ایران شناسی - قوم شناسی - جامعه شناسی

شهرسازی تهران وطرح جامع توسعه آن، در دولت پهلوی دوم

(بخش هفتم)

دکتر محمد خالقی مقدم

جامعه شناس شهری

همانطوریکه درمقالات قبلی ام گفتم ،شهرسازی مدرن تهران که عمر 80 ساله از تاریخ 212 ساله پایتختی آن دارد وبعلاوه شالوده های مهم شهر سازی آن نیز در 37 ساله عصر پهلوی دوم ، ریخته شد که از حدود 3 الی 4 سال قبل از شهریور 1320 ش ، پایه های اساسی  ومهم شهرسازی 500 محله شهری تهران ریخته شدویااساس شهرک سازی های جدید تهران ، از آن تاریخ به بعد بود که ریخته شد که تحولات جدید خیابانکشی های مدرن تهران هم از سالهای 1316ش الی 1317ش اوج گرفته بود وقبل از آن تاریخ ، محلات تهران، تنها 5 محله سنتی بود که اغلب  خانه های آن محلات قدیمی تهران هم  ، خانه های خشت وگلی  ویابا کوچه های پراز پیچ وخم  وبافت فرسوده بود که یادگار شهر سازی دوران قاجاریه تهران بودو دوام 137 ساله آورده بود ، ولی از 80 سال قبل شروع به دگرگونی شهرسازی کرد ولذادر روال شهرسازی جدیدش ،اغلب  محلاتش نوسازی شدند ویا خیابانکشی هایش نوسازی شدند ویاخیابان مدرن گردیدند ویا ادارت سنتی تهران نوسازی شدند وبصورت وزارتخانه جدید تهران تجلی یافتند  ولی متاسفانه بعد از این همه از نوسازیهای جدید 80 ساله که نیاز به ترمیم ونوسازیهای جدید تر برخی از محلاتش را ضروری دوباره می سازد ،ولی هنوز آرشیو دقیقی از تاریخ نوسازی این همه از محلات جدید تهران  وجود نداردویا ازعمر مفید آن وجود ندارد ویا از تاریخ نوسازی انواع بیمارستان ها ویامدارس  ویاهنرستانهای تهران  ویا ازادارات ودانشگاهها و وخیابانها ومیادین  ووزشگاهها وتاسیسات شهری تهران  بوجود نیاورده ایم که تکلیف "شهرسازیهای آینده تهران " معلوم باشد ویا "اولویت های بازسازیهای نواحی مختلف آن واجزایش" معلوم ومشخص بگردد که جزو عیوب دانش ویادانشکده های راه وساختمان ویاشهرسازی معاصر ایرانیان می باشد  که دقتی به تاریخ  ساخت وساز این همه ساختمانهای  تهران وروش ترمیم آن ندارند  ویا اسنادی از آرشیو های ساخت وساز های آنها ودر آرشیو های شهر داریهای تهران وجود ندارد ویادر وزارت مسکن وشهرسازی  ویا در آرشیوهای معاونت عمرانی وزارت کشور ویا در آرشیو های دانشکده های مهندسی ساختمان  ویا شهرسازی تهران ونظیردانشگاه صنعتی شریف ویا علم وصنعت ویا خواجه نصیرطوسی ویا تربیت مدرس ویا فنی دانشگاه تهران  وغیره وجود نداردودر حالی که ادعای دانش نوین ساختمان سازی ویا سد سازی  وغیره را میکنند  و جای بسی تاسف دارد!وبا آنکه  اقشار وسیعی از همین مهندسان ایرانی ودر طی همین 80 ساله تاسیس رشته های مهندسی ایران و یااز تاریخ تاسیس دانشکده های  مهندسی ایران که می گذرد ودر هر مرحله زمانی هم، صدها فارغ التحصیل داده اند  که به ساخت وساز اینهمه ازساختمانهای شهرتهران ویاشهرهای دیگر ایرانی پرداخته اند  ویا به ساخت وساز انواع سدها وکانالهای آبی ویاخیابانها وجاده ها وپلهایش پرداخته اند ودر حالیکه برای ساخت وساز اینهمه از انبوه ساختمانهای ایران، ملایکه از آسمان  نیامده اند ویا اجنبی ها از کشور های دیگر آنها را برای ما نساخته اند  وبلکه در ساخت وساز اینهمه از انبوه ساختمانها ی تهران ، اقشار وسیعی از کارکنان بازنسشته شهرداری تهران دست اندر کار بودند  ویا پرسنل وزارت راه تهران دست اندر کار بودند ویا هیاتهای علمی دانشگاه ویافارغ التحصیلان دهها دانشکده مهندسی ایران ،دست اندر کار بودند ویا پرسنل صدها شرکت ساختمانی تهران، دست اندر کار بودند که به دلایل سیاسی ویا عیوب کاری خود ،هنوز آرشیوی  از تاریخ ساخت وسازهای خود  ویافعالیتهای مهندسی خود  ویاازعیوب ویا مزایای ساخت وساز های خود و"بعمد" مکتوب نکرده اند،تا تاریخ شهرسازی تهران پایتخت ، در هاله ای از ابهام نگه داشته شود که معلوم نباشد که محلات شهری تهران مزبور ، در چه زمانی ؟وِیابه وسیله چه شر کتهایی؟ ویا با چه مکانیزم اداری واقتصادی ، ساخته شده اند؟ ویا نقشه طراحی شهری آن ، چگونه بوده است ؟ وبهمین دلیل  هم نه تنها "اسنادعادی مهندسی "آنها در آرشیو های مهندسی ساخت وسازها ودانشکده های مزبورو بعمد مکتوب نشده اند وبلکه "اسنادسیاسی " تاریخ 80 ساله معاصر ایران هم بر همین روال اداری ،تفسیر تاریخی وتفسیر فرهنگی می شود که مبتنی بر 000000 7/1 اسناد ساواک می باشد  و ادعا میشود که از این دوران  پهلوی جمع آوری  ومدون کرده اند ولی طوری تفسیر فرهنگی ویاتفسیر تاریخی  می شوند  که "تاریخ اداری "ویا" تاریخ سیاسی"  ویا " تاریخ شهرسازی" و یا"تاریخ مدرسه سازی "  ویا"تاریخ بیمارستان سازی"  وغیره 80 ساله معاصر ایران و در هاله ای از ابهام وناشناختگی باقی بماند  وبا آنکه هزاران نفر ،امروزه در رشته تاریخ علمی ویا در در رشته مستند سازی  کار می کنند ویا بر روی مطالب رسانه ها ومطبوعات وموءسسات تحقیق تاریخ معاصرایران کار می کنند ویاتابلوی اداری آنرا گرفته اند ویا ارتزاق از این راه میکنند  ویا ادعاهای شفاهی ویاادعای مکتوب ویا "همکاری در این طریق "را میکنند  ولی با وجود این همه از تاسیس رشته های دانشگاهی ویاعصر مکتوب کردنها وعصر اسنادمکتوب ، هنوز ،از نظر تعقل تاریخی ویادیدن واقعیت های 80 ساله معاصرایران وحقایق شهرهای ایرانی ، هنوز نظیر اعراب بیسواد قرون اولیه اندیشیده ایم ویا تفکر میشود که تنها بعد از گذشت دویست سال از تاریخ فتح شهرهای ایرانی وبدست اعراب مزبور ، تازه کتابهای " فتوح البلدان بلاذری راو بعد از دو قرن نوشتند ویا تاریخ " الفتوح " ابن اعثم  نوشته شد ، که عبدالحسین زرین کوب هم به طنز آنرا " تاریخ دو قرن سکوت " می نامد  که در روال تاریخ نویسی مزبور هم به روش " روایت گویی " ویا" روایت نویسی " عمل شده بود وفرضا بلاذری در کتاب " فتوح البلدانش ویادر تدوین تاریخ فتح شهرهای ایرانی وبدست اعراب  وبعد از گذشت دویست واندی سال و  به روش روایت گویی  عمل می کند که فلانی از فلانی روایت کرده است واو هم از فلان کس روایت میکند وتا دویست سال قبل می کشاند که فرضا شهر ری  ایران در آن تاریخ چگونه تسخیر شد ؟ ویا شهراصفهان ویا نهاوند ویا شوشتر ودر چه تاریخ مزبورویا بوسیله چه کسانی فتح شده اند ؟ وکتاب "البلدان "ابن فقیه هم چنین است  ویاتدوین کتاب " الفتوح " ابن اعثم "  ویادهها کتاب این عصراعراب نیز چنین است که بهمین روش  وسبک کتاب نویسی  روایی  عمل می شود  ودر حالیکه دلیل بیسوادی همگانی است که بعد از گذشت دو سه قرن از وقوع حواد ث سیاسی ویا شهری ویاحوادث فرهنگی  ، آن واقعه تاریخی مکتوب وارائه نشود ویا ذکر آن هم تنها با ذکر دهها راوی  باشدویا روایت کننده از آن واقعه تاریخی باشد که دویست وسیصد سال از آن حادثه گذشته است ، واین با ر بدلیل بی  خبری همگانی ، به روش مزبور مکتوب بگردد ، وتاریخ نویسی 80 ساله معاصر ماهم نظیر تاریخ نویسی اعراب  اولیه است که با دو قرن سکوت بعد از "وقوع اولیه حادثه مزبور"  مکتوب میشود ولذادچار" چند دهه سکوت  شهرسازی ویا سد سازی "شده ایم  ولذا عیوب شهرسازیهای لرستان ویا خوزستان ویا گلستا ن ویا ما زند را ن و یا   سدسازیها ی مزبور را،تنها وبعد از سیلهای مزبوردرک می کنیم ویابعد ازگذشت دهها سال از عمر وتاریخ ساخت وسازها یما ن در مییا بیم  واین در حالی است که اعراب اولیه هم تاریخ شهرهای ایرانی را گشوده بودند و تنها بعد از گذشت دو سه قرن  ، تاریخ حوادث آن شهرها رانوشتند واین امر ، بدلیل آن بود که سوادلازم را نداشتند ودر حالی که ماها ادعای با سواد بودن  در عصر کنونی  رامی کنیم ویادر دهها رشته شهرسازی ومهندسی ساختمان ویا سدسازی ایران مدرک می دهیم ویا دکتری دادن در رشته علم تاریخ را مد اجتماعی کرده ایم  ویا درعلم رسانه ویادر علم خبر نگاری  ویا در تاسیس دانشکده های آن موضوعات راو در 80 سال معاصر داریم  ولی هنوز تاریخ مکتوب ویامستند محلات پایتخت تهران را نمی دانیم ویابا وجود دهها دانشکده مهندسی ساختمان تهران نداریم ؟!ویادر حالی است که ادعای انواع فن آوریها را میکنیم که ملل  جهان هنوز، به آنها دست نیافته اند  ولی زمانی که سیل، چند صد شهر ویا روستاهای مارا خراب کردوآنگاه در می مانیم که چرا چنین اتفاق افتاد؟

 آری سر نوشت ملت چاخانی که از کنار خیابانها " رساله دکتری  ویا فوق لیسانس" بخرند ، ویادر مورد معلومات نداشته خود، و در رسانه هایشان  قیل وقال زیاد بکنند ، بیشتر از این نمی شود !زیرا بقول شاعرمان: نظیر درخت میوه پر باری، است که هر چه بار میوه اش بیشتر بشود ،آنگاه از تواضع علمی اش ، شاخه هایش سنگین  ترشده وسرش را بیشتر پایین می آورد ولی طبل توخالی  که داخل اش پوک می باشد  واما بدلیل پوک بودنش از داخل ،و تنهاسر وصداهای زیاد تری می کند ویابا سروصدا های وحشتنا ک خودش ، که از پوسته خالی  خودش بر می خیزد،  حواس همگان  ویااز راه دورراجهانیان را بخود جلب مینماید!

