین زنجانی که بعدا"قاصی القضاه "ایلخانی ها شدویا برادر صدر جهان که" قاصی القضاه" ایلخانی ها شد ویا مشاهیر دیگری ونظیر "عماد الدین ابوالمکارم زنجانی "ویا "ابراهیم بن عبدالوهاب زنجانی" ویا "عبدالوهاب زنجانی " ویا"ابوافضایل ابراهیم زنجانی " ویا "محمد بن عزالدین زنجانی" ویا "عماد الدین زنجانی "که اغلب در اواخر دوره سجوقی در زنجان زندگی می کردند ولی دچار حمله مغول شدندوامروزه حتی یک بنای یاد بودهم وبعد از تخریبهای امیر کبیر ونظیر مقبره الشعرای تبریز "وبرای این نوع از مشاهیر زنجان ووجود ندارد! ویا حتی اسم یک کوچه وخیابان هم وبنام آنان نیست ولی عنوان همه کوچه ویا تابلوهای میراث فرهنگی زنجان وبنام خوانین وعلمای قاجاریه است وحالیکه دوران سلجوقی ودوران شکوفایی تجاری وعلمی وشهر سازی زنجان می باشد ودر هیچ دوره تاریخی وزنجان چنین شکوفا نشده بود ویا صنعت وحرفه ها ی شهری زنجان هم چنین رشد نکرده بود وتنها در آن دوران و"فقه سیاسی "خواجه نظام الملک رشد کرد که همگی مدیون خواجه نظام الملک طوسی ووزیر اعظم عاقل ترکان سلجوقی هستند که بازار ومسجد جمعه وکاروانسراهای قشنگ این شهر را وبرای "ترکان" ساخت ویا صد ها نفر از انان را ودر نظامیه بغدادش واستخدام کرده بود که اسامی برخی را ذکر کردم و یا صاحب کرسی ها ی علمی کرده بود ولی قدر نشناسی نویسندگانی که از مدرسه دارالفنون قاجاری وامیر کبیر مدرک تاریخ ویا علم جغرافیا در عصر جدید گرفته بودند وبعدا بعنوان کارمندفرهنگی وهنری وخودشان وارد نظام اداری واموزشی وفرهنگی زنجان ودوایر کتابخانه ملی ویا میراث فرهنگی کرده اند ومیراث فرهنگی گذشه را قبول ندارند وتنها فرهنگ ایرانیان را متعلق به دوره قاجاریه ودارالفنون شاهزاده پرور ان می دانند ویا با تابلو چسبانی های قوم تبارانه قاجاری خود شان ودر سر تاسر این شهروتفسیر می کنند ودر حالیکه در ایام قدیم ودر زنجان و اغلب کاروانسراها ومسجد های سلجوقی بودند ولی بعد ار تخریب امیر کبیر وبه اسم مسجدهای قاجاری تابلوسازی شدند وبرعکس اسامی مشاهیر سلجوقی زنجان راهم از همه کوچه وخیابانها برداشته اند واز این راه باعث حذف تاریخ ویا تمدن درخشان زنجان شده اند ودر حالیکه گزارش کلاویخووسیاح اروپایی وبرعکس آنست !و بعداز مشاهده ویرانی های عصر مغول ودر زنجان ومی نویسد ویا در کتابش گزارش می دهد ویا از کثرت خرابی مسجد های سلجوقی وشافعی زنجان و تعجب کرده است !ویا از ویرانی آنها ودر زنجان تعجب کرده است ! واین عمران شهری دوره سلجوقی و در حالی می باشد که مورخین قرن سوم وچهارم هجری وبعد از حمله اعراب به زنجان وهیچ نوع عمران شهری قابل ذکر وبرای زنجان 4قرن اول هجری ذکر نکرده بودند ومثلا در کتابهای المسالک والممالک ویا در کتاب "احسن اتقاسیم "ویادر کتاب "اعلاق النفسیه" وکتاب "حدود العالم "وغیره ودر این قرون سوم وچهارم زنجان ندارند وفقط ذکر توخالی واز لفظ زنجان ودر وسط "لغات شهرهای دیگر" ایرانی نوشته اند ولی درمورد امکانات شهری زنجان و چیزی برخلاف شهرهای دیگر ایرانی ومکتوب نکرده اند وبرعک گزارش مفصل واز چکونگی محله ها ویا بازارهای شهرهای دیگرایران ودر کتابهای 4 قرن اول ودر مورد بقیه شهر ها وجود دارد ویا تنوع شهر سازی ومسجدهای آن شهرهای دیگر ایرانی و ذکر کرده اند ولیکن در دوره سلجوقی وعمران ورشد شهری زنجان وبا اهتمام خواجه نظام الملک زیاد شد ومن اسامی این نوع از علماء ومشاهیر زنجان ودر دوره سلجوقی را ودر چندین مقاله ام ومستندا نوشته ام ویا انتشار داده ام و چند تن از آنان هم ونظیر شیخ اشراق سهروردی ویا شیخ عمر سهرودی زنجانی می باشند ویا عزالدین سهرورد ویا ابوالقاهر سهروردی هستند! ویا چند تن دیگر نیز واز مشاهیر مهم ابهر وسجاس وکاغذ کنان هستندکه در دوران تمدن سلجوقی ورشد فراوانی یافتند وبعلاوه کتب دیگر دوره ایلخانی هم واز ویرانی زنجان ویا بازار سلجوقی آن دوران ودر دوره مغولها یاد می کنندونیز حداقل 20 گزارشگر سیاحان اروپایی هم ودر دوران معاصر گزارش ویرانی زنجان وبوسیله امیر کبیر راو ذکر کرده اند وهمچنین شهر زنجان هم ودر این دوره تاریخی حمله مغول واز سال 617 والی 807 هجری وحدود 190 سال تمام وشهری نیمه ویرانه بود ویا تنها یک قصبه نیمه ویرانه ونزدیک به سلطانیه پایتخت ایلخانی ها بود که در 25 کیلومتری سلطانیه قرارداشت که حدود 100 سال تمام نیز ودر دوره ایلخانی وآل جلایر وتیموریان وپایتخت کل ایران ودر اطرافش بودویا خزانه سلطنتی سه دولت سلطانیه هم ودر کوههای سجاس وپشت سلطانیه بود که قبرهای سلاطین ایلخانی ویا زنان آنان هم ودر ان ناحیه بود ویا در هما ن مقابر مخفی پشت سلطانیه ودفن شده بودند ولی در دوره فتعلشاه قاجار وهمه آن خزاین 100 ساله سلطانیه وبدست خانواده قاجاریه افتاد ویا به نقل کتاب ناسخ التوارخ واکسیر التواریخ وبدست عبدالله میرزا فرزند فتعلیشاه قاجاریه وهمارت حاکم زنجان ودر سبزه میدان ساخت وبقیه اش را هم صرف کشتار مردم زنجان گردانید ویا با ان "طلاجات غصبی سلطانیه "ومسجد سید زنجان را ساخت ویا "دارالعماره قاجاریه ودر سبزه زنجان را ساخته بودویا مسجد مزبور را هم بنام مسجد عبدالله میرزاقاجار نامیده بود که بخاطر این مسجدهم وخیلی از مردم زنجان وبیگناه کشته شدند !که در پشت سرامام جمعه قاجاری زنجان ونماز جمعه نمی خواندندوبلکه در پشت ملا محمد علی زنجانی ودر مسجد قدیمی جمعه زنجان ونماز جمعه می خواندندکه نقل ناسخ التواریخ گویای انست که از سال 1173هجری ومسجد جمعه سابق شهر ویا ویران شده دوره مغول شهر را وتعمیر کرده واین بار مسجد جمعه شیعی خود کرده بودند وبجای آنکه در مسجد جمعه قدیمی خودشان هم وخطبه بنام "فتعلشاه" بخوانند وتنها "خطبه "بنام "امام زمان" ( ع ) می خواندند ویا نام مسجد خودراهم و"مسجد حجت" نامیده بودند و70 سال بعدنیز وهمان فتعلیشاه ویا در سال 1240 هجری مسجد جمعه قاجاری خود را در زنجان افتتاح کردکه از سال 1224 شروع به ساخت ان کرده بود ولی سکنه زنجان وبدون اعتناء به "ادعای شبه دینی قاجاریه" ودر همان دوران شورش خودشان هم وبجای سکه ناصری سلطان صاحب قران ودر زنجان سکه ای بنام سکه قائم المحمدودر زنجان چاپ کرده بودند که اسنادش در کتاب "جنگ زنجان" اقای پرویز فتح الله پور وجود دارد واکنون هم بعد از قتل نادرشاه افشاره ومسجدجمعه سلجوقی سابق وویران شده زنجان را وتعمیر دوباره کرده بودند که به نقل کتاب مرات البلدان ودر سال 1173 عهد کریم خان زند ومسجد ولی عصر ( ع ) می خواندند ودر ایام بعد از سقوط دولت صفویه ویا بعد از فرار حاکم صفوی واز شهر زنجان که فرار کرده بود ونماز جمعه شیعی خود را ودر مسجد جمعه قراقوینلو می خوانند که مسجد جمعه 5 محرابی بود وجهانشاه قراقویونلو هم که نخستین مسجد جمعه قدیمی وشافعی زنجان راو در دوره مغول خراب شده می دید ولذا بعد از ساخت بازار قراقوینلو ودومین مسجد جمعه زنجان راساخت ویا در بازار پائین زنجان ساخت که بخاطر گرایش شیعی خودش هم وهمان مسجد جمعه مزبور راهم 5ومحرابی ساخته بود که در سال 824 هجری در زنجان ساخته بود واکنون هم خانوادههای قاجاری زنجان ودر میراث فرهنگی معتقد ند که مسجدمزبور ومسجد معمولی خاندان قائمی ودر عصر پهلوی می باشد ومسجد جمعه قدیمی زنجان نیست وبلکه یک مسجد معمولی است ویا 5 محراب انرا هم و نفی می کنند ولی فلسفه ساخت 5 محراب وبرای مسجد مزبوروبوسیله جهانشاه قراقوینلو شیعی مذهب نیزو هنوز هم نفی می شود که هنوزدر محرابهای پنجگانه آن مسجد تاریخی وجود دارند وفلسفه اش آنست که جهانشاه قراقوینلو ومعتقد بود که هر کدام از 4 فرقه مذهبی ایران ویا کاروانهای تجاری شهرهای ایران که به بازار زنجان جنس می آورند وچونکه از فرقه های مختلف شافعی وحنفی ومالکی وحنبلی ایران هستند که کالا به بازار زنجان می آورند ویا از شرق وغرب جنس می آورند وهمان فرقه ها می توانند ودرایام اقامت تجاری خود ودر بازار زنجان ومی توانند در پشت فردی که معتقد به آن مسلک اهل تسنن ونماز معمولی ویا یومیه خود را درآن محراب مسلک مزبور و بخوانندولی نماز جمعه زنجان ومستثنی است وتنها در دوره حکومت وی وتنها در محراب شیعه همان مسجد خوانده شود که محراب پنجم وسط مسجد بود و50 سال حکومت قراقوینلو ها ونماز جمعه دران مسجد مجاز بود که در روز جمعه ها اتفاق می افتد وبعد از سقوط قراقویونلو هم که حکام صفویه هم که 230 سال ودر رنجان حکمرانی کردند وتنها در همان مسجد جمعه شیعی دوم زنجان ونماز جمعه عصر صفویه رابرگزار می کردند ومسجد جمعه شیعی