ودر هر حال، اینجانب که حداقل ، 40 سال است که بر روی شهرسازی تهران ویادیگر شهر ها تحقیقات مستمر دارم  ودر این راستا هم، حداقل اسناد مکتوب 77 محله بزرگ شهری تهران را جمع آوری کرده ام که جزو مکتوبات صدها سیاح است که به تهران  آمده اندویا جزو مکتوبات نویسندگانی از گذشته است که از نزدیک  تهران ویامحله های شهری گذشته اش رادیده اند ویادر آثارشان چگونگی آنرا مکتوب  تاریخی کرده بودند  ولی در تجزیه وتحلیل درست این همه ازاسناد تاریخی پراکنده ویامکتوب باقی مانده ازآنان واز محلات تهران ،دچار مشکل بودم که در مقاله قبلی ام بنام "روش تحقیق ام در مورد تاریخ شهرسازی تهران"به آن نکات  معرفت شناسی اشاره کرده ام وتنها با مراجعه به "برخی اسناد سیاسی ایران"  بود  که مسایل برایم روشن شد که به آن اسناد سیاسی اشاره خواهم کرد واز جمله یکی از :این اسناد سیاسی ، محتویات برخی از صفحات کتاب " پاسخ به تاریخ"خود شاه سابق  می باشد که در صفحات 214 و215 و216 کتابش  آمده است وبه اسامی دهها " شرکت ساختمانی بزرگ تهران"  اشاره کرده است که در دوره 37 ساله سلطنتش ، زیر نظر " بنیاد پهلوی خوداو" بودند ویاساخت وساز بسیاری از محلات تهران را در دوره تاریخی مزبور بعهده آن شرکت ها بود ویابرخی ازاسناد سیاسی دیگر هم از این قبیل می باشند که به اسامی آنها هم اشاره خواهم کرد واز طریق این اسناد سیاسی بود که به خیلی از "نکات شهرسازی  گذشته تهران" پی بردم که  بسیاری از "مهندسان ایرانی "  وبخاطر عدم اطلاع مردم ایران ، واز معایب " شرکت های مشاوره ساختمانی اشان  آنها را پنهان کرده اند" ویادر ساخت وساز ها ی تهران وشهرهای دیگر ایران ، نقش خود را در این باره واز بقیه ایرانیان پوشانده اند که باعث شده است که امروزه ، تاریخ 80 ساله تهران مجهول بماند واین  نوع ،پوشاندن تاریخ شهرسازی تهران ،فلسفه ویاحکمت خاصی داشته است !ولیکن شاه وبعد از رفتن اش از ایران ، ویابرای روشن شدن اذهان  عمومی  ونکات نهفته به نوشتن  این نوع کتاب " پاسخ به تاریخ"  خودپرداخته است  ودر لابلای آن نکاتی را که هزاران مهندس ایرانی ویاشریک در ساخت وسازها ،واز بقیه پنهان کرده بودند، آشکارتر کرده است ویادر برخی از صفحاتش ، آن نکات پنهان عصر و  دوره تاریخی خودش را آشکارتر کرده است ،وهر چند بسیار خلاصه است واز جمله درص  226 همان کتاب ودر طی مطالب 7 سطر، به "برنامه های  خانه سازی بنیادپهلوی " در تهران اشاره میکند  واضافه می کند که فقط در سال 1357ش( سال آخر حکومتش) : ساختمان 6000واحد مسکونی در تهران  وتوسط این بنیاد پهلوی ودر حال ساخت وساز بود ند

ولازم به یاد آوری است که بگویم  صدها مهندس تهرانی ویا پرسنل بازنشسته شهرداری تهران ویا صدها کارمند وزارت شهرسازی ویا سازمان برنامه وبودجه تهران  ، این نوع پروژه های ساختمانی مستمر تهران را به پیش می بردند که اسنادی از مشارکت خودشان و در این نوع از  پروژ ه های ساختمانی بجای نگذاشته اند ویا بعمد بر جای نگذاشته اند که تاریخ شهرسازی معاصر تهران بر همگان مجهول بماندکه امروزه در دایره های اداری وعلمی وجود ندارد ویا"سند سیاسی دیگر" هم صفحات مختلف "کتاب فساد در رژیم پهلوی دوم" می باشد که در برخی از صفحاتش وبه برخی از نکات منفی ویا مثبت  پدیده ساختمان سازی تهران و در عصر پهلوی دوم ،بطور مجمل  وصرفابا ذکر نام شرکت  مزبوراشاره کرده است  واز جمله صفحات 120 و121 و124  و

   و  125  و  126  کتاب مزبور و یا صفحات 172 و  175 و177 و 178 کتاب" فساد در رژیم پهلوی" است که تنها به اسامی دهها شرکت دیگر ساختمان عصر پهلوی دوم اشاره میکند که مشغول ساخت وساز درشهر تهران ویا درشهرهای دیگر ایرانی بودند ،ویا در دوره تاریخی مزبور فعالیت می کردند، که گرچه کتاب مزبورهم ، توضیحات اضافی  ودرمورد شرکتهای ساختمانی مزبور هم نداده اند  وصرفا ذکر اسامی آنها می باشد ولی گویای بسیاری از نکات پنهان  ودر مورد ساخت وساز شهرسازی تهران معاصر میباشد ومثلادر ص125 کتاب مزبور از : "شرکت خانه سازی وتوسعه تهران بزرگ " نام می برد ویا در ص182 همان کتاب از "شرکت خانه ایران " نام می برد ویا در ص 177 از " شرکت سهامی مهندسی ونوسازی ایران مونیر" نام می برد ویا در ص 125 و177 از " شرکت شهر سازی وساختمانی فرح آباد تهران " نام می برد ویا در ص 176 از " شرکت عمران وآپارتمان سازی محله خوردین تهران" نام می برد ویا در ص 176 از "شرکت عمران وشهرسازی شمیران نوتهران " یاد میکند ویا در ص 126 و178 از " شرکت مهندسی وساختمانی ایرا" نام می برد ویا در ص 177 از " شرکت گسترش شمال شهیاد تهران " نامبرده است ویا در صفحات 125 و180 کتاب مزبور از " شرکت های ماشین آلات عمرانی" نام می برد که در تهران وبرای ساخت وساز آپارتمانها وادارات دولتی بکار گرفته میشدند ویا در ص 173 کتاب مزبور از " شرکت وام وپس انداز اکباتان تهران "نام می برد که وظیفه عمران ویاساخت وساز شهرک اکباتان تهران را بعهده خود داشت  ویا در ص 176 از " شرکت ساختمانی تکلار تهران " نام می برد ویا در ص 121 از " شرکت ساختمانی مهستان تهران" یاد میکند  که دو شرکت ساختمانی اخیرهم ، وظیفه اش ساخت وساز آپارتمانهای شهرک غرب تهران (و یا شهرک قدس کنونی ) را بعهده خودداشت ویا در ص 177 کتاب مزبور از " شرکت خانه سازی الهیه تهران " نام می برد ویا در ص 176 از " شرکت خانه سازی اسکان ایران " نام می برد ویا در ص 173 از " شرکت پس انداز مسکن کوروش "نام می برد ویا در ص 176 از "شرکت مهندسی وساختمانی لیمان محله کن تهران " نام می برد ویا در ص 177 کتاب مزبور از " شرکت مهندسی وساختمانی ایران نیهون " نام می برد  وبعلاوه به اسم شرکت " ایران نیهون تهران "هم ، کتاب " دو قلوی میر پنج " نیز اشاره کرده است که شرکت ساختمانی مزبور نیزمتعلق به اشرف پهلوی بود ،  وبعلاوه " سند سیاسی دیگر " هم کتاب نیمه پنهان اشرف پهلوی " می باشد که نشر دفتر پژوهشهای کیهان می باشد  و در ص 61 کتاب مزبور به " طرح خانه سازی کن " وتوسط اشرف پهلوی  اشاره می شود  ویا در ص 160 کتاب مزبور به " خانه سازیهای اراضی شرق تهران "  اشاره می شود ویابه خرید وفروش آنهاو بوسیله اشرف پهلوی وخانم خواجه نوری (رئیس دفترش) اشاره می کند ویادر صفحات 49 و170 کتاب مزبور ،و به" تپه های محله دروس تهران "و باغهای دروس تهران "و در دوره پهلوی اشاره دارد که نشان می دهد که هنوز محله دروس تهران ودر  دوره مزبور ، وبه آپارتمان سازی دچار نشده بود وبیشتر باغ ویاتپه بود ویا ص 17 کتاب "سرگذشت پر ماجرای محمود قربانی ویا کاباره دار میامی  تهران ودر خیابان پهلوی سابق " از مجموعه ساختمانهای ASP تهران یاد می کند که از گرانترین  آپارتمانهای  ساخته شده تهران ،ودر عصر پهلوی دوم بود و    هویدای نخست وزیر  نیز در یکی از آپارتمانهای آن ساکن بود ومهندس مراد پناه پور نیز صاحب آن آپارتمانها بود وبرخی از وزراء هم در خیابان وزراءبودند که بعدا بنام خالد اسلامبولی نامیده شد ویا"سندسیاسی دیگر هم  کتاب "بدون شرح و به روایت اسناد ساواک " می باشد  که در ص 147 کتاب مزبور ، به "ساخت وساز اشرف پهلوی ودر ده ولنجک تهران " اشاره دارد  ویا در ص 147 کتاب مزبور هم ، به دعاوی شاهپور محمود رضا و در "اراضی  واقع در ونک تهران "  ویا در " اراضی سه راه مهر آباد تهران " اشاره کرده است  ویا در ص 214 همان کتاب اخیر ودر سال 1347 ش وبه نقش شاهپور غلامرضا پهلوی ودر ساخت وساز " ساختمانهای خیابان کارون تهران " اشاره می کند  ویا در ص 175 همان کتاب و به " اراضی وحیدیه تهران  وبرخی ازاراضی خیابان پهلوی تهران اشاره داردویاتوسط معمار شیرازیان ،ودر دوره  پهلوی دوم اشاره دارد ویا"سند سیاسی دیگرهم " کتاب " زنان در بار و به روایت اسناد ساواک " است  که در ص 288 کتاب مزبور نیز به " شرکت ملی ساختمانی " اشاره دارد که یک نوع شرکت برج سازی خاصی بود که تعدادی از مهندسان دانشگاههای  بزرگ ایران ویاهیات علمی های آنها و  به همکاری با این شرکت ساختمانی می پرداختند  ومتعلق  به " عبدالعزیز فرمانفرمائیان "بود که از خانواده فرمانفرماها می باشد ودر تکمیل ساختمانهای کاخ سفید سعد آباد تهران نقش داشت  ویا در ساخت وساز آپارتمانهای برخی  ازمحلات تهران نقش داشت  وبعلاوه ص 267 جلد دوم کتاب " ظهور وسقوط سلطنت پهلوی "  می باشد  که از نقش مهندس فرمانفرائیان که پیمانکار ماهری بود واغلب ساختمانهای استادیوم صد هزار نفری تهران و یاسالن های متعدد ورزشی آنراو در عصر پهلوی دوم ساخته بود  ولی چونکه به نقل  همان کتاب ،و در نحوه ساخت وساز استادیوم ، از او شکایت شده بود ولذا صفی اصفیا (یارئیس سازمان برنامه)  هم دستور داده بود که یک مهندس فرانسوی به ایران  بیاید  وایرادات آنرا بر طرف بکند  ولیکن  وی به  خودشاه مراجعه می کند  وقول می دهد که ایرادات ساختمانی آنرا بر طرف بکند وبعلاوه صفحات 266 و267 کتاب مزبور هم از نقش مجید اعلم یاد می کند که مقاطعه کار صدها پروژ ه ساختمانی بود که در عصر پهلوی دوم ،آن نوع پروژه ها را از سازمان برنامه وبودجه سابق ایران  وکارمندانش می گرفت  ویا ص 233 همان  کتاب " ظهور وسقوط سلطنت پهلوی " نیز از " طرح خانه سازی کن تهران " یاد می کند  وبعلاوه در ص 232 کتابش هم می نویسد که : اشرف پهلوی وشرکت ساختمان سازی وی و برای خانه سازیهای خود در تهران و یا برای فروختن آنها به مردم تهران  ،و حدود 300 میلیون تومان وام از "بانک عمران تهران" وام گرفته بود و بعلاوه300 ملیون دیگر هم می خواست ودر آن موقع مدیر عامل بانک عمران  هم، مصطفی قلی رام بود  ویا آزرم نیز معاون بانک مزبور بود وبرخی ازشعباتش نیز در خیابان ایرانشهر تهران ونواحی دیگر واقع بود  ویاعلاوه از بانک رهنی  ، نقش مهمی در آپارتمان سازیهای شهر تهران ویانواحی دیگرایران بازی می کرد وبعلاوه ص 1094 کتاب "نخست وزیران ایران" دکتر باقر عاقلی  ، هم  از " سازمان خانه سازی " یاد میکند که در راس آن سعیدی فیروز آبادی بود  وبعد از سقوط دولت دکتر اقبال  ، مقرش ، محل کار جمشید آموزگار  می شود  وبعلاوه ص 220 کتاب "پاسخ به تاریخ"  هم از " شرکت خانه سازی ایران "  یاد می کند که متعلق به مهدی بوشهری بود ( که از خانواده معین التجار بوشهری تاجر عصر رضا شاه واحمد شاه بود) ویا کتاب مزبور هم  علاوه از ذکر دهها شرکت ساختمانی و  بّه ذکر" شرکت هتل های  ایران "  بنیاد پهلوی  هم اشاره می کند  که ساخت وساز ساختمان دهها هتل بزرگ تهران راو در عصر پهلوی دوم به عهده خود داشت  وبعلاوه کتاب " نقش وموقعیت تجار وصاحبان صنایع در عصر پهلوی " هم که چند جلد است ودر جلد متعلق به محمد رحیم ایروانی ویا درص 333 آن کتاب ، از "شرکت سرمایه گذاری وعمران مهر آباد تهران" یاد می کند که در سال 1336 ش ، کارخانه کفش ملی راو در جنوب مهرآباد تهران براه انداخته بود وبرای خانه سازی کارگران   خودو یاافراد عادی این ناحیه هم ، "شرکت عمران مهر آباد" را هم تاسیس  می کند وجلد دیگر این کتاب  هم که متعلق به خانواده لاجوردیهاست که از سر مایداران کاشان مقیم تهران بودند ویادر صفحات مختلف اش از اسامی "برخی شرکت های ساختمانی تهران وغیره " آنان یاد می کند ,واز جمله  در ص170 کتاب مزبور ،از "شرکت آپرین ساختمان " برادران لاجوردیها  یاد می کند ویا از " شرکت مهندسین مشاور دراووی ایران " آنهانام می برد! ویا در صفحات 168 و169 و170  و171 همان کتاب از " گروه ساختمانی آکام " برادران لاجوردی یاد می کند که در سال 1349 تاسیس کرده بودند  وشامل " شرکت آکام بتون "  ویا" تهران بتون "بود ویا" شرکت آکام مسکن " بود ویا" شرکت آکام چوب دربهای ساختمانی "  ویا" آکام فلز ساختمانی "بود ویا"شرکت صنایع شنی آکام" و" شرکت ماسه ساز کو"  بود ویاشرکتهای ساختمانی زمینه  ویا "شرکت ساختمانی نابر"  بودویا"گروه ساختمانی بهشهر " ویا " شرکت ساختمانی ومهندسی پاکرو "  بودکه در سال 1346 ش تاسیس کرده بودند ویا "شرکت ساختمانهای فولادی سولیران ویاساخت سوله ها"بود که تاسیس اش در سال 1343 ش بود ویا" شرکت سیمان غرب" که تاسیس اش در سال 1351ش بود وبوسیله این نوع از شرکتها، تعداد زیادی از محلات تهران  معاصر ساخته شدند ویاساخت ویلا های شمال ایران و در بهشهر ونوشهر ونور ومحمود آباد و نمک آبرود وکلاردشت وغیره بود ومثلا شرکت ساختمانی نابر آنها، 500 هزار متر اراضی بین نوشهر وبابلسر را خریداری کرده بود  ویا نقشه کشی وجاده سازی ویادرختکاری ولوله کشی وبرق کشی نموده بودوبه متمولین تهرانی  می فروخت ویا ویلا شهر را در شهرستان نورشمال ساخته و در سال 1354 ش به راه انداخته بودند  ویا "مسکن کارکنان بهشهر" را راه اندازی کردند ویا در سال 1349 ش " پروژه شهرک  دانشگاه تهران "  راو در کیلومتر 18 جاده قدیم کرج براه انداختند ویا ساخت وساز ساختمان بسیاری از ادارات آموزش وپرورش ومدارس تهران را بعهده گرفتند ویا ساخت وساز سالن های مرغداریها ودامداریها وانبارهای فولادی تهران وغیره راو با پرسنل  کارمندی " شرکت ایران سولیران " بعهده خود گرفتند  ویا"شرکت فایبر گلاس" و "صنایع شنی" و"بتون سازی ساختمانهای بزرگ تهران" را بعهده خود گرفتند ویا در زمینه مشاوره ساختمانی  وپیمانکاری ونصب وطراحی  ویانظارت فنی این نوع ساختمانها ،نقش بازی میکردند که مهندسین زیادی  وبرای این امور استخدام کرده بودند ویا در تهیه مصالح فلزی ومصالح ساختمانی بسیاری از محلات تهران ، پرسنل آنها نقش بازی می کرد ویا"دفاترمهندسین ساختمانی آنها" ودر خیابانهای مختلف تهران فراوان بودند  ویاکارمندان متعددی هم ،این نوع شرکت های ساختمانی  آنهارا اداره می کردند  ویا پیمانکاران ساختمانی متعدد ی  هم داشتند و نظیر رحمانی کیا ویا بدیعی ویا استپانی وخادم وغیره ّبا آنها همکاری می کردند ویا از خانواده آنها قاسم لاجوردی بود که "َشرکت نورستان" را در زمینه خرید وفروش سهام ویااجاره اراضی  شهرنوررا تاسیس کرد  ویا" شرکت ساختمانی امیر آباد" راو در سال 1353 ش تاسیس کردند  وبوسیله این  نوع شرکتهای ساختمانی بزرگ بود که سرتاسر تهران  ودر طی 37 سال عصر پهلوی دوم  وبصورت "کارگاه بزرگ ساختمانی "در آمده بود  که بالای چند میلیون ساختمان مسکونی  در آن دوره ساخته شدویا ساختمانهای اداری ویا آموزشی و یابیمارستانی و دانشگاهی ویاورزشی ویا خیابانکشی ها وکوچه بندیها بعمل آمد ویامیدان سازیها وفضای سبز سازی آنها را بعهده گرفتند که حدود 000/000/4 جمعیت مهاجر به تهران را منزل مسکونی بدهند ویامغازه تجاری  واتاق اداری  ودرساختمان وزارتخانه ها به آنهابدهند  ودر حالی  که جمعیت تهران  ودر هنگام ترک رضا شاه واز خاک ایران، تنها 550000نفر بود ویابا مهاجرت 4میلیون نفر ازاهل حرفه واز شهرستانهای مختلف ایران و درسرشماری سال 1355ش به حدود5/4میلیون بالغ شده بودند  ولی در طی این مدت  اندک هم  وبه همه آن جمعیت مهاجرتهران ، منزل اجاره ای ویا منزل ملکی مناسب داده شده بود واغلب، بدون منزل نبودند وبرای تحقق این نوع از شهرسازی  سریع هم ودر طی چند برنامه عمرانی  ایران ، مرحله بندی زمانی شده  بود ،تا پروژه های عمرانی تهران، برنامه ریزی  شده باشد ویابامصالح سازی مناسب و توام با ساختمان سازی تهران هماهنگی فنی  داشته باشد ویا تدارک  صنعتی لازم بشود که شامل ساخت 37 کوره آجر پزی جنوب تهران بودویا برنامه ریزی کوره های آجر پزی نزدیک به آن  شهر ودرجنب شال قزوین ویاتاکستان  بودویا تاسیس کارخانه سیمان تهران ویاغرب ویا سیمان آبیک ولوشان  بود ویا تاسیس کارخانه های گچ  گچسر ویاآهک چالوس ویاسمنان وقم و یا انارک یزد وغیره بود ویا تاسیس کارخانه های مصالح فلزی آن منازل بود که دراطراف ساوه ویاقزوین  وکرج ساخته شود ویاتاسیس صنایع آلمونیومی ودرب چوبی آنها بود که توام با" برنامه ریزی شهری تهران همگام "باشد   ویاتاخیر سرمایه گذاری صنعتی نداشته باشد که جمعیت مزبور در تهران ، بی مسکن بمانند  ومثلا به نقل همان صفحات 125 و175 کتاب " فساد در رژیم پهلوی " شرکت آجرَجنوب " را ساخته بودند ویا به نقل ص 120 همان کتاب  وبرای خیابانکشی های تهران تدارک برنامه ریزی مناسبی شده بود ویا در سازمان برنامه انجام داده بودندولذا رحیمعلی خرم را(و یا صاحب پارک خرم قدیم ویاپارک ارم کنونی تهران )را که متولد اطراف ساوه بود  ومدتی هم مقاطعه کار شهرداری تهران  شده بود وبرای توسعه  وسیع خیابانکشی های تهران وبّعنوان "مدیر عامل شرکت راه"  تعیین کرده بودند ، تا در شرکت تازه تاسیس خودش، به توسعه سریع امکانات  آسفالت کشی  خیابانها ویاپشت بامهابپردازد  ویا به توسعه ماشین آلات آسفالت خیابانها ویاکوچه های تهران بپردازد  ولذابا سود آن شرکت هایش هم وی ،پارک خرم تهران را ساخت ویاتاسیسات تفریحی درونی آنرا می سازد ویا برای تامین درب وپنجره آلمونیومی وفلزی ساختمانهای تهران ، اجازه تاسیس شرکت آلمونیو می را می دهندویااجازه ساخت لوله آبرسانی  منازل راو به نقل ص 126 کتاب "فساد در رژیم پهلوی" و به شمس پهلوی می دهند که" شرکت  آلوم شارس " را تاسیس بکند ویا "شرکت ساختمانی خطوط لوله ایران" را ویا " شرکت متال فورمز "را تاسیس بکند  ویا "شرکت مهندسی مهر شهر کرج"  را تاسیس بکند  وبه سکنه متمول کرج بفروشدکه ساخت وساز منازل شیک مهر شهر کرج هم و در دوره پهلوی  دوم ، حاصل  این نوع فعالیت شرکت مهندسی  مهر شهرکرج می باشد وبا در آمدش  ،پرسنل شرکت نیز" قصرشمس پهلوی " راو در همان مهر شهرکرج  می سازند و ویرانه آن  قصررااخیراو توسط میراث فرهنگی بازسازی کرده است  که بر اثر باد وباران تخریب می گشت وبعلاوه به نقل همین صفحه 126 کتاب مزبور، شمس پهلوی "چندین شرکت ساختمانی دیگر" هم تاسیس کرده بود که در ساخت وساز محلات تهران شرکت داشتند  واز جمله :"شرکت ساختمانی فیاتک "  بود ویا " شرکت ایرا"  وِیا" شرکت  ایرا سر"  بود ویا " شرکت ساختمانی سازندگان " ویا" شرکت آناهیتا" بود ویا"شرکت ساختمانی فرامین" ویا " شرکت ایران موبیل" وکاپاگ وغیره وغیره...بودند و بعلاوه به نقل ص 175 همان کتاب اخیر هم وبرای تامین  مصالح سیمانی صدها هزار ساختمان نوساز ویاساختمان بزرگ وسیمانی  تهران ودرعصر پهلوی ،تاسیس چندین کارخانه سیمان سازی بعمل میآید که با پول بنیاد پهلوی انجام بگیرد واز جمله به نقل ص175 همان کتاب :تاسیس کارخانه های سیمان تهران بود ویاساخت سیمان غرب ویا سیمان آبیک قزوین بودویا سیمان فارس وخوزستان وغیره بود ویابا برنامه ریزی صنعتی  پرسنل سازمان برنامه ویابا پول بنیاد پهلوی بود تا شهرسازی مرحله بندی شده تهران  فراهم آید ،ویا در موعد مقرر تحقق یابد  وبعلاوه هزینه تاسیس کارخانه های "شرکت آهک چالوس " ویا"شرکت گچ تهران " ویا"شرکت ایرانیت ساختمانها" ویا شرکت پلاست ایران( یعنی شرکت تولید لوازم ساختمانی )  ویا شرکت پارسوئد ( یعنی شرکت قطعات پیش ساخته ساختمانی )  ویا "شرکت پریفات "و یا "شرکت آجر جنوب -محمود رضا پهلوی "هم ویا شرکت معدنی سنگواره ویاشرکت آبسنگ   ودونا ونورکان هم که به تامین سنگ  ساختمانی  وسنگ کاری و روبناسازیهای ساختمانی تهران می پرداخت ،ولذا با پول بنیاد پهلوی باشد ویا ص176 و177 کتاب "فساد در رژیم پهلوی "  هم واز چندین شرکت ساختمانی محمود رضا پهلوی یاد میکند که تعدادی از مهندسین تهران  وبا آن شرکت ها همکاری می کردند  واز جمله "شرکت  ساختمانی میم جیم میم" بود ویا" "شرکت ساختمانی کلبه" ویا" شرکت خانه سازی وتوسعه تهران بزرگ "بود ویا"شرکت ساختمانی فرح آباد تهران"بود  وبعلاوه صفحات 177و178 و179 همان کتاب  هم به شرکت های ساختمانی شهرام پهلوی نیا ویا به شرکت های ساختمانی شهباز پهلبد اشاره دارد  که "شرکت سهامی مهندسی ونوسازی ایران "شهرام پهلوی نیاست ویا " دو شرکت ایران مونیر وایران نیهون وی  می باشد ویا شرکت خانه سازی الهیه شهرام پهلوی است ویا "شرکت ساختمانی سامان ایران " شهرام  می باشدکه اشاره دارد ویا چندین "شرکت ساختمانی کورش بنا" ویا"شرکت ساختمانی فرامین "  است   ویا"شرکت ایران موبیل  َشهباز پهلبد می باشد که از خاندان پهلوی  بود  وبعلاوه به شرکت های ساختمانی تمیشان  ویا"شرکت ساختمانی اینداستر " غلامرضا پهلوی اشاره دارد  ویا در ص 181  همان کتاب ،وبه" شرکت ماشین آلات را هسازی جان دیر" عبدالرضا پهلوی اشاره دارد ویا در ص 180، همان کتاب ، به "شرکت ماشین آلات عمرانی "محمود رضا پهلوی اشاره دارد  ویا در ص 182 همان ماخذ به "شرکت اجاره وفروش ماشین الات آریا لیزینگ بنیا د پهلوی "اشاره دارد ویادر ص 183 کتابش ، به سازمان عمرانی نمک آبرود  بنیاد پهلوی اشاره دارد  وهمچنین ص182 کتاب مزبور هم، به چندین شرکت مقاطعه کاری شفیق ها  اشاره دارد که جزو خانواده پهلوی شده بودند که شامل "شرکت معاملات رهنی سافیران " بودویا "شرکت سافریناس "ویا"شرکت مقاطعه کاری ایران ساسر"  شفیق بود ویا "شرکت خانه ایران " مهدی بوشهری بودکه برادرشوهر اشرف  پهلوی بود  ویا "شرکت مزون ودکور ساختمانی" بود که متعلق به نوه رضا شاه  بود ویا در ص 177  همان کتاب ،به "شرکت ساختمانی نشیران " کیوان پهلوی  اشاره دارد ویابه " گروه مهندسین مشاور لوترک "کیوان پهلوی که فرزند فاطمه پهلوی بود اشاره دارد و بعلاوه "شرکت های ساختمانی سازانکو" ویا " شرکت ساختمانی مهستان"  ویا "شرکت گسترش شمال شهیاد" نیز  متعلق به اشرف پهلوی بود  وخود شاه هم  در بنیاد پهلوی ،"شرکت های ساختمانی آتی ساز" وِیا"شرکت نوکار" ویا "شرکت گلزار "و"شرکت لتمان کن" ویا "شرکت خانه سازی اسکان ایران "ویا "شرکت ساختمانی مونتکس ایران "ویا "شرکت آربیتا" و"شرکت عمرانی تکلار"  وِیا "شرکت فرانکور"  ویاچند "شرکت عمرانی اراضی غرب تهران" وِیا "اراضی شمیران نو "ویا "شرکت عمران کیش" و یا " شرکت آپارتمان سازی  محله خوردین  تهران "وغیره را اداره می کرد واز سال 1334 ش  هم که آبرسانی تهرانی ویالوله کشی  آن به منازل شکل گرفت ویا از سال 1342ش هم که وزارت برق بوجود آمد ویاتاسیسات آب وبرق شهری عمومیت یافت  وچندین شرکت هم در همین راستا شکل گرفتند  ویاتاسیس" شرکت تولید لوازم الکتریکی منازل" ضرورت یافت که حاج برخورداری واز سر مایه داران یزدو ساکن درتهران ودر کارخانجات الکتریکی خودش ،وظیفه ساختن سیمهای منازل  راویا ساخت کلید وپریز ولامپ ومهتابی  منازل را بعهده خودش گرفته بود که همگی اجزاء مکمل شهرسازی نوین تهران تکمیل بگردد ویااز شهرسازی تهران عصر قاجار یه متمایز بگردد که صرفا 5 محله شهری سنتی داشت ویابا خانه های خشت وگلی  وتیر چوبی داشت ویابادربهای چوبی ویابا کوچه های پرپیچ وخم خودش ویابا چراغ نفتی وخانه های فاقد دکوراسیون  ویابدون لوله کشی آب وحمام اش که بود ویا با محله های فاقد ادارات پیچیده آن ، متمایز بگردد وهمه این  نوع عناصر اولیه ساختمانی شهرسازی تهران ویاباتعقل پرسنل سازمان برنامه ریزی  شهری  وبودجه بندی زمانی همان سازمان برنامه شکل می گرفت ویادر طی 37 سال شکل میگرفت  واز این  طریق ساختمانهای نوسازتهران زیاد شدند ویامحلاتش افزون شدند ویاجمعیت  وادارات  وسازمانهای شهری اش زیاد شدند  واز این راه شهر کنونی  تهران بوجود آمد که با ساختمانسازیهای دیمی  سابق تفاوت زیادی دارد