دیگر ودر زنجان ایجاد نکرده بودند ولذا سکنه زنجان هم در دوران صفویه 230 سال نماز جمعه شیعی خود را ودر همان مسجد جمعه بازار پائین زنجان می خواندند ولی بعد ار فرار آخرین فرماندار صفوی ازشهر زنجان ودرسال 1135هجری وباتعیین اولین حاکم افشاری زنجان وبوسیله نادرشاه افشار ویا با قدرت یابی بیشتر دولت نادرشاه در ایران که ایوان رضوی مشهد ویا صحن کربلا راو طلا کاری کرده بودوکتاب علم ارائ نادری به آن اشاره دارد وهمچنان مردم زنجان نیز ویا خوانین افشار زنجان نیز ویا سکنه بازار زنجان نیز واز سال 1135 وتا سال 1173 هجری و نماز جمعه شیعی خود راوتنها در همان مسجد جمعه 5 محرابی بازار پائین می خواندند وتا اینکه به نقل کتاب دارالعرفان خمسه ویا به نقل مجمل التواریخ والهیارخان ازبک وبعد از قتل نادرشاه و به زنجان لشکر کشید وهمان مسجد جمعه جهانشاهی شیعی را وخراب نمود وسپس "مردم شیعی افشار زنجان" هم وبعد از تخریب مسجد مزبور وهمان مسجد جمعه سابق وخراب شده عصر مغول راودر بازار بالا وتهمیر کردند که در محوطه بازاربالای عصر سلجوقی ساخته شده بود واین بار بنام "مسجد جمعه شیعی حجت"نام گرفت که درسال 1173 هجری ویا بعد از قتل نادرشاه در سال 1260 ویا بعد از هجوم الهیار خان ازبک به زنجان ونیز در ابتدای حکومت کریم خان زند وتعمیر وبازسازی کرده ویا در سال 1173 تعمیر کردند وحدود 90 سال تمام هم و درهمان مسجد حجت مزبور نماز جمعه شیعی خود ودر بازار بالا نماز می خواندندوبه نماز جمعه قاجاری نمی رفتند که خطبه بنام فتعلیشاه خوانده می شد ونهایتا هم همان دو شیخ الاسلام قاجاری هم ومرتبا به فرماندهان فوجهای نظامی قاجاریه ونامه می نوشتند که مردم زنجان ودر پشت سر آنان ونماز نمی خواندند وضروری است که امیر کبیر وان فوجهای نظامی را وبه زنجان بفرستد ومردمی راهم که در پشت سر آنان ونماز نمی خوانند را وبکشد! ونهایتا سلطان دارالخلافه تهران هم وبه امیر کبیر فرمان دادکه نظیر حجاج یوسف ثقفی عمل کرده ومسجدحجت زنجان را خراب کرده ویا امام جمعه همان مسجد ویا نماز خوانهای شیعی انان را ودسته جمعی بکشدوتا در برابر امیر اصلا ن قاجارحاکم شهر ومقاومت نکنند که دائی شاه بود ویا حتما در پشت سر همان دو روحانی حکم گرفته از قاجار نماز بخوانند وسر پیچی نکنند ! وفتوای قتل انان راهم از علمای مدرسه دینی اصفهان تابع کمپانی هند شرقی اوخذ کرده بود وهنوز هم شیخ الاسلامیهای اجتهاد گرفته از مسجد کلباسی اصفهان که معتقدند این دو مسجد حجت ویا مسجد جمعه دوم شیعی زنجان ومسجدهای جمعه نیستند وبلکه مسجد شافعی سلجوقیان وعصر قراقوینلو هستند وپرسنل میراث فرهنگی زنجان هم وتابع فقه انان می باشد ولذا نام "مسجد جمعه قدیمی زنجان را واز روی تابلوهای این دو مسجد زنجان برداشته اند ولی مردم شیعه ان دوره تاریخی زنجان وتصمیم مذهبی خود را گرفته بودندو 2300 هزار سکنه زنجان وتنها در مسجد مزبور ونماز خواندند ودر راه عقیده خود نیزو کشته شدندو50 سال هم زنجان ویران ویا خالی از سکنه بود ولی اکنون سکنه کنونی زنجان وتنها افرادی می باشند که درایام محمدعلیشاه واحمد شاه وبه زنجان کوچیده اند واز سکنه قدیمی زنجان وجز خانواده های قاجاری وکسی در زنجان باقی نمانده بود وسکنه کنونی شهرزنجان هم وبدلیل سانسور کتاب ویا نوشته ها ودر چاپخانه انگلیسی دوره محمد شاه قاجاردرایران که بعدا به چاپ کتابهای دارالفنون امیر کبیر وناصر الدین شاه کشیده شد ویا به چاپ نشریه ومطبوعات دولتی وقایع اتفاقیه همان مدرسه ناصری می پرداخت وبعدا تفکرات نشریات بعدی را وتشکیل می داد وهنوز فلسفه قتل عام مردم زنجان وتحریف فرهنگی اشو توسط مسئولان وزارتخانه فرهنگ ومعارف واوقاف عصر قاجاری زنجان که یک مدیر کل اداری قاجاری در زنجان بود ولذا در مدارس ومیراث فرهنگی زنجان هم وتحریف تارخی بعمل اورده ویا با انتقال کتابخانه دارالفنون امیر کبیر وناصرشاهی هم وبه کتابخانه ملی ایران واین نوع سانسور ملی تاریخ زنجان زیاد شده است ولذا تابحال وکسی به فلسفه قتل عام مردم زنجان ودر دوره مزبور نبرده است ؟ ویا از وقایع ایام کشته شده های دوران ناصری وبی خبرند ؟ویا چگونه در دوره ناصری ونام واقفین مسجدهای قدیمی زنجان وحذف شده ویا احتمالا نام مسجد های بنام مسجد اسحاق میر زا قاجار ویا مسجد شکرا اله میر زا قاجار هم وبی خبرند! ویا جرا مردم زنجان و در مسجد جمعه قاجاری عبدالله میرزا نماز نخواندندوبی خبرند ؟ ودر چنین وضعیتمی باشد که ناصر الدین شاه قاجار و امیر کبیررا وادار کرد و 11 ماه تمام وبا توپ خانه اش ومسجدها ویا کاروانسراها ویا منازل مردم زنجان را وتوپ باران بکند ویا مسجد جمعه شیعی زنجان را وخراب بکند ! ویکبار دیگر هم وزنجان ترک نشین سلجوقی دوران مغولها هم وباز خراب بکند ویاباز بصورت یک" قصبه نیمه ویرانه "در آمده ویا در حاشیه شهرسلطانیه وخزانه انها را یافته وصرف کشتار سکنه شهر وفوجهای نظامی بکند که فتعلیشاه وبا انکه پایتختش در تهران بود ولی قصر دیگری ودر سلطانیه زنجان زده بود ودر طول حکومتش وفقط بدنبال یافتن خزاین ایلخانی ها وال جلایر وتیموریان ودر سلطانیه بود که با پول آن خزانه ها وزنجان را خراب بکند ولذا مثل مغول نیز وباز زنجان را ویرانه کرد که 20 سیاح اروپایی وخرابی زنجان عصر ناصری را نوشته اند وبعلاوه کلاویخو وسیاح ارو پایی هم که در سال 807 هجری وهنگام مرگ تیمور لنگ واز زنجان گذشته است ودر ص 166 سفرنامه خودش ونحوه تخریب زنجان وبدست مغولان را می نویسد ویا اشاره می کندکه چنین است "و بیشتر قسمتهای زنجان و"غیر مسکونی" است و"حصار شهر "هم ودیگر" قابل تعمیر" نیست ولی هنوز در داخل حصار وخانه ها ومساجد زیاد وجود د ارد ومی گویندکه "قبلا شهر مهمی "بوده که در دوره داریوش سوم هخامنشی وهنگام حمله اسکندرو برخی از محلات قدیمی زنجان و در کمک به وی نقش داشتند ولی اکنون اکثر عمارت ومساجد زنجان وویرانه است ویا حصار زنجان هم وقابل تعمیر نیست ودراین دوره تاریخی می باشد که شاهرخ تیموری که با خاندان قرایوسف قرا قویونلو وپسرانش در گیر بود ومرتبا با این ترکان سلحشور قرا قوینلو وجنگ می کرد وبالاخره به نقل منابع تاریخی وهمان شاهرخ تیموری و پذیرفت که جهانشاه قراقینولو را و"فرماندار سلطانیه وزنجان" بنماید وتا دست از جنگجویی بکشند !ودر همان زمان نیز و"امیر چخماق یزد" نیز وفرمانداردیگر شاهرخ تیموری ودر شهر یزدویا فرمانداریزد بود که "مجموعه شهری امیر چخماق" یزد راوساخته بود وهنوز هم مثل بازار زنجان ویران نشده بودند و یا شاهان تیموری هم در یزد خیرات شهری داشتند وجهانشاه قرایوینلو هم وبعنوان فرماندار دیگر شاهرخ تیموری هم اجازه انرا یافت که در بازار پائین زنجان هم وعمران ویا کاروانسرا سازی کرده وتاسیسات شهری بوجود آورده و یا "ومجموعه باز ار قره قویونلو" زنجان رابنانهاد ویا مکان فرمانداری اش را واز سلطانیه به "زنجان نیمه ویرانه "آورده بود و در آنطرف خیابان فردوسی زنجان و"مجموعه بازار قره قوینلو" را ووبا اجازه شاهرخ تیموری تاسیس می نمایدکه در مشهد هم مسجد گوهر شاد وکتابخانه انرا ساخته بودند ویا موقوفه کرده بودند وجهانشاه فرماندار شاهرخ نیز ودر قدیم نیز وان بازارپائین را ودر محله آشاقی محله " زنجان وعمران کرده بود که عمر 600 ساله دارد وبعلاوه " ومجموعه بازارسلجوقی زنجان : هم ودر آنطرف بازار بالا بودو شاهان محلی وفرمانداران محلی سلجوقی زنجان تاسیس کرده ویا با رهنمود های خواجه نظام ا لملک طوسی وان بازار سلجوقی شرق زنجان را وساخته بودند ویا با پول درآمد زراعی دهات مختلف ایران ساخته شده بود ویا با درآمد راههای تجاری ودر طی 190 سال ودر یوخاری محله زنجان وساخته شده بود ویا بوسیله معماران مختلف واز نقاط مختلف ایران ویا با توصیه نظام الملک طوسی که آورده بود ویا میادین ودو قیصریه سلجوقی زنجان ویا دو چهار سو ی زنجان ویا کاروانسراها ومسجد جمعه سلجوقی زنجان را ساخته بودند ویا حمامها وآب انبارها وسردابه های تجاری آنرا وبسبک بازار سلجوقی اصفهان ومرو ساخته بود ند وکلاویخو آن مسجد ها وعمارات غیر مسکون زنجان دوره مغول راو دیده بود! که بر اثر حمله مغول ودر معرض تخریب بود ولذاجهانشاه قراقوینلو مجبور شد که "بازار جدید التاسیس قره قویونلو" راوبا اجازه شاهرخ تیموی ووزرای مومن اش وغیاث الدین خوافی ساخته بود که در شهر هرات وحداقل 80 مدرسه فقهی "نئو حنفی "داشتند وفقه "مدارس نئو حنفی" هرات هم وفرقی با "فقه شافعی مدارس نظامیه" نداشت وهر دوفقه اسلامی آسیا وغصب اموال مردم را بوسیله حاکمان شهری را حرام می دانست ویابوسیله "محتسب های شهری"را حرام می دانست ویا بوسیله "قاضی های شهری "ویا "موقوفه چی های شهری" راو"ممیز های مالیات شهری " وحرام میدانست وبرعکس "عمران ورشد تجارت" و"ساخت بازار ها" ویا "عمران محله ها"را وبه نفع مردم ایران را و"تبلیغ دینی"می کردندن ویا درهمان مدارس حوزوی نظامیه وهرات شافعی وحنفی می کردندن ولی در فقه مدارس اصفهان دوره صفویه ویا قاجاریه برعکس بود وبا "دین سازی من درآوردی "شاهان فاسد وشهوت ران صفویه وقاجاریه و"دین مخصوصی "بوجود آمد که در فرهنگ خانهای سلجوقی وتیموری حاکم برشهر های ایرانی وآسیایی وجود نداشت ویا چنین فرهنگی وجود نداشت ولذا نظام الملک واز "فقه شافعی" ویک "فقه سیاسی وفقه حکومتی مفید" ساخت ودر مدارس شافعی نظامیه ها ورواج فکری داد ومدیران شهری را و"تربیت مذهبی"نمود وبا این "فقه سیاسی" بود که نظام الملک طوسی و"خانهای ترک سلجوقی "را وانسانهای منضبط وکنترل شده توسط فقه شافعی نمود ولذا نمی توانستنددر دوره تاریخی وی وبراحتی به اموال هرکس ودر شهرها ویا در روستا دست درازی بکنند ویا نظیر خانهای قاجاری وبه ناموس سکنه شهری زنجان وتجاوز بکنند !وبهمین دلیل تربیت خاص فرهنگی ودینی خودشان و "محوطه بازار سلجوقی "را ساختند ویا اجزائ مختلف آنرا ودرایام حکومت خود وپایه گذاری کردند ! ودو قرن بعد هموجهانشاه قراقوینلو ترک نیز وبعد از خیابان فردوسی زنجان وبطرف غرب شهر وطراحی بازار قراقویونلو زنجان را هم ساخت ودر مدت فرمانداری خودش برشهر زنجان وپایه ریزی کرد وبخشی از آنرا وبا درامد زراعی دهات زنجان وبخش کوچکی از بازار پائین راودرایام فرمانداری اش وساخته بود ولی بعد از مرگ شاهرخ تیموری هم وهمه خاک ایران را وازدست تیموریان گرفت واین بار هم و"شاه همه ایرانیان "گردید ویابعدا هم بخش بزرگی از خاک ایران را واز دست تیموریان وبیرون آورد واز زنجان به تبریز رفت ودر پایتخت تبریزهم واین بار "پایه مسجد کبود تبریز"ویا مجموعه انرا ریخت ویا تاسیسات جنبی آن را وپایه گذاشت !ودر زنجان هم وپایه قیصریه کوچک قراقویونلو زنجان را ریخت ویا پایه دو کاروانسری دولتی گلشن ویا کاروانسراس ملک التجار وحمام دوقلوی آنرا ودر بازار پائین وبنا نهاد که به انها در کتاب دارالعرفان وساخته شدنش ودر عصر قراقوینلو اشاره شده است ویا با تاسیس دومین مسجد جمعه زنجان وبنام "مسجد جمعه پنج محرابی زنجان "ودر بازار پائین زنجان وپایه ریزی نمود که امروزه عوامانه و"مسجد ایت الله قائمی "گفته می شود که معتقدند در دوره پهلوی وپیشنماز آن مسجد ساخته است ؟ ویا در روبروی ان مسجد جمعه دوم زنجان وهم "حمام دولتی قره قوینلو" را ساخت که امروزه عوامانه و"سفره خانه حاج داداش" می گویند ونقل است که ازبکها وبعد از قتل نادر شاه به زنجان آمده ومسجد قره قویونلو را تخریب می کنند وکتاب دارالعرفان خمسه ویا کتاب مراه البلدان هم واز تخریب آن "مسجد جهانشاهی زنجان "سخن گفته اند ویا سند تاریخی همو در باره این مسجد وکاروانسراهایش ودرکتاب دارالعرفان وجود دارد وبعلاوه کتاب دارالعرفان خمسه نیز واز وجود دو کارونسرا ی دولتی عهد قرا قوینلو ودر بازار پائین یاد کرده است وهمچنین کتاب ناسخ التواریخ عهد قاجاری هم واز کاروانسری گلشن دوران قراقوینلو وقبل از تخریب بازا روبدست امیر کبیر یاد کرده است ولی کاروانسری دوم ذکر شده ودر کتاب دارالعرفان خمسه وتنها دردوره ناصر الدین شاه وبنام کاروانسرای ملک التجار قاحاری ملقب گشت که متعلق به دوره قراقوینلوهاست که به نقل منابع تاریخی ویا ناسخ التواریخ وکاروانسرای گلشن و روزی سنگری شورشیان شهرزنجان بود ویکی از 48 سنگر دسته جمعی سکنه زنجان بود ویا در کتاب ناسخ التواریخ وقبل از شورش وتخریب کاروانسرا ذکر شده است وتنها در دوره پهلوی باز سازی اجری شده است وکتاب جنگ زنجان هم واز کاروانسرای دیگری ودر همان بازار پائین زنجان وقبل از تخریب امیر کبیر یاد می کند وبنام کاروانسرای "حاج عبدالرزاق ودر بازار پائین "یاد می کند ویا قبل از تخریب بازار زنجان وبعد از عهد امیر کبیری یاد می کنند وحداقل 20 کتاب سیاحان اروپایی هم واز ویرانی کامل بنا های زنجان ویا ویرانی کاروانسرهای زنجان ومسجدهایش ودرطی 50 سال عهد ناصرالدین شاه وامیر کبیریاد کرده اند ویا در گزاشات تاریخی خودشان واز ویرانی های زنجان وفقر شدید سکنه اش ذکر کرده اند که من گزارشات آن سفرنامه ها راو ذکر نمی کنم وتا مطلبم را وخلاصه وار بنویسم ولی بعد از دوره وی ودر دوره مظفر الدین شاه قاجار وهمه کاروانسرا های قدیمی زنجان ووبنام تاجران قاجری تابلو زدند ویا در سه بازارسنتی زنجان وبنام "خانها ی قاجار "وتابلو سازی شدند ویا بنام "تاجران قاجاری" وثبت میراث فرهنگی شده اند که معلوم نشود که متعلق به میراث فرهنگی گذشتگان است ویا جدید می باشد؟ ویا با تابلو های میراث فرهنگی معاصر که برسر درب آنها ونصب شده است ؟وبرخی هم وبصورت پاساژ جدید درآمده اند و احتمالا امروزه کاروانسرای دو حیاطه حاج فتح الله وحاج نهالی هم در بازار پائین وجود دارد که همان کاروانسرای حاج عبدالرزاق است ویا به نقل مستند کتاب جنگ زنجان جزو مجموعه بازار قراقوینلوبوده که به میدان ورکچی های زنجان وصل می شود ویا به میدان میوه فروشان وحمام میوه فروشان بازار پائین وصل می شد وجهانشاه قراقوینلو هم ودر بالای" میدان ورکچی ها "نیز وبازارچه سقف دار جگر فرو شان را ساخت ویا چندین میدان صنفی مسگری ومیوه فروشی وورک فروش دایر کرد ونظیرساخت میدان مسگران ویا مسجدمسگران واب انبار بازار پائین است که در 600 سال قبل وساخت شده ویا ساخت مسجد وحمام پارچه فروشان ودر وسط بازار پائین که ساخته که ناصر الدین شاه قاجارخراب کرد ویا بعد از تخریب بازارزنجان وبوسیله گلوله های توپش ویابعد قتل عام سکنه اش و نام آن مسجد پارچه فروشان عهد قراقوینلوزنجان را هم ویا حمامش را وبنام "مسجد میرزایی" ویا "حمام میر بهاء" الدین ودر جنب آن ولقب داد ویا مسجد زرگران بازار سلجوقی را هم واز قزوین یک روحانی آورد ویا بنام "قارپوز آبادی آورد ومسجد چهل ستون عهد سلجوقی زنجان را هم وبنام وی "مسجد قارپوز آبادی" نام نهاد ویا مسجد کوزه گران خیابان سعدی جنوبی ویا مسجد یری بالا ومسجد یری پائین دو صنف مسگران عهد سلجوقی را بنام و"روحانی های عصر ناصری "خودش ولقب داد که نها نساخته اند وبلکه درعهد سلجوقی ساخته شده است ویا"پل ساسانی زنجان" راهم بنام"پل میر بها" نامگذاری کرد که تنها یک روحانی بی پول وحکم گرفته از ناصرالدین شاه بودند که درایام 5 سال قضاوتش هم ونمی توانست وآنقدر پول دربیاورد که مسجد ویا حمام ویا پل ویا میدان اهنگران وقلعه چه میر بهائ بسازد ؟ویاشاه قاجار وافراد روحانی دیگری وبنام" نایب الصدرضیایی "آورد که به نقل کتاب "اوژن اوبن "ووی را قائم مقام مسجد عبدالله میرزا کرده بود ویا قریه نیک پی زنجان وغیره راهم هم وبه "مالکیت وی "داده بود که ملا قربانعلی زنجانی وبا این اعمال روحانیون قاجاری زنجان ومخالف بود که تبعیدش می کنند وحداقل 20 مسجد سابق زنجان ودراثر گلوله باران عصر ناصر الدین شاه ودر زنجان وتخریب شده بود که وی روحانیون دولتی دیگری به انها گذاشت ویا روحانیون اعزامی به مناصب وقفی زنجان وبعد از ویرانی زنجان بودندولذا جهانشاه قراقوینلوو فرزندانش ودر طی 50 سال حکومتش برزنجان وتبریز و توسط معمارانش وسقف اجری بازار پائین را ساخت ویا طراحی ستونها وآرایه های بازار مسقف پائین زنجان را و طراحی شهری کرد ویا از درامد سلطنتی ودر امد اراضی زراعی ایران ساخت ویا از پول دیوان استیفائ ی قراقویونلو ساخته شده است وجزو املاک شخصی اخوندها ویا تاجران عصر قاجاری نمی باشد ویا از نظر متون فقهی قرآن هم ونخواهد شد ویا از درامد کلیه دهات ایران ودر ایام سلطنتش ساخت و به زنجان فرستاد و بعلاوه مقرفرمانداری وی هم ویا مقر حکومت وی نیز ودر زنجان نیز ودر مکانی بود که در بالای قیصریه کوچک قرا قوینلو بود وامروزه محوطه ساختمانهای بانک ملی است وتا نزدیک درب بازار پائین وادامه دارد ودر آن ناحیه هم وشاه قراقوینلو دو حمام خاص وبرای خانواده خودش ساخته بود ویا بنام "حمام دو قلو" ساخته بودکه خانمها ویا اقایان خانواده اش وجداگانه به آن حمام دوقلوی دولتی قیصریه کوچک زنجان می رفتند !