  ونیزلازم به یاد آوری است که " نخستین سند تاریخی " دیگرکه مربوط به "شهر سازی مدرن تهران "  ودر عصر پهلوی دوم می باشد، ومربوط به سند ص 459 کتاب " خاطرات وخطرات " مخبرالسلطنه می باشد  که در تاریخ 12 مهر ماه 1326 شمسی مکتوب کرده است  ودر همین ص می نویسد که : قانون ایجاد 400 خانه  وبرای رفاه مستخدمین ،  در دوره پانزدهم مجلس شورای ملی  ودر تاریخ 12 مهرماه 1326 ش ودر دولت احمد قوام  شکل میگیرد  واما  قبل از تاریخ شکل گیری وزارت آبادانی مسکن که در سال 1342 ش بوجود آمد ، شکل ویانحوه خانه سازی محلات تهران  طور دیگری بود ویابطور پراکنده وعمومی ساخته میشد ویابا پیمانکاریهای متعدد ویا بااخذ وام از بانک رهنی وبانکهای متفرقه بود  ولی بعد از شکل گیری بنیاد پهلوی ویااز سال 1339ش به بعدوریاست آن ،توسط شریف امامی ویابا شکل گیری وزارت آبادانی ومسکن در سه سال بعد، واین بار، شکل دیگری بخود می گیرد  وبهمین دلیل هم  ودرص 418 و419 کتاب " ظهور وسقوط سلطنت پهلوی  که می نویسد : " شرکت ساختمانی تکین ساز "مهندس شریف امامی ومهدی بوشهری ودونفر دیگرشریکشان وبا سرمایه 700 هزار تومانی و در این سالها شکل می گیرد که وی از" بانک توسعه صنعتی "هم وام میگیرد تا در ساختمان سازیهای تهران شرکت بکند  ویاص 419 همین کتاب نشان می دهد که مهندس شریف امامی  که قبلا در "شَرکت ساختمانی سیون "  که کاخ سنای تهران  را می ساخت  وقبلا پیمانکار ساختمانی آن بود ولی بعدا وبا با تاسیس این   نوع از شرکت جدیدش ویا بااخذ وام از "بانک توسعه صنعتی "که خود مدیر عاملش بود ، این نوع فعا لیت ساختمانی خود را تشدید می کند  وبعلاوه خانواده لاجوردیها هم که چندین شرکت ساختمانی  رازده بودند  ونیزخودشان هم در" هیات  مدیره بانک ایران وژاپن "سهیم بودند نقش بیشتری بازی کردند ویابا وامهای متعدد این بانک ، خانه سازیهای شرکت های ساختمانی  متعددخود را گسترش می دهند  وبعلاوه در سالهای 1339ش که بانک رفاه کارگران بوجودآمد ویابا وامهای آن بانک کارگران  هم،چندین مجتمع ساختمانی  نظیر400 دستگاه ویا100دستگاه ودر جنوب نازی آباد ویا درخیابان پیروزی ویا درسلیمانیه تهران  ویا در نزدیکی شهرری وقلعه سلیمان وغیره وبرای قشرکارگران  تهران  خانه سازی می شود که امروزه "شرکت  خانه سازی تامین اجتماعی "ویاوزارت کار از تتمه آن نوع  پروژه ها می باشد  ویابرای طبقه متوسط حرفه ای شهرها  نیز پیمانکاران بساز وبفروش تهران عمل می کردند که قبلا از بانک رهنی وام می گرفتند وبعد ازاخذ نقشه پروانه گروهی خود ، واز شهرداریهای نواحی مختلف تهران  ویاباساخت وساز سریع آنها ، این بار منازل مزبور راو در بنگاههای  فروش املاک تهران و به معرض فروش می گذاشتند  ویاخانه های با وام رهنی مزبورراو همراه بانقل و انتقال قسط بانکی آنها ، وبه همه خریداران آنها ودر محلات مختلف  تهران انتقال  ملکی _بانکی می دادند وبه این طریق بود که ،محلات مختلف ویامتعدد تهران و در اسرع وقت  خودساخته شدند ویاواگذار گردیدند که به مکانیزم شکل گیری محلات متعدد تهران ویاوزارتخانه هایش ودر مقاله قبلی خودم اشاره مفصل کرده ام

ونیز لازم به یاد آوری است که شکل گیری "بانک رهنی ایران(ویا بانک مسکن کنونی)هم و در سال 1317 ش ویعنی دو، سه سال قبل از خروج رضا شاه از ایران بود ویاباآغاز شهرسازی مدرن تهران بودویادرابتدای 80 سال قبل شهرسازی مدرن تهران  بود ویادر 25 دیماه 1317 اتفاق افتاد که با مشارکت وزارت دارایی ایران بود، که بانک ملی ،حدود 200 میلیون ریال سرمایه اولیه و به این بانک جدید ایران می دهد که پا بگیرد و یابا تسهیلات وام رهنی خود وبرای خرید ویا برای احداث وتکمیل مسکن  ویابرای جعاله آن مسکن  وبه شرکت های ساختمان سازی حقوقی ویا به اشخاص منفرد  وام  منزل بدهد وبه شرط آنکه قبلا نقشه مصوب شهرداری لازم رابگیرند ویابرای همان خانه سازی خود بگیرند ویا مدتی سپرده بانکی ودرنزد آن بانک بگذارند که تعدادی از شهرک های جدید ایران  هم ودر دولت پهلوی واز این طریق ساخته شد ند ولی بعدا بانکهای عمران ویابانک توسعه صنعتی ویابانک ایران وژاپن ویابانک رفاه کارگران وبانک پارس وغیره هم و به این نوع از مکانیزم خانه سازی  انبوه ودر دوره پهلوی  دوم پیوستند ویامحلات جدید ونوساز تهران را ساختند ویا در خارج از تهران  هم سرمایه گذاری کردند که باعث شکل گیری سازمان عمران کیش شد ویاباعث شکل گیری سازمان عمران جیرفت ویا سازمان عمران ماهیدشت ودشت ذهاب شدویاسازمان عمران نور ویانمک آبرود ویابهشهر  ویا سازمان عمران ساوه  ونورستان ومهر شهر کرج شد ویاشهرک های جدید دیگر شهرهای  ایرانی شکل گرفتند که قبلا خانه های خشت وگلی ایرانی داشتند ونیز با شکل گیری کارخانجات جدید ایران هم  ویا باتاسیس شهرکهای صنعتی آن نواحی هم که بعد از سال 1334ش اتفاق افتادکه وزارت صنعت ومعدن در ایرا ن شکل گرفت ویاکارگران آن  نوع کارخانه جات زیاد تر شدند ولذابانک رفاه کارگران هم پدید آمد ویادر سال 1339 ش  وبرای تامین رفاه آن کارگران بوجود آمد  ویکی از امور رفاهی کارگران نیز تامین مسکن آنها بود ولذا  "شرکت خانه سازی وزارت کار " هم شکل گرفت  واز این رو وبه نقل ص  216 کتاب " موقعیت تجار وصاحبان صنایع عصر پهلوی " در سال 1349 ش  "شرکت صنعتی بهشهر" وبه همراهی کارخانه ارج تهران( یایخچال سازی مهندس سیروس ارجمند در تهران ) ویا کارخانه سپنتا و به ساخت  آپارتمانهای کارگری ودر منطقه قلعه سلیمان تهران اقدام کردند تا کارگرانشان بی منزل نمانند ولذا به نقل آن کتا ب ، ساختمانهای 4 طبقه که هر یک 28 دستگاه آپارتمان دو اطاقه بودویابا مساحت 78 متر مربعی بودکه ساختند وبه کارگران مزبور و تا زمانی که اشتغال در کارخانه مزبور داشتند می دادند ،و آنها می توانستند که از آن منازل  سازمانی استفاده بکنند ویامنازل سازمانی کارگران شرکت نفت آبادان ویامحله کارگری اهواز  ویامسجد سلیمان  هم و بعداز سال 1331 ش هم از همین  سبک وسیاق بود که شکل گرفت  ویا ساخت "منازل سازمانی افسران"  ویانیروی هوایی در مهر آباد تهران ویافرح آباد ویاافسریه تهران  ودر دوره پهلوی دوم هم بهمین سبک بود ویا ساخت وساز برخی  ازمجتمع های مسکونی بهجت آباد ویاساختمانهای میدان ونک ویا خیابان ژاله تهران وغیره و برای کارمندان عالی رتبه کشور ویا ساخت وساز منازل خوابگاهی دانشجویان تهران ودر امیر آباد ویا صنعتی شریف وغیره  ویا ساخت وساز منازل حیاط دار کوچک  ودرمحله نازی آباد تهران ودر سال 1334 ش بودویا ساخت وساز منازل کوچک محله جوادیه تهران وخزانه فلاح  ویا شهناز جنوبی ویابیسم نجف آبادبود که برای طبقات کم در آمدشهری ساخته میشد ویا ساخت وساز آپارتمانهای محله نارمک  تهران (و در اراضی دیه نرمق )بود ویا درمحله در دشت ووحیدیه ومجیدیه تهران ویا درتهران پارس وتهران نوو برای طبقات متوسط  در آمدی ویا برای کارمندان اداری  کشور بودویا ساخت وسا ز محلات اعیان نشین تهران ونظیر :محلات دزآشیب وچیذر وفرمانیه وزعفرانیه وسلطنت آباد  وقیطریه وداودیه وزرگنده وغیره بود که برای طبقات پر در آمدشهری کارخانه داران ویاتاجران مهم بازار تهران  ساخته میشدویابرای انبارداران مهم شهر ویا صاحبان شرکتها ساخته می شد که در تهران دفتر تجاری زده بودند  ویادر آمد کافی وبرای خرید ملک ویا اجاره سنگین  در آن محلات  شمال شهررا داشتند و بهمین  سبک وسیاق بود ولذادر" طرح ریزی جامع شهر سازی تهران" محلات مختلف تهران و به طبقات گوناگون شغلی ویاگوناگون در آمدی تقسیم شده ویااختصاص زمین شهری داده شده بودند ویابرای هر محله شهری هم ، انواع فضاهای آموزشی ویا فضای اداری ویانظامی تدارک دیده شده بودویا فضای درمانگاهی وورزشی  وآبرسانی ومخابراتی وفضای سبزوغیره اختصاص داده شده بود که ساخته بشوند  ویا در طرح اولیه شهر سازی تهران هم وبرای آن نوع از طراحی شهری  تهران ،اندیشه لازم شده بود ویا مرحله بندی  زمانی  شده بود که در چه تاریخ تکمیل بگردد ؟ویااجرایی شدن محله سازی اش  هم چگونه باشد؟ویا از چه نوع  بودجه بندی اولویت دار بهره مند بشود  ویابرای میزان گسترش جمعیت محله اش ویا برای مهاجر پذیری محله مزبور  وتغییر مکانی افراد ، اندیشه لازم شده بود  ویابرای میزان آماده سازی مصالح اش ؟ویا برای ساخت وسازساختمانهای  هر محله مزبور ویا برای میزان وامهای اعتباری ساخت وساز آن محله ها که ازکدام وجوه بانکی استفاده بکنند طراحی شهر سازی  لازم شده بود که به آن  نوع مکانیزم عاقلانه شهری " طرح جامع شهرسازی تهران "  می گفتند  ولذاطرح خانه سازی مسکونی بی هدف  ویابدون برنامه  ودیمی نبود ویا از طریق چند مرحله  زمان بندی عمرانی  بود که محاسبه شده، بود که می بایست  هدف مزبور تحقق یابد ویابوسیله چه شرکتهای ساختمانی تحقق یابد ویا ساخته بشوند؟ ویا با چه نیروی انسانی تربیت شده ودرطی  چه سالهای برنامه ریزی شده می بایست  که ساخته بشوند وهمگی برنامه ریزی شده بود  ولذادر همین راستا هم  تاسیس دانشکده های مهندسی  شکل گرفت ویاهنرستانهای فنی تهران مهیا سازی  گردیدند  که بتوانند الگوی شهرسازی مدرن تهران را ویا بقیه شهرهای ایران را و با پرسنل سازی عاقلانه خود تامین بکنند ولذادر "تئوری شهرسازی تهران " تقریبا کامل طراحی شهری شده بود  ولی در عمل ،چگونه از آب در آورده می شد ؟ به میزان پختگی  ویادر س خوانی و صحیح مهندس  شدن تربیت یافتگان ایرانی بستگی داشت ؟ویابه عدم خامی شهرداران ویا به سلامت عملکرد مدیران ویاشهرداران ویادست اند ر کاران اجرایی - دولتی مربوط میشد؟ وبعلاوه برای تخمین توسعه شهری تهران ویامحلات سازی جدیدش هم هم چهار مرحله آمارگیری طراحی شده بود تا با تخمین های دیمی مکانیزم توسعه اش بهم نریزد ویا "سازمانهای خاص" ّ وبرای آن طراحی  شهری بوجود آورده بودند که قبلااین نوع ازنهاد هاو در شهرسازیهای ایرانیان وجود نداشت  ویا" ُسازمان  برنامه ریزی خاص" ویا"سازمان بودجه ریزی شهری خاص "  ویا "سازمان نقشه برداری شهری خاص" ویا"تربیت  فنی پرسنل خاص آن پروژه های شهری " بود که قبلا وجود نداشتند  ویا کمک گرفتن از "مشاورین شهری خاص " بودکه در شهرسازیهای قدیمی ایرانیان نبود ویاچنین سازمانهایی ویا تربیت پرسنل خاص آنها، معمول اداری ویافرهنگی سابق نبود ویاتاسیس دانشگاههایی که شهر سازان ویامهندسان آن نوع پروژه هاودر آن  مکانها،خوب درس بخوانند ویا پروژه مورد عمل خودرا خوب بشناسند  وبهمین دلیل  هم ودر طی 37 سال مزبور، سرمایه گذاریهای زیادی  وبرای تربیت پرسنل دانشکده فنی بعمل آمد ویا برای تربیت مهندسان شریف ویاامیر کبیر وعلم وصنعت وهزینه شده بود تا با درس خواندن خوبشان ویابانخریدن رساله دکتری خود از کنار خیابان ، سیل های اتفاقی آن  نوع محلات شهری  رانبرند ویا بعد از آنهمه از سرمایه گذاریهای شهری و بر اثر زلزله  ویاترکیدن گاز وآتش سوزی وغیره نلرزندویا نظیر ساختمان پلاسکو فرو نریزند  ویا دچار انواع درد سر های شهری نشوند  ویا بامحاسبه برنامه ریزی شهری خوب بعمل آورده شود  والا شهرسازی دیمی  ویا با دانش خریدنی از کنارخیابانها ویابادزدیدن از اینترنت  ،به این همه از سرمایهگذاری های دانشگاهی  نیاز نداشت ویابه تاسیس رشته های متعددعلمی نیاز نداشت ؟ ویا به تاسیس  انواع سازمانهای تخصصی شهرسازی  ویادفاتر اداری آن نیاز نداشت ؟ ویا به مهیا سازی مقدماتی آن شهر ریزی بهینه نیازنداشت؟ وبهمین دلیل هم مشکل امروزین شهر تهران، ودرفرایند "طرح اولیه شهرسازی تهران" نیست ویادر "طرح جامع شهرسازی تهران نیست" وبلکه در انسانهایی است که می خواهند که آن طرح شهری را به مرحله اجرا در بیاورند ویا "تداوم شهری " بدهند ویادرست محاسبه بکنندولذاکتاب " قبله عالمم" روانشناسی اجتماعی خوبی از مهندسان ویامجریان شهرهای ایرانی بعمل آورده است که شاید خیلی ها از ارزیابی روحیه آنان وبوسیله همین نویسنده کتاب  مزبورخوششان نیاید وبگویند که چونکه مولفش غربی است وپس ارزیابی اش نیز غلط می باشد!