وبعلاوه ساخت سقف آجری بازار پائین هم ویا هزینه ساخت دو کاروانسرای دولتی اش ویا هزینه ساخت مسجد جامع دولتی قراقوینلو ویا هزینه ساخت حمام آن مسجد جمعه ودر بازار پائین نیز که امروزه حمام حاج دادش گفته می شود ویا هزینه ساخت چندین کاروانسرای دولتی صنفهای مسگران ویا مسجد پارچه فروشان بازار که ناصر الدین شاه عنوان انرا مسجد میرزایی عهد ناصری گذاشت ویا حمام جنب انرا وبنام حمام( آخوند میر بهاء) لقب داد وهمگی از بیت المال قرون مزبور است وویا مسجد میوه فروشان که مسجد اصغریه فعلی است وهمگی واز محل درامد های زراعی دوران فرمانداری جهانشاه قراقوینلو وبرزنجان بود ویا با اجازه شاهرخ تیموری بود وبعلاوه به نقل مستند کتاب دارالعرفان خمسه وهمان شاهرخ تیموری ودر عهد تیموریان نیزو کاروانسرای دیگری ودر محل درواز ه قزوین ویا شرق امام زاده زنجان ساخته بود که بعدا شاهان قاجار وآن کاروانسری عهد تیموری زنجان راهم و"کاروانسرای علیقلی تاجر قاجاری "نامگذاری کردند و امروزه "مجتمع پاساژ نور "نامیده می شود وهمچنین در دوره قاجاریه "حاجی علیقلی تاجر قاجاری "وبا حمایت حاکمان قاجاری ویا درمحوطه بازار بالای زنجان هم وکاروانسری دیگر عهد سلجوقی را که خواجه نظام الملک طوسی ودر 1000 قبل واز بیت المال سلجوقی ساخته بود وتغییر عنوان داده واین بار بنام "کاروانسرای حاجی علیقلی تاجر قاجاری" وثبت میراث فرهنگی زنجان نمود واین امر در حالی می باشد "اداره فرهنگ ومعارف ایران "عهد مظفر الدین شاه قاجار ونیز فردی از خاندان قاجار بود واین "روش های غیر شرعی غصب اموال دیگران " را ودر فرهنگ ومعارف ایرانیان و"خلق فرهنگی "کرده بودند که اقای ضرغامی هم وهنوز به چنین "اداره غیر شرعی وتداوم تشکیلاتی آن نپرداخته است ؟ وتا قوم قاجار ومیراث فر هنگی همه اقوام ایرانی راو به نفع "قوم انگلیسی قاجار" وثبت نکنند ویا تغییر فرهنگ ندهند ویا تغییر میراث فرهنگی راو مدعی نشوند ولذا این وزارتخانه فرهنگ ومعارف ساخته مظفر الدین شاه قاجار وهنوز ساختارش ودرتشکیلات کنونی ایران ودست نخورده باقی مانده است که وزارت میراث فرهنگی منشعب شده از همان وزارتخانه فرهنگ ومعارف واوقاف عصر مظفری وامروزه که به سه وزارتخانه اخیر ومنشعب شده اند ولی هنوز امروزه بدعت های دروغین گذشته آنان ودر نامگزاری عناوین مجموعه بازارزنجان وهنوز ادامه دارد ویا در عنوان مسجد جامع سلجوقی محله بالای زنجان هم شکل گرفته ومجموعه بازاری که از دوره ملکشاه وخواجه نظام الملک ودر زنجان شروع شده بود وبا اقدامات غیر شرعی پرسنل فرهنگ ومعارف ومیراث فرهنگی زنجان واز واقفین اصلی آن مجموعه بازار زنجان سلب شد ومسجد جمعه آن دوران سلجوقی ونامشان حذف غیر شرعی وعنوان کوچه مسجد جمعه ان وبنام کوچه باشگاه وزورخانه پهلوان عباس عهد پهلوی ثبت شده است ویا برعکس همه کاروانسرا ها ویا راسته بازارهاومسجد های زنجان هم وبنام تاجران وخانهای قاجاری ودر زنجان ثبت میراث فرهنگی شده اند ویا ثبت معارفی شده اند ویا با اهتمام اولین مدیر کل قاجاری اداره فرهنگ ومعارف واوقاف زنجان شده اند که منصوب شده مظفر الدین شاه بر"اداره کل فرهنگ ومعارف زنجان "بود واین نوع از غصب عناوین فرهنگی زنجان اتفاق افتاده است ویا در در مورد سازندگان واقعی بازار زنجان ونام خیر شان حذف شده وبنام باقیات صالحات ذکر نمی شود ویا در مورد کارونسراها ومحلاتش ومسجد هایش اتفاق افتاده است وهمه به نفع خاندان قاجاریه وانجام گرفته است !که هیچ چیزی جز ویرانی ودر زنجان نیافریده اند؟ ولی با تبلیغات دروغین اداره مزبور وامروزه همه گردشگران شهر های مختلف ایرانی وهنوز در رفت وآمدگردشگری به زنجان و تصورویا باور می کنند که تمامی بازارسنتی زنجان را و"قا جاریه " ساخته است ویا اجزاء وعناصر آنرا وهم و"فقط قاجاریه "ساخته است ولی ازدوران 56 دولت سابق ایران وهیچ نوع میراث فرهنگی ودر زنجان نیست ویا از عهد آنان هم وهیچ نوع میراث موقوفه ای ودر زنجانوجود ندارد ! وبلکه همه متعلق به دوره قاجار می باشد ودر حالیکه برعکس و در دوره امیر کبیرقاجاری وهمه بناهای تاریخی گذشته زنجان و دسته جمعی خراب شدند و یا خاندان قاجاری علاوه از غصب اموال سکنه قدیمی سلجوقی وافشاری وقراقوینلو زنجان و سنن حسنه معارف قران ویا وقف را هم کنار نهادند ویا وقفیات قبلی مسجد ها راهم به نام خاندان غاصب قاجاری خود ذکر کرده اند ولذا همه وقفیات قبلی ها هم وبعد از کشتار سکنه زنجان وجرو ملک شخصی خاندان قاجاریه گردیده ویا جزو اموال وابستگان به قاجار ودر مجموعه بازار زنجان درآمد ه است وبعلاوه 23 هزار سکنه بدبخت زنجان را هم وکشته شدند ولذا امروزه آقای ضرغامی ویا وزیر میراث فرهنگی ایران ومی توانند که وبه اسنادخطی و دست نوشته های آن دوران مراجعه کرده ومثلا به " کتاب جنگ زنجان " وکتب دیگر مراجعه کرده وبدانند که چگونه موقوفات بازاری خواجه نظام الملک طوسی واز بیت المال دیوان استیفائ ایران ساخته شده بود ویا چگونه در عهد قاجاری واز شکل موقوفه وی وبصورت ملک شخصی خاندان قاجاریه درآمده است ویا چگونه موقوفات تجاری آن صدر اعظم مسلمان دوره سلجوقی ودر زنجان وچگونه خراب شد ؟که تسبیل فوایدش وبه هیچ کاروان عبور ی از زنجان نرسد ؟ ویا درآمد کاروانسراهای عصر سلجوقیان ودر زنجان که به غصب افراد خاندان قاجاریه در امده بود ویا با دستور ناصر الدین شاه در امده بود ویا با دستور شاه قاجار به اداره ثبت اسناد ویا به اداره موقوفه زنجان ودوره خودش وتقلب در موقوفات مذهبی را یاد داد ویا با دستوروی به اداره ثبت اسناد عصر ناصری ودستور داده بود وهمه املاک غصبی واز کشته شدگان را وبا جعل سند وبنام "قوم وخویش های خانواده عریض وطویل قاجاره وثبت سند بزنند! وسپس درامد همان بازار سنتی زنجان را و بصورت درآمدخوانین قاجار وصرف "عیاشی های آنان بشود ویا صرف حرمسراهایشان بشود ومثلا درامد فلان کاروانسرای زنجان ویا درامد فلان حمام شاهزاده قاجاری زنجان ویا درامد قیصریه زنجان قاجاریه ویا درامد موقوفات قریه های مسجدهای زنجان که طوایف وایل اهای متعدد افشارزنجان ساخته بودند وتنها وبه مصارف حرمسراهای خوانین قاجار داده شود ویا این بار وبصورت ملک خصوصی ایل قاجار در بیاید ویا با توجیحات غیر شرعی اداره فرهنگ ومعارف واوقاف زنجان دربیاید وکه وزارتخانه خاصی است که با پیشنهاد اروپایی ها ساخته مظفرالدین شاه درزنجان بود وتا درامد هایش وبرخلاف متون قران صرف عیاشی های خاندان فاسد قاجاری بشود ودر حالیکه عرصه این مجموعه اثار خیریه گذشتگان وتنها موقوفه انان است که اسمشان ذکر نمی شود وبعلاوه اعیانی آن مجموعه بازار هم جزو وامهای بانکی می باشد که بصورت "وام تعمیرات اجری ویا وام جعله وبازسازی حجره ها ومغازهای بازا رزنجان است ومتعلق به بانکهای 100 سال اخیر بانک رهنی وبانک ملی وبانک گردشگری می باشد وباید که درامدش و در دیوان استیفائ جدید ووزارت اقتصاد ثبت شود ویا در دیوان محاسبات وبارزسی کل کشور وصرف تجارت کل مردم ایران وصرف بشود !ویا صرف تجارت واشتغال دوباره سکنه شهر زنجان وجوانان بیکرش بشود ودر حالی که با فقه من دراوردی قاجارها ویا با عقاید ضد قرانی اداره اوقاف عصر شاهان فاسد قاجار وصرفا صرف ساخت خانه های اعیانی قاجارها می گردید ویا برای مصارف مشروبخواری شاهزاده های قاجاری وصرف می شد ویا صرف حرمسراهای قاجاری می گشت ویا صرف عیاشی آنان می گردید که ننگین ترین "خانهای مدیر شهر های" ایرانی بودند ودر طول تاریخ ایران وهیچ وقت "خانهای سلجوقی ترک" وچنین نبودند ویا "خانهای خوارزمشاهی" ویا "خانهای مغولی وتیموری" وچنین نبودند که اداره کننده شهر ها بودند ولی تربیت صحیح داشتند! وبعلاوه فقه شافعی ویا حنفی سابق نیزمانع می شد که وحاکمان شهری مزبور را کنترل مالی صحیح می کرد ویا بعد از گرفتن حکم "محتسب شهری" وحکم" شحنه شهری ویا "حکم اداره عقود تجارت وصنف شهری" و"سیستم تجارت بازارها ی ایران "را خراب نمی کردند ویا بعد از گرفتن اقطاع زراعی واداره املاک روستا های ایران را و"زراعت روستا ومزارعه اسلامی "انرا خراب نمی نمودند! ویا "اداره عقود مزارعه ومساقات وابیاری " ومالکیت روستاها ومرغداری ودامداری انرا ودر عهد سلجوقیان وتیموریان وخراب نمی کردند! ویا بعد از گرفتن حکم موقوفه و با"فقه من در آوردی شاهان قاجار و"عقود وقف" را هم وخراب نمی کردند ویا نظیر اخوندهای حکم گرفته از فتعلیشاه قاجار واملاک وقفی 9 قبیله کرد وبلوچ ولر وترکمن وترک وعرب ایران ودر 31 استان بدبخت ایران را وبه نفع قوم قاجاری وخراب نمی کردند که آن قوم فاسد قاجار خراب کرد ویا همان قوم قاجار وبرخلاف ایه لایجرمنکم شنئان قوم ان لاتعدلوا قران وقوم قاجار در استانهای مختلف ایران وهیچ نفعی از موقوفات گذشتگان وبرای قوم بلوچهای بدبخت بلوچستان وکردستان نگذاشته بودند ولذا ضرب المثل "قجری" ودرشهرهای بلوچستان وبه معنی فاسد ترین انسان روی زمین می باشد ولذا شاهان سلجوقی ویا تیموری واین همه ظلم بهان اقام بدبخت ایرانی نکرده بودند ویا همه موقوفات بلوچستان هم به جیب شخصی "قوم قاجار" می رفت ویا توسط شیخ الاسلام شهر هایشان وسلب حقوق از انها می شدند که از فتحعلی شاه قاجار وحکم شیخ الاسلامی استان مزبور راو گرفته بودند ویا اینقدر به نفع خاندان قاجاریه ومتون قران را وخراب نمی کردند ! ویا دستورات خداوندی را ودر قران خراب نمی کردند ! وبلکه معنی ومفهوم حوزه علمیه دینی وفقه اسلامی آسیایی امپراطوری سلجوقی ویا امپراطوری تیموری راودر خاک اسیا وبخوبی می دانستندوعدالت را به نفع" قومهای آسیایی وشهرهای آنان "ورعایت می کردند ویا نظیر امام جمعه شهر های دوران قاجاریه وفتوای قتل مردم شهرهای زنجان ویا نیریز وبارفروش وبشروئیه را ونمی دادند که قیام سیاسی نداشتند وتنها از تجاوز حکام قاجاریشهر هایشان وبه زنانشان وناراحت بودند؟ ویا فتوای غصب اموال آن طبقه بدبخت را و صادر نمی کردند ؟ وبعلاوه هیچ روحانی 14 قرن گذشته هم واین همه ایات قران ویا احادیث امامان را وزیر پا ننهاده بودند! ومتاسفانه فقه انگلیسی که اساس" مشروعیت دولت وقوم قاجار"بود واین بار اساس هژمونی قوم قاجار بر 9 قومیت بزر گ ایرانی پایه گذاری کرد ویکی از انان هم و نابودی ایل بدبخت ترک افشاروهویتشان وبدست قوم قاجار بود وبعلاوه اجحافاتی که به ایلات کردستان ویا ایلات لرستانها وایلات عرب خوزستان وبوشهر وایلات ترکمن ووبلوچستان هم کردند ویا از قوم قجار وبدترین ظلمها را ودر شهر هایشان دیدند وبه "دموکراس قدیمی آسیا" هم معتقد نبودند ویا با فقه من دراوردی حوزه های دینی خودشان هم معتقد نبودند ولذا در فقه سابق اسلام آسیایی و"مفهوم دموکراسی دینی "وهمه اقوام اسیایی" ورعایت می شد ویا یک "قوم حاکم آسیایی " ورعایت اموال وناموس وفرهنگ قوم دیگر را می کرد ویا در "اداره شهرهایشان "ورعایت می نمو دند ولذا در "مملکت داری اسیایی "خود بر بقیه اقوام اسیایی وایرانی زور نمی گفتند ولی اروپایی ها ویا سرمایه داری انگلیسی واین قوم وحشی نوکیسه را وبا دین سازی انگلیسی خود وچنان بجان مال وناموس ویا ملک "بقیه اقوام آسیایی" انداخته بود که بی تمدنترین قوم سیاسی ودرمیان آسیا باشند وتا "مفهوم سرمایه داری اسلامی را ودرآسیا به لجن بکشند و"مشروعیت فکری آنان"هم تنها ودر فقه اروپائیانی مثل "حامد الگار "وجود دارد که کتاب رابطه " دین ودولت در ایران " رانوشته است ویادر کتاب خانم "لمبتون انگلیسی وجود دارد که کتاب "نظریه دین ودولت عهد صفوی" را نوشته است ویا در افکار "بارتولد روسی" وجود دارد که کتاب "خلیفه وسلطان درمیان اقوام اسیایی "را نوشته است ویا در اثار وافکار "رپچارد کاتم "وغیره دیده می شود که به نفع مشروعیت قاجاریه نوشته اند وبرخلاف سواد اروپایی ها و"فقه شافعی خواجه نظام الملک "وچنین نبود که در متون قران وجود داشته باشد! ویا چنین مشروعتیی را وبرای حاکمان شهری سلجوقی و در نظر گرفته باشد ؟ ویا برای قاضیان شهری ویا برای محتسبان شهری ویا به نفع شیخ السلام های شهری ودردر فقه شافعی مدارس نظامیه ودر نظر نگرفته بود ! ویا به نفع فتوادهندگان شهری ویا به نفع کدخداهای اداره کننده دهات دوران سلجوقی واداره تیولات واقطاعات ومزارعه ها ودر نظر نگرفته بود ؟ وفقط "اختراع حوزه علمیه اصفهان دوره فتح علیشاهمی باشد که تفسیر قران را وبا اموزش یهودیهای کمپانی هند شرقی اصفهان وبه خورد مردم جاهل ایران می دادند که "قران را وابزاری "کرده باشند ویا تنها به نفع فرستاد گان کمپانی هند شرقی بود که درمیان بازاریان شبه مسلمان وثروت طلب اصفهان وزیاد بودندویا مرتبا به دربار فتحعلشاه ورفت وامد میکردند ویا تحریف دین می نمودند وهمگی بوجود امده است ولذا "فقه مشروعیت دهی" به "دولت فتح علیشاهی "وچنین آبشخوری داشت که امروزه نظام سرمایه داری را ودر خاک اسیا وبه خطر انداخته است ویا در میان مردم فقر وبدبخت وظلم دیده ایران ورواج غیر عادلانه داده می شد ویا خانم لمبتون انگلیسی ویا دیگر تئوری پردازان آن کشور هم واساس مشروعت مذهبی حکام ومدیران ادارات زیر نظر صفویه راهم و در کتاب خودش ّوبنام " نظریه دینی دولت در ایران " وهمینطور تفسیرمذهبی می کنند وتا غصب های وقفی شاه عباس را وبنفع کمپانی هند شرقی را و"توجیه انگلیسی ودینی "بکنند ویا چنین استنباط های فقهی راوتنها از قران دارند وفقط خانم لمبتون نیست وبلکه علمای جبل عامل لبنان هم چنین است که وارد تدریس 50مدرسه دینی اصفهان شدند ویا چنین مشروعیتی را وبه شاهان صفوی وقاجاریه دادند ودر حالیکه هیچ کدام از روحانیون مذهبی 14 قرن گذشته وچنین تفسیر قرانی واز "وقفیات عصر صفوی وقاجاریه "نداشتند ویا کتاب "بارتولد روسی" هم چنین است که "رابطه بین دین ودولت عصر سلجوقیان "را وغلط تفسیر می کند وتا تفسیرش به نفع شرکتهای اروپایی در ایران وبضرر خواجه نظام الک طوسی واز دین می باشد ویا از ساخت بازار های سلجوقی وموقوفات سلجوقی او وتفسیر غلط دارد وتا تسبیل فواید عامه نکند ؟ ودر حالیکه کاروانهای تجاری عصر سلجوقی وچنین تفسیرقرانی غلط نمیشدند وتا مردم ایران واز تجارت وداد ستد اسلامی و ضربه نبینند ؟وبرعکس بارتولد وکتاب " نظریه خلیفه وسلطان " را برعکس نظام الملک نوشته است که باز تفسیر غلط واز رابطه بین "دین ودولت وکارگزاران دولتی "می کند ولذا دیدگاه غلط واز آیات تجاری قران دارد ویا از آیات وقفی ومعلاملات قرانی دارد ویا از ایات استیجاری قران وبه نفع اروپائیان دارد ! ودر حالیکه جامعه شناسی فقه سیاسی خواجه نظام الملک ودر فهم رابطه بین "دین داران ودولت داران" وفرق با آنها دارد ویا رابطه بین دین ودولت وبا جامعه شناسی سیاسی اروپائیها وفرق دارد ویا در فهم" رابطه دین و دولت" وفرق دارد ویا درفهم " تاریخ مالکیت وشیوه اداره شهر های آسیایی وبا شهر های اروپایی فرق دارد واز دو منظر "متفاوت می باشد ؟ ویا برداشت های سیاسی خواجه نظام الملک واز قران ودر کنترل خانهای ترک سلجوقی و 190 سال وزمین داری ویا از زراعت آسیاییها را وبا پولشوئیهامورد نظر "فقه اصفهان " متفاوت نمود وهیچ کدام از خانهای شهری دوران مغول ویا تیموری هم ونظیر مدیریت خانهای قاجاری نبودند ویا مدیریت دینی شهر های ایرانی هم ودر دوره سلجوقی ونظیر مفهوم اداره دینی شهر ها ی دوره قاجاری نبود که حقوق 31قومی استان ترک ویا کرد وبلوچ و به نفع "طبقه اشراف قاجار" وتفسیر مذهبی ظالمانه بشود ؟ واگر خواجه نظام الملک طوسی که صدر اعظم عصر سلجوقی بود ویا "فقه شناس شناس سیاسی بود" واگرترکان را کنترل دینی نمیکرد و"اقوام ویا خانهای جنگجوی ترک سلجوقی دولت وی ودرست عمل نمی کردند که در مراتع بیابانی ماورائ النهرپرورش یافته بودند وهیچ چیزی از مفهوم "محتسب شهری "نمی دانستند ویا هیچ چیزی از "مفهوم مدیریت ارزاق شهری "نمی دانستند ویا از "کدخدایی دهات " ویا از "زراعت عادلانه اش" نمی دانستند ویا از "اداره اقطاع های وقفی" نمی دانستند که امروزه اصل 44 خصوصی نامیده می شود وآنها هم نمی دانستند! ویا هیچ چیزی از معماری بازار و"ساخت وقفی کاروانسراها" نمی دانستند ویااز ساخت بازار وبرای " فواید عمومی رهگذران تجاری "نمی دانستند وافرادی که از شهر های دیگر وبه بازار شهر غریبه می آمدند واحتیاج عمیق به امنیت مکان داشتند ویا احتیاج به امنیت غذا ویا خریدودر شهر غریبه ها داشتند که در تئوری ساخت بازارهای سلجوقی نظام ال لملک ولحاظ شده بود ویا پاسخ فقهی شافعی داشت واگر محمدبن ادریس شافعی که بنیانگذارفقه شافعی است ویا متولد شهر غزه ویا تولد ش در سال 015 هجری است وفقط استنباط ساده فقه اسلام را وریل گذاری فکری کرده بود وبعدا به حوزه الازهر مصررفت وعلمایش قرنها واعتنایی به فقه شافعی نداشتند وفقط فقه مورد نظر خلفای عرب اسماعیلی ویا فقه دولتی مما لیک مصر راقبول داشتند ویا در درمیان اقوام عرب بیگانه با قران مصر وشام رواج می داندند ولی نظام الملک طوسی که یک ایر انی مسلمان وباسواد اسیایی بود واز "فقه شافعی" ویک نوع "فقه سیاسی آسیایی " ساخت ویا به نفع اقوام اسیایی ساخت ونظیر فقهای عرب حوزه الازهر هم نبود که بنام "فقه اسلام" واقوام مختلف آسیا را وآلت دست خلفای عرب مصر افریقایی بکنند وباآنکه نظام الملک و خودش بنیانگذار فقه شافعی نبود ولی درمقام صدر اعظمی سکنه امپراطوری اسیا ودستور داده بود که اگر "فقه شافعی"و در الازهر مصر وپیاده نمی شود وحداقل همان شافعی وباید که "فقه رسمی امپرطوری ترکان آسیا "بشود ویا در 16 مدرسه نظامیه وتربیت درسی یافته ویا برای تربیت حاکمان شهری وقاضیان ومحتسبان وممیزان مالیاتی شهر وبعنوان سیستم حقوقی بشود وتا حکام وبه مردم فاقد قدرت وستم نکنند ویا هر کس که می خواست حکم سیاسی ویا اداری بگیرد وبایدکه اول "فقه شافعی" را بیاموزد وسپس در مالیات گیری اوز رعیت بدبخت آسیایی وظلم به همان طبقه بدبخت دهقان نکند !