 ودر هر حال، در پایان حکومت رضا شاه ، جمعیت  شهرتهران وبه حدود 540087 نفر رسیده بود که از آمار گیری سال 1318ش دوره رضا شاه، نشات می گرفت  ویادر ابتدای سلطنت وی  ویابا خلع سلطنت از قاجاریه هم و درسال 1304- 1305 ش ،جمعیت شهر تهران تنها 250000 نفر بود وبعلاوه در 137 سال قبل هم که پدر بزرگشان (یعنی آغا محمد خان قاجار که تهران را به پایتختی خود انتخاب کرده بود)شهر مهمی نبود و تنها15 هزار نفر جمعیت داشت وبعلاوه شهرسازی وشهرنشینی تهران دوره قاجاریه هم ودر طول 137 حکومت آنا ن برشهر تهران ،تنها، از 15 هزار نفر به 250 هزار نفر جمعیت ومعدودی ساختمان معمولی رسیده بود وتنها پنج محله سنتی داشت ویابا خانه های خشت وگلی وکوچه های پراز پیچ وخم داشت  ودر طول سلطنت 15 ساله رضا شاه بر تهران هم ویااز سال 1305 ش والی 1320 شمسی  نیز شهر سازی تهران تنها "دوران گذار تاریخی  خود"را طی می کرد ولذا مهاجرین کمی از شهرهای ایرانی  بخودپذیرفته بود واز این رو  ودر طی 15 سال حکومت پهلوی اول نیز،از 250000 نفر جمعیت ، وتنها به 540087 نفر جمعیت ارتقا ء یافته بود که هنوز بافت شهری قومی – قبیله ای  سابق راداشت  ولی از سال 1320 ش به بعدبودکه هم بافت جمعیتی وهم بافت  قومی ویاقشربندیهای شهری تهران عوض شد وهم بافت مسکونی – شهرسازی تهران رو به دگر گونی نهاد که برای آن اهداف ، می بایست که برنامه ریزی  شهری لازم بعمل می آمد  ویا مسکن وادارات لازم و برای این هدفها، ساخته میشد ویا منابع در آمدی لازم وبرای آن نوع از ساخت وسازها می بایست  که فراهم میگشت  که چنین اتفاقاتی ودر شهر سازی  تهران  وبعد از سال 1317ش بعمل آمد  ودر نتیجه ،جمعیت تهران و در فاصله 15 ساله بعدی ( یعنی از سال  1320ش الی 1335 ش سه برابر شد ویااز 540087 نفرجمعیت و به512082/ 1  نفرجمعیت رسید  ولذا سه برابر منزل مسکونی ویا مغازه کار  ویا اتاق اداری نیاز داشت  ویابرنامه ریزی عمران شهری لازم داشت  ویا عمران صنعتی ویاعمران بهداشتی ویا آموزشی  لازم رانیاز داشت ومقدمات آنهم واز سال 1327ش شروع شده بود  که آنرا " برنامه اول هفت ساله کشور " می نامیدند  ولذا به نقل کتاب "خاطرات وخطرات" مخبر السلطنه،  اولین منزل سازی دولتی تهران ، و در این سال شروع شد که مصوب مجلس گشت تا 400 منزل مسکونی وبرای مستخدمین دولتی ساخته بشود که به آن  نکته قبلا اشاره کردم   ودر پایان برنامه هفت ساله هم ودر سال 1334ش ویابا آغاز برنامه ریزی دوم عمرانی  نیز وبرای تامین همین هدف شهری ، نیاز به تاسیس " مرکز آمارگیری "بود ویانیاز به"نهاد سازمان برنامه وبودجه ریزی لازم" بود ویا" نیاز به تاسیس سازمان نقشه برداری شهری بود  وتاطراحی علمی محله های شهری تهران وغیره"  واز این طریق  علمی بوجود آید  ویابرای ساخت وساز علمی ومهندسی همان محله های شهری  تهران هم و در آغاز برنامه اول عمرانی کشور متخصص تربیت بشود ولذابا مصوب  کردن مجلس ودر سال 1327 ش تاسیس دانشگاههای مراکز استانها ضروری شد ویا توسعه وگسترش رشته های مهندسی دانشگاه تهران لازم شد ویاتربیت مهندسان ماهر وبرای محله سازیهای نوین  ایران لازم شدویابا پول نفت ویاباولویت  سرمایه گذاری نفتی ودر این سالها لازم شد ودر این باره مجلس مصوباتی را ودر سال 1327ش بعمل آورد  ویادر این راستا،رشته های فنی دانشگاه تهران ویاامکاناتش که با وقوع جنگ جهانی متوقف شده بود واز نو آغاز گردید  که متاسفانه این  نوع فلسفه آموزشی راو بعداز گذشت 70 سال ،هنوزمسئولان این دانشگاه ویا دانشگاههای دیگر تهران بخوبی درک نکرده اند ولذا پشت نرده های سبز رنگ این دانشگاه وغیره را به میدان سید اسماعیل پایان نامه فروشی تبدیل کرده اند  که باعث آبرو ریزی ملت ایران میشود !  ویا در آغاز همان برنامه عمرانی اول وبرای تامین مصالح ساختمانی محلات جدید تهران  ویاشهرهای نوساز جدید ایرانی ،تدابیر لازم بعمل آمد ویا تخصیص بودجه به ساخت وساز انواع کارخانجات سیمان داده شدویابه صنایع گچ ویاآهک و آجر وایرانیت  وتیر آ هن ویادرب آلمونیومی ویا چهارچوب فلزی وپروفیل منزل داده شد ویابرای ساخت وساز صنایع شیر آلات آشپز خانه هاویاحمام منزل  داده شدویا برای  ساخت لوله های فلزی آبرسانی منزل  داده شدویابرای سیم سازی منزل ویاساخت لامپ ویاکلید وپریزسازی داده شدویابرای تربیت نیروی ماهر انسانی  آنها ویابرای ساخت وساز آنها ،در رشته برق داده شد ویا  در همان آغاز برنامه عمرانی اول کشور ویا در سال 1327 ش دیده شده بود تا نوسازی ویامدرن سازی محلات جدید تهران دیمی نباشد ویابرای ساخت وسازمسکن آنهمه از اضافه جمعیت شهرهاودرشهر تهران ،ودر  عالم خواب وخیال دنبال نشود ویاباتوهمات ودست خالی از مصالح مناسب  نباشدویا غیرعاقلانه وغیر واقع بینانه طراحی نشود ولذاشهرسازی مدرن تهران،  وبا این نوع ازمبانی عقلانی خود ویا نیاز به تربیت مدیران شهری باسواد  ویاتحصیلکرده وآشنا به مفهوم جدید شهر داری بود ویا  اشنا به مفهوم شهرسازی ویامدیریت عاقلانه آن تاسیسات  شهری بود که هدف  سازی شده بود تا شهر مزبور راواز سوانح شهری طراحی اولیه شده دور نگه بدارند ولذا"طرح جامع توسعه شهری تهران "ودر اساس خودکامل "بود ویادر طراحی اولیه اش نقص چندانی نداشت  وبعدا وزارتخانه مناسب شهرسازی ویا آبادانی ومسکن ویا آب وبرق شهری را هم برایش بوجود آوردند ویانهاد مخابرات شهری راویامحیط زیست شهری را هم ودر تحقق دقیق همین  نوع مفهوم شهرسازی نوین  تهران بود ویادر طی37 ساله عصر پهلوی دوم می بایست که شکل داده میشد ویا برای تحقق محله های نوساز شهری تهران وشکل گیری سریع آن ودر عین حال مدرنش ،حدود 80 الی 100 شرکت بزرگ ساختمانی را "مجوز اداری "دادند  تا با قدرت مالی زیاد خود ویا باجوازیابی اخذ وام از بانکهای بزرگ ویا باامکان برگردان دوباره آن وامهای ساختمانی، امکان ساخت وساز چند میلیونی منازل ویامغازه ویامحل اداری  ویادانشگاه وبیمارستان ویامدرسه وغیره را در شهر تهران فراهم بیاورند ویابطور سریع بسازند  وگرچه مدیریت این نوع از شرکت های ساختمانی بزرگ وبامسئولیت اعضای  خانواده پهلوی ویابنیاد پهلوی بود که به آن نکته اشاره کردم ولی در پشت پرده حضور آنان ودر راس مدیریت این  نوع شرکتهای ساختمانی تهران ، (نه بدلیل  طاغوتی بودن آن نوع  شرکت های ساختمانی  وغیره بود)که فرهنگ عمومی ،این گونه تلقی  های فرهنگی  رادارد وبلکه دلیل حضور آنان ودر راس ساختار قدرت  آن نوع شرکت  ها ، یکنوع تضمین دادن به اخذ وامهای ساختمانی بانکهابود ویاتضمین پس دادن دوباره آن وامها بودویاتضمین بکار گیری سرعت آمیز امکانات ساختمانی ویاامکانات اداری ونیروهابود ویادر جهت ساخت وسازسریع چند میلیونی منزلهای نوساز مسکونی بود که از عهده اداری پیمانکاران متعدد بر نمی آمد ویا از عهده کسانی بر نمی آمد که جایگاهی در نظام قدرت نداشتند ویادردستور دهی  کشورنداشتند ویادر صورت قرار گرفتن در راس مدیریت  مزبورهم ویا در راس پیمانکاری این  نوع شرکتهای ساختمانی هم، نمی توانستند  که در طی زمان بندی 37 ساله  مزبور ،وچندین میلیون منزل مسکونی بسازندویاساختمان مغازه ویاساختمان اداره ویاخیابان وکوچه رابسازند ویادر تهران بزرگ وبرای 4 میلیون نفرجمعیت مهاجر به تهران ، رابسازند  ویا تحرک سازمانهای اداری لازم رابرای این هدف فراهم آورند ویا صنایع ساختمانی لازم راو برای تحقق آن نوع شهرسازی  لازم ودر طی این مدت کوتاه ، فراهم بیاورند .

 آری  در پایان برنامه هفت ساله اول ،ضروری بود که برای نیاز سنجی سکنه مهاجر به تهران  ویا برای تشخیص انواع قشرهای حرفه ای تهران ویابا در آمدهای گوناگونشان نیاز سنجی شود که به چه نوع منزل نیاز دارند؟ ویابا چه میزان قدرت خرید نیاز دارند؟ ویا به چه تعدادمساحت فضای مسکونی نیاز دارند ؟ ویادر کدام محله ای شهری نیاز دارند  ؟ولذا  ابتدامرکز آمار کشور  ویاسه مرحله آمارگیری آنرا ودر فاصله زمانی ، بیست ساله مسکن سازی عصر پهلوی دوم را بوجود آوردند که از سال 1335ش الی 1355ش بود  ویابا ارزیابی علمی  لازم بود که درک نمودند که جمعیت 512082 / 1نفری شهر تهران ودر فاصله برنامه دوم ویاسوم خود ویادر سال 1345 ش چگونه به مرز 719730 /2نفرجمعیت تهران خواهد رسید  وبه همین دلیل هم میزان منزل جدید درتهران را نیازسنجی کردند ویا به چند مدارس جدید محله ای نیاز می باشد؟ ویابه درمانگاه محله ای ویاکلانتری محله نیاز دارند؟ ویا به ورزشگاه محله ای نیاز دارند ؟ ویابه اتوسرانی محله ای ویا تاسیات مخابراتی  ویاآبرسانی شهری وآتش نشانی محله ای نیاز دارند؟ ویا به فضای سبز محله ای   وغیره نیاز دارند که در شهرسازیها ی جدید تهران،و به این نوع  ازخدمات جدید محله شهری نیاز بود ولیکن در شهرهای سابق ایران  ،احساس نیاز نمی شد  وفرهنگ شهری اشان از نوع دیگر بود وبهمین  دلیل هم وبا آمارگیری مزبورودر سال 1335 ش به بعد مجبور شدندکه برای تامین همان هدفها ی شهری  خود، نظام اداری ویاوزارتخانه های کشوررا دگرگون بکنند ویانظام شهرسازی تهران راعوض بکنندویا از سال 1342 ش وبا مکانیزم جدید دگرگون بکنند،تا جوابگوی آن همه از نیازها ی جدید شهروندان تهرانی باشند  ولذا از سال 1342ش به بعد،ناچارا وزارت خانه آبادانی ومسکن  رابوجود آوردند  ویا وزارت آب وبرق را بوجود آوردند ویا وزارتخانه های فرهنگی وآموزشی ویابهداشتی کشور را متعدد کردند ویامکانیزم وام دهی ساختمانی بانکها را دگرگون نمودند ویاشرکت های ساختمانی جدید راو با مدیریت خوداعضای بنیاد پهلوی شکل دادند که در ساختار قدرت ، جایگاه اول داشت و  تا مسکن سازی سکنه تهران را ودر فاصله  زمانی ده ساله 1345ش الی 1355 شکل بگیرد که دو برابر میشدندتا کشور ، دچار انواع  بحران سازیهای سیاسی نشود  ، وچرا که در فاصله دهساله مزبور ،جمعیت تهران از 719730/2نفر دوبرابر میشد ویابا تخمین های علمی جمعیت شناسان باسواد سازمان برنامه آن روزگار،و به حدود 539223/4 نفر میرسید که تخمین علمی مزبور هم ازیک نوع الگوی علمی سنجش هرم سنی جمعیت زاد ولد پذیر تهران نشات می گرفت وباضافه تخمین علمی میزان مهاجر پذیری دهساله بود که به شهر تهر ان  می آمدندویا بخاطر انواع مکانیزم های اداری پایتخت ویاکارکرددانشگاهی وصنعتی وغیره شهرتهران بود که بخاطر پایتختی اداری ویااقتصادی اش  ، جمعیت  اش افزون میشد ویابهمان میزان افزایش جمعیت هم ،نیازهای اداری ویاآموزشی  اش افزون می شدویانیازهای درمانگاهی محله های تهران هم افزونتر می شدند ولذا می بایست  که مکانیزم اداری تهران دگرگون بشود وبعلاوه ساختمان سازیهای تهران هم می بایست که با سرعت بیشتری شکل بگیرند ولذادر پایان سال 1355ش  هم اندازه این نوع تخمین علمی جمعیت تهران واز قبل وباتفاوت عددی بسیار اندک تحقق یافته بود  که "برنامه ریزی شهری تهران"و براساس آن"رقم آماری" تنظیم داده میشد  وبعلاوه در ابتدای برنامه عمرانی  دوم ایران هم  وبرای توسعه شهری تهران ویاانواع شهرهای ایرانی واز جمله برای " برنامه ریزی جامع توسعه شهری تهران"  "گروه مشاوره ستیران " شکل گرفت (وتاهماهنگی توسعه انواع شهرهای ایران را با یکدیگر  )ودر آمایش سرزمینی آنها با یکدیگر تعقیب بنماید ،ودر این  راه لازم بود که علاوه از تاسیس " مرکز آمارگیری ایران " ویاآمارگیریهای دهساله ومکرر آن اداره،و برای "تجزیه وتحلیل علمی توسعه انواع شهرهای ایرانی " ویادر سال 1334ش ، نیاز به سازمان دیگری  بود که بنام " سازمان نقشه برداری" نامیده میشد  که با تولدش بتواند ،( نقشه کشی محلات شهری گوناگون تهران و یاشهرهای دیگر ایران رابرآورده بکند)ویا با روش های سنجش علمی زمین شهری ، "طراحی شهری منطقی" بکند  ویاتنگناهای شهری  توسعه آتی آن  شهر رابسنجدواز قبل، بداند که چیست ؟ ویامیزان سیل گیر ی محلات مزبورراویامیزان شیب محلات همجوارش را نسبت به یکدیگربسنجد که خطر یک محله و به محله دیگرشهر، سرایت نکند ویااندازه حفاری کانالهای مناسب میان آن محلات مزبور رابسنجد ویادر ساخت وساز ها بگنجاند ویادرجوب کشی ها ویا خیابانکشی های مناسب میان آن محلات شهری را واز قبل تشخیص  علمی  بدهد ویا 

 انواع تنگناهای شهری آن محلات شهری رابداندویامشکل کوچه بندیها وخیابانکشی های جدید ش را ویادر هنگام بروز" سوانح متعدد شهری " را بداندکه برای "علم شهرسازی جدید" لازم بود   ولذابرای این  نوع از اهداف  شهری" سازمان نقشه برداری ایران " شکل گرفت ویابا کمک گرفتن از هواپیماهای نظامی  بوجود آمد ویا با تربیت پرسنلی که دررشته نقشه برداری تخصصی تحصیل  بکنندومهارت لازم را در این رشته بیابند ولذا اولین نقشه های شهری ایران را این  نوع نهاد تهیه می کند و هر چند  درمرحله ابتدایی وبدلیل نقص تحصیلی پرسنلش ،نواقصی هم داشت  ولیکن اولین عکس های هوایی از شهرهای ایرانی ویاسیستم توپوگرافی آنشهرها ویاتشخیص معبر ها ومیزان توسعه پذیری پیرامونی آن شهر ها،و تنها با سنجش این نوع ازمکانیزم جدید شهری بودکه ممکن میشد وبا آنکه امروزه ، از عمر تاسیس این  نوع نهاد ایران،64 سال میگذرد  وقبلا نیز جزو جغرافیای ارتش بود که رزم آرا ،از مطالب جمع آوری کرده نظامیان قبلی خود،کتابهای " فرهنگ  آبادیای  کشور " را نوشته بود  که چندان زحمتی برای آن کتاب نکشیده بودوبلکه متعلق به افرادنظامی سابق بود  وبعدا نیز دیگران  همان مطالب راو بنام خود چاپ میکنند تا اسمی  هم نظیر وی در کرده باشند  وهمین شگردهایی شخصی بود که باعث شده است که در طی 64 سال گذشته ایران ،این نوع رشته نقشه برداری شهری ایران  ، پیشرفت چندانی نکرده باشد  ولذاآسیب پذیریهای شهرسازیهای معاصر هم وبویژه   در سیل پذیریهای اخیرایران ویادر زلزله های شهری سالهای  قبل ،همگی نشان می دهد که ماها این  نوع رشته علمی راو بخاطر هوا وهوسهای شخصی خودمان خراب کرده ایم که باعث اتلاف میلیاردها سرمایه گذاری شهری می شود وص 332 الی 334 کتاب "زنان در بار و به روایت اسناد ساواک "( فرح پهلوی ) نشان می دهد که در سال 1355 ش ،ریاست سازمان نقشه برداری ایران وبا " سر لشکر حسین نوربخش " بود  که برای تهیه نقشه یک پانصدم از محوطه سازی کلاردشت ویابرای ساخت وسازکاخ کلار دشت فرح پهلوی  یک گروهی راو به ریاست مهندسین مشاور سردار افخمی و به منطقه مزبور فرستاده بود که با سرپرستی آقای عربعلی محمدی بود که عوارض طبیعی زمین  ویا مستحدثات ویا محوطه سازی ویاانبوهی درختان مزاحم جنگل رابسنجد ویابرای محوطه سازی وکاخ سازی وی تهیه بکند ویاجهت کاربری زمین ویا جهت تهیه نقشه توپوگرافیک اطراف  آن شهر کلاردشت ، تهیه بکند  ویا ترانسپارانت و اوزالید های لازم را تهیه بکند واین  نوع روش نقشه بردای وبرای تهیه نقشه های طرح جامع توسعه شهرهای دیگر ایران هم این روال مد اجتماعی شد ویااضافه شدن شهرک های جدید ایران و به محوطه سابق و قدیمی  همان  شهر، همچنان  نظیر گذشته  در جامعه ما عمل میشود  که با تجزیه وتحلیل شهری خام وغیر تخصصی آنها و به دایره ، وزارت شهرسازی داده میشود  وآنها هم، به مهندسانی  می دادندکه صرفا دنبال پول بودند  ویابه عیب وایرادهای نحوه تهیه آن نقشه هاتوجه نداشتند ویا به علمی بودن میزان تجزیه وتحلیل شهری آن  نقشه ها ، کاری نداشتند ولذا فوراهم در شهرسازیهای  معاصر ایران و به مرحله اجراییات شهری گذاشته می شد  وبعلاوه راههای رفع عیوب آن نقشه ها ویانواقص آن نقشه کشی های شهری معاصر راهم ،وبا استثمار دانشجویان فوق لیسانس ویادکتری بود که استادش و بااخذ حق الزحمه مشاوره برای شخص خودشان دنبال آن بود  ونتیجه چنین نقشه کشی های عمران شهری هم از قبل  معلوم می باشد ، زیرا،بدلیل بی تفاوت بودن همان دانشجویان ، وبه نحوه استثمار کنندگان علمی خود ودر رشته های شهرسازی  ایران ویادر رشته های راه وساختمان ایران وراه سازی ویاپل سازی وجدول سازی  ایران، صرفا سمبل کردن همان نقشه های شهری معاصر ویاپیرامونش را هدف خود قرار داده که صدمات شهری معاصرهم نتیجه این نوع ازامور می باشد