ویا توسط حاکم مسلح وقدرتمند سلجوقی وظلم به سکنه شهر ها نشودا واین نوع از افکار مذهبی خواجه نظام الملک وکینه عمیقی در دل آخوندهای الازهرمصر انداخته بود که می خواستند به هرقیمتی که شده است وبا فتوای همان اخوندهای الازهرمصر ونظام المللک و کشته بشود وبعلاوه مدرسه نظامیه اش هم در اصفهان وبوسیله افراد نفوذی اصفهان وبه آتش کشیده بشود وامروزه هم میراث فرهنگی اصفهان هم متاثر از فقه علمای عرب مصر است هیچ نوع ارزشی به مقبره آن مسلمان واقعی ویا به مدرسه نظامیه وی قایل نیست !و وتنها میراث فرهنگی شاهان فاسد اصفهان ومدارس ساخته شاهن صفوی را پاس می دارد که همه ایران رابه بیگانگان فروخته بودند و لذا اصفهان بیخود توسط نادرشاه ترک ویا توسط سکنه افشاری زنجان آزادسازی از افاغنه گردید که همه آنها می توانستند همه آثارصفوی وحتی اداره میراث فرهنگی اصفهان هم ودر عرض چند سال حکومت خود در اصفهان به ویرانه ای ومثل شهر کابل تبدیل بسازند و با اقدام نادرشاه برعکس شد واین بار با با فتوای همان حوزه دینی اصفهان که به امیر کبیر داده بودند وهمه اثار سلجوقیان ترک ودرزنجان خراب شدند ویا سکنه افشاری ان هم وکشته شدند که روزی اصفهان را از چنگ افاغنه نجات داده بودند ولذا تفکرات پیشرفته نظام الملک واز فقه قرانی و"قوم بدوی" ترکان سلجوقی را به "مرحله ترکان متمدن "اواخر عصر سلجوقی رساند ه بود وبرعکس "فقه من دراوری "قاجاریه واز آیه های قرانی ودر حوزه های علمیه اصفان ویابا تفسیر دینی اشان واز حقوق همه اقوام ایرانی وحقوق همه اقوام ایرانی را وبه نفع "هژمونی قوم قاجاریه "واز بین برد !ودرحالیکه فقه ترویجی نظام الملک ودرمدرسه نظامه اصفهان واصفهان ویا فقه 16 حوزه علمیه شافعی عصر سلجوقی وبرعکس فقه ترویجی مدرسه شیخ لطفالله اصفهان بود که ایران فروشی را به مردم شهر ها یاد داده بود ویا "فقه مدرسه چهارباغ اصفهان" ویا با فقه مدرسه جده بزرگ وجده گوچک ومدرسه کلباسی اصفهان فرق داشت که فقط "فقه کفر وشرک را ودراین شهرایرانی رواج می دادند وحاصلش قتل عام سکنه زنجان وبدست ناصر اللدین شاه وبا فتوای مدرسه کلباسی اصفهان بود و بعلاوه فقه همان مدارس اصفهان هم وبرخلاف تعلیمات خواجه نصیر الدین طوسی فقه شناس بود که توانست قوم بدوی وصحرا گرد تاتار ها ومغولها ویا تیموری را ودرست تربیت اداری بکند یا با فقه قرانی صحیح خوش و"تربیت حکومتی" صحیح کرد واز "مرحله توحش قومی سالهای 617"هجری وبه مرحله قوم تیموری متمدن آسیایی ودر سال 912 هجری ر ساند ! که پیشرفته ترین بازار ها ر ا ودر مدیریت تجاری شهر ها بوجود آوردند ویا پیشرفته کتابخانه ها ونظیر کتابخانه گوهر شاد مشهد ویا کتابخانه هرات را وساختند ویا پیشرفته ترین مسجد هاونظیر مسجد امیر چخماق ویا مسجد سمنان ویا مسجد جامع خواف و وهرات وغیره را ساختند ولی فتوای شیخ الاسلامهای قاجاری تربیت شده در حوزه دینی اصفهان هم و تنها همتشان وویران کردن مسجد جمعه زنجان بود وهمانکاری که اعراب ساکن اصفهان ودر اتش زدن کتابخانه ویا نظامیه ویا مسجد جمعه اصفهان بعد از مرگ ملکشاه سلجوقی انجام دادند وبخشهای مختلف ان مسجد جمعه وبه اتش کشیده شد ودر عصر دیگر هم با فتوای اعراب عراقی نزاد مدرسه کالباسی اصفهان وبا توپهای انگلیسی وهمان مسجد جمعه زنجان خراب شد ویا دهها مسجددر نیریز وترشیز وبشرویه وبافقه مدریه کلباسی اصفهان خراب شدند ویا درشهر نیریز 2000 نفرقتل عام شده ویا در شهر بارفروش وهم 2000 نفر قتل عام شدند ویا در دهها شهر ایرانی وموقوفات مسجد ها وبنام قاجاریه وغصب گردید و چنین اعمال ننگینی را ودر عهد تیموری وخوانین تیموری وبا فقه حنفی درست شهر هرات انجام نداده بودند ویا خانهای تیموری وانجام نمی دادند که در گفتکوی "تقریب مذاهب اسلامی" وجوابی برای دیگران داشته باشند ویا خانهای تاتار هم وبا فقه حنفی مذهب اسیایی خود و این کار ها را وسر اقوام دیگر ایرانی نمی آوردند که فقهااصفهان واختراع کرده بود وتا دهات قوم بدبخت افشار زنجان و در هیدج وخرمدره وقیداروماهنشان وصرفا به نفع میرزا حسین خان سپه سالارر دولو قاجار قزوینی وغصب بشودکه صدر اعظم ناصر الدین شاه مسلمان بودوتنها این نوع از غصب ها وصرفا در آموزشهای مدرسه دینی کلباسی اصفهان وغیره وجزو متون قرانی شده بود ویا قرار داد ننگین رویتر با انگلیسی را هم واوبست ! ویا غصب دهات دیگر اقوام افشارورمه دار ویا بدبخت ماهنشان ویا ایجرود هم چنین است وتوسط علی اصغر خان امین السلطان قاجاریه وغصب شد ودر عوض برای توجیه دینی خود ومدرسه ویا مسجد اتابکی ودر برخی از مرکز مذهبی می ساخت ویا انواع مصادره ها که با فتوا گرفتن از آخوندها وشیخ الاسلامهای تربیت شده در اجتهادفقهی اصفهان می باشد که در اداره اوقاف ویادر ثبت اسنادومیراث فرهنگی دوره قاجاری خودشان ویا در غصب دهات قوم بدبخت دویران افشار ماهنشان زنحان انجام دادند وبنام خانهای قاجاری و سند زده شد وآری "طایفه اوشر" ویا "اوشار"زنجان ویا"طایفه او چار " که بمعنی قوم چابک وجلد وپرنده وش بود که وقبلا بنام قوم ترک سلجوقی ودر دوره سلجوقیان به زنجان وآذر بایجان امدند بعدا به بخشی از ان ترک ها و"قوم اوشار" ویا "افشار ترک" می گفتند " ودر شهر ها ودهات اطراف منطقه زندیگان مستقر شدند ویا در طول 190 ساله حکومت سلجوقیان وخوارزمشاهی ترک وویا در عصر چهار خاندان بزرگ قفشود وخاندان آیدوغموش (در ترکی به معنی زاده شده ماه است ) ویا در عصر خاندان اوغلمش وخاندان منگلی ودر زنجان بودند ویا در "کهندژ زنجان هم وحکمرانی "می کردند ولشگر گاه نیز ودر زنجان داشتند وهمان افراد هم وبا کمک خواجه نظام الملک سلجوقی وپایه باز ارسنتی شرق زنجان را ریخته بودند ویا پایه مسجد جامع وقیصریه سلجوقی ودارالحکومه زنجان را گذاشته بودند که محل حکمرانی آنان هم بود وبقایای همان کهندژ سابق ساسانی بود که تعمیرات اساسی کرده بودند ویا بیابا ن پشت کهندژمزبور را هم که زمین خاکی بودوبازار سنتی کردند ویا با اندیشه مذهبی خیر خواهانه نظام الملک وبه "بازار مسقف وامن تبدیل کردند ویا "برای خرید وفروشهای شهری ودرست کردند که کاروانیان ودر گذر از زنجان وآسوده باشند ویا اقلا درزیر یک سقف وبا درب بسته کاروانسرا وبخوابند! ویا اموالشان شبانه هم وتوسط ذزدان وغارت نشود! ویا از آب انبارهمان کاروانسرای شهری وآبی بنوشند! ویا به حمام کاروانسر ا رفته واین بار خستگی راه دور ودراز را واز تن بیرون بیاورند ویا قاطرانشان نیز ودر اططبل های محوطه حیاط دیگر همان کاروانسرا وامن باشد ویادر مسجد جنب کاروانسرا هم ونماز بخوانند ویا پنیر ولبنیات خود را هم ودرسردابه های کاروانسرا بگذارند !که در دوره ساسانیان وچنین سیتمی از تجارت شهری وجود نداشت ویا بازار شهری در سرتاسر شهرهای ایران وزنجان وجود نداشت وتنها از اندیشه خیر خوهانه نظام الملک مرحوم در زنجان وشهرهای دیگر ایرانی نشات می گرفت ویا در ساخت بازارهای مسقف زنجان و اصفهان و وشیروان وقونیه وتبریز وگلپایگان وساوه و بروجرد وکاشان وسمنان ودامغان ونیشابور ومرو وبلخ نشات می گرفت ومثل نماینگان مجلس کنونی هم فکر نمی کرد که کاروانسرهای زنجان وصرفا برای "همشهریهای طوسی "خودش بسازد که درمعبر مهم گذر گاهی تجارت نبود ولی نام نیک والباقیات وصالحات وی وتوسط تاجران فاسد قاجاری در زنجان پائین کشیده شد ویا توسط حاکمان فاسد قاجاری واز بین رفت ویا ازتابلو بازار سنتی زنجان برداشته شد وبا این عنوان که وی "شافعی مذهب "می باشد ونباید اسمش وبر روی یک بازارایرانی باشد ولذا نام قاجاری خود را وبردرب کاروانسراهای غصب شده از ایل ترک افشار زنجان ونصب کردند ودر حالیکه اگر اقدامات خیرخواهانه این صدر اعظم مسلمان نبود وتا هزار سال دیگر هم وبازارزنجان در پشت کهندژ ساسانی زنجان وشکل نمی گرفت ویا در شهر های دیگرایرانی ومثل اصفهان شکل نمی گرفت وزیرا همه روستائیان اطراف زنجان ودر چهار قرن اول هجری وتماما هفتگی مرغ وخروس ویا پنیر وکشک خودرا وسوار حیوانات بارکش خود کرده وبه محوطه خاکی پشت کهندژ ساسانی زنجان می آوردند ویا در جلوی افتاب وبساط بازاری خود راو در خل وخاشاک میچیدند ویا در محوطه خاکی بدون مسقف وبهداشتی وبدون معماری وبدون چهار سو دار می فروختند وشبانه هم از زنجان خارج شده وبه دهات خود می رفتند ولذا حرفه های مسگری ویا اهنگری هم وبدون پایه ریزی میدان اهنگران سلجوقی زنجان ورشد نمی یافت وآری این نوع از خدمات مذهبی نظام الملک طوسی وبه ترکان سلجوقی زنجان وفرهنگ آنان راو بالا برد ویا از تعدی در حاکمیت شهری هم وهمانها را ومصون نگهداشت وبجای زورگویی در شهر ها وتنها به مدیران مسئول ومنضبط شهری تبدل شدند ولذا مجموعه عمران ویا آبادی خوب شهری زنجان ودر گذاشته ومعلول این وزیر خیر اندیش است که کلاویخو واز دیدن آثار خیر آنان ودر ساخت مسجد وکاروانسرای زنجان وتعجب کرده بود ولی حاصل خیرخوهی حوزهای فقه اصفهان ویا مدرسه قاجاریه مروی تهران چه بود ؟ وفقط ساخت فقه انگلیسی ودر مدارس مزبوربود که مردم زنجان کشته شوند ویا فقط غصب موقوفات مسجدهای زنجان وفروختن آن به نفع مشروبخواری خوانین قاجاربود ویا کشتن 23 هزار مردم بیگناه زنجان بود ونیز آنرا از زرنگی خود و"فقه تشیع قاجاریه" می نامیدند ودر حالیکه درفقه امامان شیعه هم وغصب غصب است وغصب موقوفات ویا اکل اموال مردم ونیز وبراساس ایات قران حرام است ونیز استنباط احکام دینی هم واز متون قران وفرق فقه شیعه ویا فقه سنی ندارد !ولی چونکه در عصر نظام المللک واغلب مردم آسیا واهل تسنن بود ند ولذا رواج فقه شافعی وتوسط وی ودر مدارس نظامیه اش دفاعی از خلیفه عباسی ویا خلیفه اموی ویا خلیفه مصر ویا خلیفه عثمانی نبود وحتی دفاع از ملکشاه سلجوقی هم نبود که به مقام "مقام خلافت " وخلیفه ایرانی" تبدیل بشود که در سایه این لقب مذهبی وفقط به مردم آسیا وزور بگوید وهدف نظام الملک از رشد دادن فقه شافعی ودر مدارس نظامیه خود وصرفا کاربست احکام قرانی بود ویا در اداره مزرعه وتیول و توسط حکام سلجوقی بود ویا در مصرف درست وصحیح بیت المال بود ویا در کاربست فقه دینی ودر 12 دیوان اداری دوره سلجوقیان بود ویا با فهم درست فقه شافعی و کارگزاران مالیاتی شهر ها ودرست عمل بکنند واجحاف به مردم نکنند وولی در فقه شاهان صفی وقاجاری وبرعکس ان بودو مصرف اموال وزارتخانه ها ومصارف دیوانی عصر صفوی وقاجاری وصرفا با نفسانیات شاهان فاسد صفوی وقاجاری وبا فساد کارمندان اداری اش انجام می گرفت وبه امامان شیعه هم اعتقاد نداشتند وبلکه خودشان را و"امام زمان" ودر عصر غیبت کبری می دانستند وفقه حوزه های اصفهان هم واز شاهان صفوی وقاجاری نیز یک امام زمان حاضرساخته بود ویا برتخت نشسته عالی قاپوی اصفهان ساخته بود وبهمین دلیل است که در" تقریب مذاهب اسلامی "وهنوزاجراء شدن ویا اجرائ نشدن ایات قران مطرح نیست ویا توسط یک حکومت وکارمندانش بحث نمی شود؟ویا عدم اجرایی شدن ان متون قرانی وبحث کلامی نمی شود؟ وصرفا دعواهای حاشیه ایودر تقریب مذاهب وجود دارد ولی نظام الملک معتقد بود اگر ملکشاه سلجوقی وحاکمان شهری اش و فقه شافعی مدارس نظامیه را واجرایی نکنند وتنها "فقه مذهبی شمن پرستی خود را ودر شهرهای ایرانی وکشورهای دیگر وبکار خواهند انداخت !ولذا همان کار غلط کار وغیر شرعی که "کلینی" انجام داد ودر مشروعیت بخشی به "نفسانیات شخصی شاهان ال بویه" وبه ضرر مردم ومالیت کیری البویه بکار انداخت ویا بنام "تفویض نیابت عامه وبه "شاه عضدلدوله ال بویه" که انجام داد ورفتار غیر شرعی حکام ال بویه وبا مردم رامشوعیت داده ویا تفسیر ضدقرانی درکتاب شرح کافی خود وار حکومت ال بویه نمود ولی نظام الملک که در فهم قران وپیاده کردن آن در مملکت داری خبره بود وبا این نوع از تفسیر های شخصی قرانمخالف بود ویا در استنباط فقهی رفتار کارگزاران دولتی مخالف بود ونمی خواست که در ایام صدارت سی ساله خودش در دولت سلجوقیان واز الب ارسلان ویا ملکشاه ویا حکام شهرهایش ویک "امام زمان " ویا نایب وی برتخت سلطنت بسازد ویا قداست به اعمال اداری انان ببخشد که که "مهمترین رکن نهاد سازی سیاسی " اقوام اسیایی ا" بود که فساد به "سیستم دولت" وراه نیابد ونهایتا واقوام اسیایی را وخشمگین بکند ویا فساد به "ارکان دولت اسیایی " راه ببابد وکاری که آخوندهای جبل عامل ودر امام زمان ساختن شاه عباس صفوی کردند ویا در روش معکوس سازی دین انجام دادند وبرمردم بد بخت ایران هم تحمیل کرده وبا فریبکاری مذهبی خود شان وتحمیل کرد ند که عوامل کمپانی هند شرقی ودرایران پا بگیرد !وبهمین دلیل است که همه ایات قران را به نفع نفسانیات شاهان صفوی وکنار نهادند وولی مرحوم نظام الملک وچنین نکرد ویا در تفسیر قرانی خود و"دین "را ونظیر علمای جبل عامل لبنان و"الت دست" خود قرار ندادویا نظیر فقهای حوزه الازهر مصر وقران را وزیر پا نگذاشته بود و آری زنجان ودر سایه تفکرات مذهبی واقعی نظام الملک وصاحب یک مجموعه بازار مفید شد ویا صاحب مسجد جامع وحوزه فقه صحیح شده بود ولی ترکان سلجوقی زنجان ولی در برابر تهاجم مغولان وترکان سلجوقی واز زنجان خارج شده وچند قرن ودر مناطق دیگرایران می زیستند که اصطکاک با مغولان نداشته باشندونیز در دوران صفوی هم همان ترکان افشاری شیعه شده وابتدا به شاهان صفوی کمک کردند که ارتش آق قوینلو را وازبین ببرد وباورشان شده بود که شاهان صفوی ودنبال پیاده کردن دین امامان شیعه در ایران هستند ولذا قبایل افشار شافعی قبلی هم ودر دوره صفویه واین بار همگی شیعه شدند ولی بعدا ملاحظه کردند که شاهان صفوی ودنبال پیاده کردن فقه شیعی در ایران نیستند! وبلکه اهداف دیگر کمپانی خارجی ودرایران را جستجو می کنند ولذا از دوران شاه تهماسب وراه خود را واز شاهان صفوی وفقه حوزه های اصفهان وخانواده کروکی جدا کردند ودراویش کشکول بدست صفویه م اصفهان هم وبدون اقدامات نظامی قبایل ترک و نمی توانست که به قدرت بنشینند ووالا اصفهان با کشکول شاهان صفی ویا با یاهو گفتن انها وبه دست شاهان صفوی نمی افتاد وبعدا شاهان صفوی وبا تعالیم اروپاییها وخانهای مسلمان 7 قبیله سابق ترک را وکنار گذاشته وتا "مالکیت وتجارت " ونظم بازار های ایرانی وبدست مسیحیان وگرجی ها بیفتد که خارج از فقه شافعی عصر سلجوقی"عمل بکنند ویا خارج از "فقه نئوحنفی عصر تیموریان"وعمل بکنند وتا تجارت ایرانیان وبه "نفع تجارت اروپائیها" وبهم ریخته بشود ! ویا با "فقه درویشی وارمنی اختراعی " صفویه وبهم ریخته بشود ! ویا با انواع تزویرهای دینی ومثلا پیاده روی شاه عرباس به مشهد از دروازه اصفهان شروع بشود ویا جهل افرینی مذهبی بازاریان زرنگ اصفهان که مذهبی دو اتشه شده بودند ولی زد وبند با کمپانی هند شرقی داشتند و نهایتا باعث شکست دولت صفویه گردید ویا باعث ورود افاغنه وعثمانیها وروسها وازبکها واعراب از جنوب به ایران شدولذا سقوط اصفهان حتمی شد وبعلاوه "اختیارات حاکمان شهر ها "را وبه ضرر "طبقات زیر دست شهری "عوض نمودند ویا "قدرت خان" ویا "میزان حق مالکیت خان " را به "ضرر مردم شهر ها "وعوض نمو دند ویا "نقش کاروانسراها "و" تاجر ها ی شهری و"تجارت بین قبایل "را وبه نفع اروپایی ها وعوض کردند که در "فقه قرانی قدیم " نبود ولی در" فقه تکیه ای صفویه ویا "حاجی بازاریهای اصفهان وبعنوان فقه ناب شیعی ورواج داده می شد ونهایتا دولت صفویه فروپاشید واصفهان بدست افاغنه افتاد واین امر در حالی بود که سلطنت نادرشاه ومورد استقبال علمای اصفهان نبود که در دشت مغان به وی جواب منفی دادند ویا حاضر شدند که خاندان زندیه وقاجاریه وسر کار بیاید که ننگین ترین "خانهای مدیر شهر های" ایرانی بودند ویا در طول تاریخ ایران وهیچ وقت "خانهای سلجوقی ترک" وچنین نبودند ویا "خانهای خوارزمشاهی" ویا "خانهای مغولی وتیموری" هم وچنین نبودند که اداره کننده شهر ها بودند ولی تربیت صحیح نداشتند وبعلاوه فقه شافعی ویا فقه حنفی سابق وهمان حاکمان شهری را وکنترل مالی صحیح می کرد ویا بعد از گرفتن حکم محتسب ویا شحنه شهری واداره عقود تجارت ویا تجارت بازارها خراب نمی شد ولذا دیدگاه غلط حوزه اصفهان واز ایات تجاری قران آوهمه یات وقفی ویا معلاملاتی قرانرا زیر پا نهاد ویا ایات استیجاری قران ودر زمین داری دهات را زیر پا گذاشت وتنها در فقه مدارس دینی اصفهان ترویج می شد که جوابی به انها وبه هیچ قوم ایرانی ندارند ؟ ویا معلوم نمی کنند که این نوع از فقه اختراعی مساجد اصفهان ودر کدام سوره قران وجود دارد که در مساجد اصفهان ورواج فرهنگی داده می شد ودر حالیکه جامعه شناسی فقه سیاسی خواجه نظام الملک ودر فهم رابطه بین "دین داران ودولت داران" فرق دارد ویا رابطه بین دین ودولت وبا جامعه شناسی سیاسی اروپائیها وفقه اصفهان فرق دارد ولذا دیدگاه غلط واز ایات تجاری قران وامروزه باعث بدبختی مردم ایران شده است که گران ترین کشور جهان شده است ویا انواع فساد مالی درادارات انجام می شود ومتاسفانه بانکداری غربی هم می خواهد وبا فقه مردم اصفهان وسرنوشت اقتصادی انواع اقوام ایرانی را وخراب بکند! ولی با فقه خواجه نظام الملک تفاوت دارد که مقبره اش در اصفهان وهنوز مورد اعتناء کسی نیست ویا کسی نمی پرسد که چرا نظام الملل مسجد سلجوقی ویا بازار سلجوقی اصفهان را ساخت ؟ ونیشابور ومرورا وچرا ساخت؟ویا چرا سی سال واز عمر صدارت خودرا ودر عهد الب ارسلان وملکشاه سلجوقی وتلف کرد وتا کاروانیان ودر شهرها ی ایرانی ومکانی برای اقامت امن داشته باشند؟ وبرعکس همه به صد راعظمی امیر کبیر می نازند که هرچه نظام الملک آباد کرده بود وصد اعظم امیر کبیروخراب کرد ویا با فتوای شیخ الاسلامهای اصفهان وخراب کردودر حالیکه صدراعظمی امیر کبیر ونظام الملک وقابل قیاس با همدیگر نیستند وامیر کبیر وبرای به قدرت رساندن ناصر الدین شاه وبعداز مرگ سروان لیندسی انگلیسی ویا وسروان کریستی وسرگرد کمبل انگلیسی بود که پدرش محمد شاهقاجار را وبا توپخانه انگلیسی ودر برابر مخالفانش وبه قدرت شاهی رساند ه بودند و امیر کبیر هم قبل از صدر اعظم شدن ودر تبانی با انگلستان وقبلا امیر نظام شده بود ویا ریاست توپخانه آنان ودر تبریز را و بعنوان امیر نظام ویا سرلشکرو بدست آورده بود که با قدرت اتش توپخانه ان انگلیسی ها وناصر الدین شاه قاجار راو طبق بند 8 قرار دادترکمن چای وبقدرت برساند ویا در برابررقیبان ایرانی اش وبه قدرت بکند وتا با کمک توپخانه انگلیسی وشاه جوان قاجار را وبراساس بندهای 8 قرار دادترکمنچای وازتبریز به تهران بیاورد ویا بعنوان خلیفه ایرانی ودردارالخلا فه تهران وبه قدرت برساند ویا باهمان توپخانه انگلیسی ومخالفان سلطنت وی را وسرکوب بکند ودر حالیکه صدراعظمی نظام ا لملک وچنین نبود ویک نوع "دمکراسی مردمی واقعی واز نخست وزیر شدن در آسیا بود وبعلاوه ملکشاه سلجوقی ویا الب ارسلان هم وبا قدرت توپخانه خارجی ها ودر اصفهان به قدرت نرسیده بودند وبلکه انها هم ودنبال پیاده کردن خواسته های اقوام ترک قبایل اسیا بودند ویا در نهاد جدیدالتاسیس دولت سلجوقی وجانانه از اقتدار الب ارسلان وشاه شدنش دفاع مردمی می کردند ! وبعلاوه انتخاب نظام الملک هم وبعنوان صدر اعظم شدن دولت سلجوقیان ویا در اداره 12 دیوان آن دولت و"مدل آسیایی مردمی" داشت وصرفا بخاطر دانش ومعلومات سیاسی اش بود ویا بخاطر لیاقت مردمی نظام الملک بود که دانش سیاسی وسیع ویا دانش مملکت داری واقعی داشت وبعلاوه نظام المللک هم ونظیر میرزاتقی خان امیر کبیر وخودش را "خان"نمی دید ویا نظیر امیر کبیر وخودش را "خان" خطاب نمی کرد بلکه یک انسان وارسته واز طبقه پایئن اجتماعی بود که بخاطر دانش وسیع اش وبا پشنها دمردم شهر ها وبه الب ارسلان وملکشاه توصیه شده بود وتا صدر اعظم شدن خودش ویک نوع تشکیلات سازی دولت اسیایی بکند دوبعلاوه مثل امیر کبیرهم وبرای پست نخست وزیری خودش نیز واز ناصر الدینشاه وامتیاز اداره دوکاروانسرای بازار تهران را طلب نمی کرد ویا مالکیت چندین دهت تهران را ونطیرمالکیت دهات امیر اباد تهران را طلب نمی کرد که "خان زمیندار" دهات شمال تهران شده باشد ویا خودش را بخاطر ان املاک تهران ومیرزاتقی خان خطاب می کرد ویا دراخذ پست صدر اعظمی خودش هم ونظیر امیر کبیر ودر نزد پدر آشپزش مشهدی قربان وتخصص در پخت آش نداشت ویا در مخلوط کردن نخود ولوبیا ودرآشپزخانه خانه محمد شاه قاجاررا نداشت وبلکه نظام الملک ویک متخصص واقعی مملکت داری بود وتخصص واقعی ودر" فقه ممللکت داری" داشت ویا در دروس شبانه روزی مهارت ورزی داشت ویا در دروس کاروزری اداری داشت ویا در نزد کاتبهای ماهر اداری غزنوی ودر ادارات نیشابوروکارورزی طولانی کرده بود ویا با پشتکار فراوان وتخصص کامل ودر"فقه اداری" مملکت داری داشت وتا نهاد سیاسی صد راعظمی دولت جدید سلجوقیان و درایران را بچرخاند ویا پایه گذاری بکند! ونیز وبا دیکتاتوری فردی وشخصی هم همراه نکند ویا نظیر امیر کبیرو مملکت داری نمی کرده که درابتدای نخست وزیری اش و23 هزار نفر مردم زنجان را بکشد ویا 2000 مردم نیریزویا مردم بارفروش وغیره را بکشد وبا اداراتش را هم تنها با "فقه حقوق اداری "الهام گرفته ازآیات قران اداره می کرد که ان ایات حقوقی قران هم ودر مدارس نظامیه وبحت وگفتگو می شدند ویا جرح وتعدیل می شد ند وسپس بصورت فقه سیاسی دولت سلجوقیان در می آمد وتا شبهه پراکنی نشود وسپس بصورت قانونگذاری ادارات سلجوقی ودر زمینداری واداره تجارت دولت مزبوردر می آمد ولذا صدر اعظمی وی ویا "نهاد سیایی جدید اسیا " را وقوی می کرد ویا در امورعقود معاملات وتجارت وزمینداری اداری ونفسانیات ویا نظرات دیمی وزرایش را وبکار نمی گرفت ولذا "مدل حکومتش " ودر دولتهای بعدی ایران واقتباس فرهنگی گردید وبرعکس صدر اعظمی امیر کبیر بود ویا مدلش برای دولتهای بعدی ایران هم والگوی ناصحیح اداری بود ولذا در گیری وزراء وبا مردم ایران را وبوجود می اورد وبعلاوه امیر کبیر با آویختن عکس ناصر الدین شاه وبرگردنش ودر مقام صدارت اعظمی خودش و وخویشتن تنها نوکر شخصی ناصرالدین شاه می دید ویا نوکر دو سفارت انگلیس وروس می دید که می خواستندوبراساس بند 8 ترکمنچای وناصر الدین شاه را به قدرت برسانند ویا در راه دیکتاتوری وی ودایی حکمرانش ودر زنجان وبنام امیر اصللان خان قاجار وعمل می کرد که حد اقل 23 هزار سکنه بیگناه شهر زنجان را وبکشد وتا ناصر الدین شاه وعواید دهات امیراباد را واز دست این خان قاجاری فراهانی نگیرد !اری فهم آن دو نفر ودر فهم "دمکراسی اقوام آسیایی "وفرق دارد که یک نفر از طبقه پائین وبخاطر وسعت دانش اش وصد اعظم شده بود ؟ویا یک نفر خان دیگر هم واز "طبقه خوانین انگلیسی "وصدراعظم ایرانیان شده بود وبرخی از کارگردان فراماسون هم واز اصلاحات ترقی خواهانه امیرکبیری دم می زنند !ودرحالیکه آیات استیجاری قران ودر فقه امیر کبیر ودر حوزه فقهی مدرسه کلباسی اصفهان وفقط به نفع اروپایی ها بود وبرعکس وجامعه شناسی فقه سیاسی خواجه نظام الملک ودر فهم رابطه بین "دین داران ودولت داران"و فرق با وی دارد ویا در رابطه بین دین ودولت وبا جامعه شناسی سیاسی اروپائیها وفرق دارد ویا در فهم" رابطه دین و دولت" وفرق دارد ویا درفهم " تاریخ مالکیت وشیوه ادآره شهر های آسیایی وشهر های اروپایی وفرق دارد واز دو منظر "متفاوت نگریسته می شود ویا برداشت سیاسی خواجه نظام الملک واز قران وتنها خانهای ترک سلجوقی را و حدود 190 سال واز پولشویی زمین داری وزراعت آسیایی ها ومصون می نمود وبعدا هم هیچ کدام از خانهای شهری دوران مغول ویا تیموری هم ونظیر مدیریت خانهای قاجاری وعمل نکردند ویا نظیر "فقه میرزاتقی خانی "نبودند وبعلاوه مفهوم "خان"هم ودر نزد خوانین ترک سلجوقی ویا در نزد مغول وتیموری شمن پرست هم وبا فقه خانهای زمیندار وظالم اروپایی فرق داشت وحتی وقتی آنها مسلمان شدند ورفتارهای ظالمانه هم پیدا نکردند وزیرا مفهوم "خان" در صحراهای آسیا وبمعنی "طبقه مالک" نبود وبلکه یک مفهوم سیاسی بود ویا جهت دفاع از مراتع افراد قبیله اش بود وبخاطر همان بینش هم ومورد احترام همه اقوام اسیایی ها بودند ویا تا قبل از ظهورخانهای صفوی وقاجاری ودر آسیابودند وتا اینکه خانهای ارمنی وگرجی اصفهان ویا خانهای ظالم قاجاری و مفهوم عدالت خواهی همه خانهای اسیا را وعوض نمودند وجامعه اسیا را وارد یک "دنیای طبقاتی "کردند ویا "دمکراسی قومی بیرون قبیله ای" ویا "دمکراسی درون قبیله ای "مردم آسیا را بهم زدند که امکان نمو چنین نهاد سیاسی ویا پوشش دهی مذهبی آن ودر خاک اسیا اندک است ویا با "تبلیغات حزبی نئومسلمانان "وبسیاراندک می باشد که به شکافتن انسانشناسی آن نمی پردازم ونمی توانند که سرمایداری اسلامی سودجویانه خود را ودرخاک آسیا واحترام بدهند وزیرامردم اسیا واز این نوع "مذهبها ی مدل حوزه اصفهان "وزیاد دیده اند وبا مردم اروپا فرق دارندکه "شاهان ملک دار " اروپا یی داشت وبرای گسترش مالکیت شاهانه خودشان هم وهر روزه ویک فرقه مذهبی مسیحیت و در اروپا می ساختند!