وبعلاوه به نقل ص 324 کتاب دکتر مزینی که در کتابش ذکر کرده است ویا در دوره پهلوی دوم ، مسئولان  بخش طراحی شهری ویا برنامه ریزی شهری  تهران ویا شهرهای دیگر ایران  با آمریکاییها بود یادر سازمان برنامه وبودجه رژیم سابق ،  با "دکتر تورسن ومهندس گیبسن " وغیره بود  که مشاوره علمی به مهندسان ایرانی  می دادندویادر شهرسازیهای ایران می دادند  وخود آنها هم با اساتید " مکتب جامعه شناسی  دانشگاه شیکاگو " ویابااساتید شهر سازی دانشگاههای آمریکایی در ارتباط تلفنی –مشاوره ای بودند  ونیز به نقل دوجلدی کتاب " اصل چهار ترومن " که نوشته است : تعدادی مستشار آمریکایی هم در سازمان برنامه ایران وجود داشت که برخی از آنهاهم در زمینه شهرسازی تهران نظریه می دادند ولی ، با وقوع انقلاب ،58 هزار مستشار رشته های مختلف ،از ایران رفتند  واین نوع "سندهای سیاسی" هم نشان می دهد که که نظر نهایی را در شهرسازی تهران عصر پهلوی ویا بعد از تهیه مقدمات آن طراحی  های شهری ، همان مستشاران شهرسازی آمریکایی میدادند  ویاپس از تایید نهایی آنها  ، پلان های شهری تهیه شده در سازمان برنامه را ویا در دوایر وزارت آبادانی ومسکن را،به دایره معاونت عمرانی وزارت کشور می دادند  وآنها هم به دوایر شهرداریهای محلات شهری  می دادندوآنهاهم به مهندسان  مجری ساختمان  پول پرست ایرانی می دادند که به اخذ تخصص در رشته مزبور کاری نداشتند وصرفا به خود ویابه تخصص خود وبعنوان  ماشینهای امضا ء وامضاء فروشی  در ساختمان سازی  نگاه می کردند ولذابرای گرفتن پولشان ، نقدی هم به طرح ها  نداشتند   و به خاطر همین مکانیزم روانشناسی اجتماعی  بود که کتاب قبله عالم به آن  نوع از  روحیه اجتماعی  آنهااشاره کرده است  وبخاطر نقش معیوب آمیز خود در ساخت وساز ها اسناد مشاَرکت خود را در آن پروژه  ها قایم کرده اندولذا  در شهرسازی 37 ساله عصر پهلوی  ، تاریخ شهرسازی تهران ویادر دوره های معاصر ایران ، همچنان مجهول مانده است !

 واین زمانی است که وقتی رضا شاه ،در سال 1320 ش از ایران میرفت  ، محدوده شهری تهران ،بسیار کوچک بود ویابه محدوده دروازه های شمالی تهران ،در خیابان انقلاب کنونی منتهی می شد که "در وازه های دولت تهران " ویا "دروازه پیچ شمیران" ویا"در وازه یوسف آباد  " واقع در چهار راه کالج تهران ودر مسیراین خیابان بود  ولذابیرون از خیابان طالقانی تهران باغات ویا اراضی زراعی  تهران بودند  وتنها در محله قلهک ویامیدان تجریش دوره رضا شاه، مقدار اندکی ساخت وساز شده بود وبقیه محلات کنونی شمال شهر تهران ، اغلب خالی از جمعیت ویامحله شهری بود  ویادر جنوب تهران نیز بعد از خیابان مولوی ودروازه های جنوبی تهران ودر درون این خیابان مولوی،چنین وضعی  راداشت ویادر غرب شهر نیز ،بعد از دروازه قزوین ،خالی از سکنه شهری بود ویادر شرق  تهران نیز وبعد از میدان فوزیه(یا امام حسین کنونی ) ومیدان ژاله جنوب آن ناحیه(یعنی میدان 17 شهریور )  که در وازه فرح آباد ویاجاده خاکی آن بود وبعدا500 محله شهری وبعداز ان تاریخ شکل گرفت  ویادر خارج از این محوطه قدیمی شهر تهران شکل گرفت ویابعد از تاریخ مذکور، ساخت وساز شهری جدیدتهران بوجود آمد ویا شهرک های جدید تهران  بوجود آمد ویا مجتمع های ساختمانی آن شکل گرفته است  ویا منازل سازمانی ویاتاسیسات شهری همراهش پا گرفته است که در مقاله قبلی ام به آن نکات شهری  ،مفصلا اشاره کرده ام  واز جمله ساخت وساز شهرکهای جدید ساز تهران است که بوسیله شرکت های ساختمانی بزرگ عصر پهلوی دوم ساخت وساز شده اند که نظیر شهرک های آپادانا ویاشهرک اکباتان غرب میدان آزادی کنونی می باشد ویا شهرک کیا شهر وشهر ک  غرب است که امروزه بنام (شهرک قدس )نامیده می شود ودر اواخر عصر پهلوی و بوسیله شرکتهای ساختمانی مهستان ویا شرکت تکلار وغیره بنیاد پهلوی ساخته شدند  ولی طراحی شهری  ویاخدمات محله ای آن شهرک ،  یک نوع طراحی  شهری کامل بود ولذابعدا الگوی تقلید شهرک سازیهای 172 شهرک سازی تهران وبعد از انقلاب ایران ،قرار گرفت  که مجموعه عناصر شهری ویا طراحی محله ای آن شهرکها ، به کامل بودن  طراحی شهرک قدس نمی رسد  ، زیراکه در طراحی شهری ویا ساخت وساز شهرک اکباتان ویاشهرک قدس تهران ،انواع تدابیر شهرک سازیها دیده شده بود که بعد از انقلاب نیز ودر تداوم  همان طراحی  اولیه، شهرسازی اش  تکمیل می گردد  ومثلا شهرک غرب تهران، دارای مجتمع های ساختمانی متعد د وبرای سکونت  تهرانی هامیباشد که نظیر : مجتمع های آپارتمانی مسکونی مهستان  است ویا ساختمانهای مسکونی شرکت تکلار است ویا مجتمع مسکونی هرمزان  ویا مجتمع مسکونی گلریزان   ویا مجتمع مسکونی شباهنگ است ویا مجتمع مسکونی حافظ ویا مجتمع مسکونی نظامی ویا مجتمع مسکونی سعدی ویا مجتمع مسکونی خیام است ویا مجتمع مسکونی سینا ویا مجتمع مسکونی سبزاست ویا مجتمع مسکونی  صدا وسیماست  ویا مجتمع مسکونی نسترن وویا مجتمع مسکونی سوسن ویا مجتمع مسکونی آپادانا وپاسار گاد  وزنبق  وغیره است وبعلاوه برای خدمات دهی محله ای  همان سکنه ساختمانهای  مسکونی مزبور هم ،طراحی شهری مکمل دیگری دارد که نظیر ساخت چند پارک محله همجوار آنهاست ولذااز نظر شهرسازی طراحی کامل می باشد که نظیر پارک فدک ویا پارک اذان ویا پارک ایران زمین  وغیره میباشد ویادر طراحی  اولیه شهری اش ، چندین بازارچه محلی ویامرکز خرید محله دیده شده بود ونظیر : بازارچه شهرک ویا مرکز تجاری گلستان ویامرکز تجاری واداری ایران زمین  یا تاسیس کلانتری محله  است ونظیر کلانتری 134 شهرک قدس ویا بیمارستان  بهمن محله شهرک قدس  یاداروخانه و هلال احمرایران زمین  آن شهرک است ویاطراحی  چند واحد ورزشی محله است و نظیر" مجموعه ورزشی ایران زمین   شهرک ویا "باشگاه گلستان"  ویا" باشگاه تنیس قدس " ویا "استخر ونک پارک " است ویاطراحی  چند مسجد محله است و نظیر مسجد النبی ویامسجد الزهرا شهرک است و یا مرکز مخابرات شهرک قدس  ویا دفتر پستی شهید دستگیری شهرک  است ویاطراحی شهرداری ناحیه 7 آن محله است  ویا طراحی شهری دهها مدرسه ویادبیرستان ویادانشگاه محله است ، که برای آموزش دیدن فرزندان سکنه همان مجتمع های مسکونی متعددشهرک ساخته شده اند که نظیر: مدارس دخترانه ویاپسرانه رادمی باشد ویامدرسه مریم  است ویامدرسه پوریا ویامدرسه دانشمنداست ویا مدرسه آزادی  ومدرسه سروش آزادی  ویامدرسه رهنما  ویافجر دانش است ویامدرسه دکتر حسابی ویامدرسه ایران زمین ویامدرسه های دهخدا ومدرسه هدی ویامدرسه بهزادی ویا مدرسه کیهان  ویامدرسه خرداد ویامدرسه کوثر ویا دانشگاه آزاد اسلامی شهرک غرب است ویادانشکده انفورماتیک تهران است ویا مجتمع آموزشی رعد شهرک قدس است ویا کانون پرورش فکری محله است  ویا فرهنگسرای ابن سینا ویاتالار آن  است ویا انبا ر تدارکاتی محله است ویا طراحی شعبات انواع بانکهای تجارت ویاکشاورزی ویاملی ومسکن وملت  وغیره میباشد که برای خدمات رسانی بانکی به سکنه همان محله شهرک قدس ساخته شده اند  ویا طراحی انواع خیابانکشی ها ویاکوچه بندیها  ویامیدان سازیها ویاپارک جنگلی اطرافش است که از این  شهرک ،یک مجموعه کامل طرح شهری ،پدید می آورد  ولذابعد از انقلاب  هم این نوع الگوی شهرک سازی  مزبور و مورد تقلیداغلب  مهندسان بعد از انقلاب قرار گرفت ودر شهرکهای دیگر تهران  وبا نواقصی ،آن نوع مدل شهری راپیاده کردند ویادرساخت وسازخود پیاده کردند وازجمله در ساخت وسازشهرک های نفت تهران  ویادر ساخت شهرک آسمان ویا شهرک فرهنگیان ویاشهرک پرواز  ویا درساختن 172 شهرک جدید التاسیس  دیگربعد از انقلاب ، ویا در  ساخت وساز مجتمع های مسکونی ویامنازل سازمانی وبرج های مسکونی تهران وتا حدودی پیاده سازی کردند که امروزه  تهران معاصر وبا تراکم جمعیت زیاد خود ویابا بیش از 500 محله شهری خود ویابا تاسیسات زیادش ،حاصل این  نوع از تدابیرشهری می باشد .